0:00:07.250,0:00:09.202
Gdy owiana złą sławą postać fikcyjna

0:00:09.202,0:00:13.315
Carrie White podpaliła[br]szkolną salę podczas studniówki,

0:00:13.315,0:00:15.498
siejąc postrach w całym miasteczku,

0:00:15.498,0:00:18.635
użyła do tego mocy telekinezy,

0:00:18.635,0:00:24.868
czyli zdolności manipulowania przedmiotami[br]wyłącznie za pomocą umysłu.

0:00:24.868,0:00:28.857
Choć Carrie to tylko filmowa fikcja[br]na podstawie fikcji książkowej,

0:00:28.857,0:00:32.858
wiara w istnienie telekinezy[br]wcale nie jest fikcyjna.

0:00:32.858,0:00:34.889
Od stuleci ludzie twierdzą,

0:00:34.889,0:00:40.712
że umieją sterować przedmiotami[br]za pomocą umysłu.

0:00:40.712,0:00:44.744
Lewitacja, otwieranie drzwi[br]siłą woli, czy wyginanie łyżek

0:00:44.744,0:00:47.237
to intrygujące przykłady.

0:00:47.237,0:00:51.097
Neo z filmu Matrix[br]zatrzymuje pociski w locie,

0:00:51.097,0:00:54.463
a Yoda opanował[br]tę umiejętność do perfekcji.

0:00:54.463,0:00:56.125
Ale czy telekineza jest prawdziwa,

0:00:56.125,0:01:00.904
czy tylko tak samo fikcyjna,[br]jak Carrie, Yoda i Neo razem wzięci?

0:01:00.904,0:01:04.304
Żeby to sprawdzić, musimy ocenić[br]założenia telekinezy

0:01:04.304,0:01:08.477
z naukowej perspektywy,[br]używając metody naukowej.

0:01:08.477,0:01:12.286
Telekineza jest częścią dyscypliny[br]zwanej parapsychologią,

0:01:12.286,0:01:15.370
w ramach której uczeni badają[br]zjawiska paranormalne.

0:01:15.370,0:01:18.514
Parapsychologowie[br]uważają swoje zajęcie za naukę,

0:01:18.514,0:01:20.974
ale inni naukowcy się z tym nie zgadzają.

0:01:20.974,0:01:23.461
Zacznijmy od kilku[br]podstawowych obserwacji.

0:01:23.461,0:01:25.282
Pierwsza obserwacja:

0:01:25.282,0:01:28.620
istnieje wiele anegdot[br]dotyczących telekinezy,

0:01:28.620,0:01:31.569
ale nie ma żadnego[br]naukowego dowodu na jej istnienie.

0:01:31.569,0:01:34.425
Żadne z badań przeprowadzonych[br]w oparciu o metodę naukową

0:01:34.425,0:01:38.903
i powtórzonych w warunkach laboratoryjnych[br]nie potwierdza jej istnienia.

0:01:38.903,0:01:43.871
W latach 30. ojciec parapsychologii[br]Joseph Banks Rhine

0:01:43.871,0:01:47.169
sprawdzał w laboratorium,[br]czy telekinezą można sprawić,

0:01:47.169,0:01:50.474
żeby na kostce do gry wypadła[br]wybrana z góry wartość.

0:01:50.474,0:01:53.708
Jednak naukowcy nie byli w stanie[br]powtórzyć wyników badania,

0:01:53.708,0:01:56.386
a ponieważ powtórzenia są kluczowe[br]w udowodnieniu idei,

0:01:56.386,0:01:58.237
stanowiło to problem.

0:01:58.237,0:01:59.688
Poza naukowcami

0:01:59.688,0:02:02.970
jest wielu samozwańczych telekinetyków,

0:02:02.970,0:02:06.347
ale wszyscy albo zostali[br]przyłapani na oszustwie,

0:02:06.347,0:02:10.492
albo nie potrafią tego zrobić w warunkach,[br]w których nie mają pełnej kontroli,

0:02:10.492,0:02:15.256
co sugeruje, że manipulują sytuacją,[br]żeby uzyskać pożądany rezultat.

0:02:15.256,0:02:20.681
Wiele organizacji wyznaczyło[br]nagrody pieniężne dla tych,

0:02:20.681,0:02:23.563
którzy udowodnią,[br]że zdolności paranormalne

0:02:23.563,0:02:26.093
takie jak telekineza istnieją.

0:02:26.093,0:02:29.024
Jeszcze nikt nie zgłosił się po nagrodę.

0:02:29.024,0:02:30.659
Druga obserwacja:

0:02:30.659,0:02:32.401
W badaniach telekinezy

0:02:32.401,0:02:36.541
nie ma zgodnej opinii odnośnie tego,[br]co tak naprawdę jest mierzone.

0:02:36.541,0:02:40.026
Czy w grę wchodzą potężne fale mózgowe,[br]takie jak te używane przez Yodę?

