1
00:00:07,250 --> 00:00:09,202
Gdy owiana złą sławą postać fikcyjna

2
00:00:09,202 --> 00:00:13,315
Carrie White podpaliła
szkolną salę podczas studniówki,

3
00:00:13,315 --> 00:00:15,498
siejąc postrach w całym miasteczku,

4
00:00:15,498 --> 00:00:18,635
użyła do tego mocy telekinezy,

5
00:00:18,635 --> 00:00:24,868
czyli zdolności manipulowania przedmiotami
wyłącznie za pomocą umysłu.

6
00:00:24,868 --> 00:00:28,857
Choć Carrie to tylko filmowa fikcja
na podstawie fikcji książkowej,

7
00:00:28,857 --> 00:00:32,858
wiara w istnienie telekinezy
wcale nie jest fikcyjna.

8
00:00:32,858 --> 00:00:34,889
Od stuleci ludzie twierdzą,

9
00:00:34,889 --> 00:00:40,712
że umieją sterować przedmiotami
za pomocą umysłu.

10
00:00:40,712 --> 00:00:44,744
Lewitacja, otwieranie drzwi
siłą woli, czy wyginanie łyżek

11
00:00:44,744 --> 00:00:47,237
to intrygujące przykłady.

12
00:00:47,237 --> 00:00:51,097
Neo z filmu Matrix
zatrzymuje pociski w locie,

13
00:00:51,097 --> 00:00:54,463
a Yoda opanował
tę umiejętność do perfekcji.

14
00:00:54,463 --> 00:00:56,125
Ale czy telekineza jest prawdziwa,

15
00:00:56,125 --> 00:01:00,904
czy tylko tak samo fikcyjna,
jak Carrie, Yoda i Neo razem wzięci?

16
00:01:00,904 --> 00:01:04,304
Żeby to sprawdzić, musimy ocenić
założenia telekinezy

17
00:01:04,304 --> 00:01:08,477
z naukowej perspektywy,
używając metody naukowej.

18
00:01:08,477 --> 00:01:12,286
Telekineza jest częścią dyscypliny
zwanej parapsychologią,

19
00:01:12,286 --> 00:01:15,370
w ramach której uczeni badają
zjawiska paranormalne.

20
00:01:15,370 --> 00:01:18,514
Parapsychologowie
uważają swoje zajęcie za naukę,

21
00:01:18,514 --> 00:01:20,974
ale inni naukowcy się z tym nie zgadzają.

22
00:01:20,974 --> 00:01:23,461
Zacznijmy od kilku
podstawowych obserwacji.

23
00:01:23,461 --> 00:01:25,282
Pierwsza obserwacja:

24
00:01:25,282 --> 00:01:28,620
istnieje wiele anegdot
dotyczących telekinezy,

25
00:01:28,620 --> 00:01:31,569
ale nie ma żadnego
naukowego dowodu na jej istnienie.

26
00:01:31,569 --> 00:01:34,425
Żadne z badań przeprowadzonych
w oparciu o metodę naukową

27
00:01:34,425 --> 00:01:38,903
i powtórzonych w warunkach laboratoryjnych
nie potwierdza jej istnienia.

28
00:01:38,903 --> 00:01:43,871
W latach 30. ojciec parapsychologii
Joseph Banks Rhine

29
00:01:43,871 --> 00:01:47,169
sprawdzał w laboratorium,
czy telekinezą można sprawić,

30
00:01:47,169 --> 00:01:50,474
żeby na kostce do gry wypadła
wybrana z góry wartość.

31
00:01:50,474 --> 00:01:53,708
Jednak naukowcy nie byli w stanie
powtórzyć wyników badania,

32
00:01:53,708 --> 00:01:56,386
a ponieważ powtórzenia są kluczowe
w udowodnieniu idei,

33
00:01:56,386 --> 00:01:58,237
stanowiło to problem.

34
00:01:58,237 --> 00:01:59,688
Poza naukowcami

35
00:01:59,688 --> 00:02:02,970
jest wielu samozwańczych telekinetyków,

36
00:02:02,970 --> 00:02:06,347
ale wszyscy albo zostali
przyłapani na oszustwie,

37
00:02:06,347 --> 00:02:10,492
albo nie potrafią tego zrobić w warunkach,
w których nie mają pełnej kontroli,

38
00:02:10,492 --> 00:02:15,256
co sugeruje, że manipulują sytuacją,
żeby uzyskać pożądany rezultat.

39
00:02:15,256 --> 00:02:20,681
Wiele organizacji wyznaczyło
nagrody pieniężne dla tych,

40
00:02:20,681 --> 00:02:23,563
którzy udowodnią,
że zdolności paranormalne

41
00:02:23,563 --> 00:02:26,093
takie jak telekineza istnieją.

42
00:02:26,093 --> 00:02:29,024
Jeszcze nikt nie zgłosił się po nagrodę.

43
00:02:29,024 --> 00:02:30,659
Druga obserwacja:

44