0:02:40.026,0:02:43.996
Skoro nikt się z tym nie zgadza,[br]trudno jest zastosować wzorzec,

0:02:43.996,0:02:46.759
co jest wymagane w pozostałych[br]dyscyplinach naukowych

0:02:46.759,0:02:49.401
do sprawdzenia słuszności założeń.

0:02:49.401,0:02:50.921
Trzecia obserwacja:

0:02:50.921,0:02:54.025
celem nauki jest odkrywanie nieznanego,

0:02:54.025,0:02:56.392
a w historii badań naukowych

0:02:56.392,0:02:57.806
zdarzało się,

0:02:57.806,0:03:01.391
że nowe odkrycia były sprzeczne[br]z ówczesną nauką,

0:03:01.391,0:03:04.414
a nawet przewracały niektóre[br]dyscypliny nauki do góry nogami.

0:03:04.414,0:03:07.668
Takich odkryć trzeba dowodzić[br]wyjątkowo starannie,

0:03:07.668,0:03:10.135
żeby stawić opór sceptykom.

0:03:10.135,0:03:11.717
Jeśli chodzi o telekinezę,

0:03:11.717,0:03:14.270
jej założenia są sprzeczne z obecną nauką,

0:03:14.270,0:03:17.493
ale brakuje silnych dowodów[br]na ich poparcie.

0:03:17.493,0:03:21.130
Nasz wszechświat kontrolują[br]i objaśniają prawa fizyki.

0:03:21.130,0:03:25.305
Jedno z nich mówi, że fale mózgowe[br]nie mogą sterować przedmiotami,

0:03:25.305,0:03:28.271
bo nie są silne, ani nie mają[br]wystarczającego zasięgu,

0:03:28.271,0:03:31.795
żeby wpłynąć na cokolwiek[br]poza obrębem naszej czaszki.

0:03:31.795,0:03:34.974
Fizyka też wyjaśnia, że jedynymi siłami,[br]które mogą wpływać

0:03:34.974,0:03:39.274
na przedmioty z odległości[br]są magnetyzm i grawitacja.

0:03:39.356,0:03:43.280
Najbliższym odpowiednikiem telekinezy,[br]jaki potrafi wyjaśnić nauka,

0:03:43.280,0:03:47.405
jest sterowanie ramieniem robota[br]za pomocą myśli.

0:03:47.405,0:03:50.085
Do mózgu sparaliżowanych[br]na skutek udaru osób

0:03:50.085,0:03:54.414
można wszczepić malutkie przewody[br]w rejony odpowiedzialne za ruch,

0:03:54.414,0:03:58.396
a następnie nauczyć pacjentów koncentrować[br]się na poruszaniu robotycznym ramieniem,

0:03:58.396,0:04:00.600
działającym jak przedłużenie ich mózgu.

0:04:00.600,0:04:01.800
To faktycznie działa!

0:04:01.800,0:04:04.480
To niesamowite, ale to nie telekineza.

0:04:04.480,0:04:07.783
Myśli pacjentów nie są[br]nieokreślone czy niewykrywalne.

0:04:07.783,0:04:09.607
To sygnały, które można zmierzyć

0:04:09.607,0:04:12.972
i zamienić na sygnał[br]zrozumiały dla robota.

0:04:12.972,0:04:16.123
Nauka może zmierzyć,[br]zbadać i wyjaśnić ten ruch,

0:04:16.123,0:04:20.446
wykazując tym, że taki rodzaj sterowania[br]za pomocą umysłu jest prawdziwy.

0:04:20.446,0:04:22.942
Nauka to żmudny proces zbierania

0:04:22.942,0:04:27.120
dowodów za i przeciw danej idei.

0:04:27.120,0:04:28.836
Gromadząc dowody,

0:04:28.836,0:04:31.035
patrzymy, który stos jest wyższy,

0:04:31.035,0:04:35.730
a w przypadku telekinezy jest to[br]stos, który nie dowodzi jej istnienia.

0:04:35.730,0:04:39.858
Niektórzy twierdzą, że to zjawisko[br]mistyczne, wychodzące poza granice nauki,

0:04:39.858,0:04:41.277
i nie ma w tym nic złego.

0:04:41.277,0:04:45.467
Jednak w takim przypadku telekineza[br]staje się kwestią przekonania osobistego.

0:04:45.467,0:04:47.758
Jeśli nie można czegoś[br]ocenić w sposób naukowy,

0:04:47.758,0:04:50.584
nie można tego nazwać nauką.

0:04:50.584,0:04:53.290
Wyniki naszego badania pokazują,

0:04:53.290,0:04:57.393
że choć chcemy wierzyć w istnienie[br]tkwiącej w nas mocy,

0:04:57.943,0:05:00.922
telekineza ma słabe poparcie naukowe.

0:05:00.922,0:05:03.021
Przykro nam Neo, Carrie i mistrzu Yoda.

0:05:03.021,0:05:07.158
Wasze zdolności są zadziwiające,[br]ale na razie zostają tylko w filmach.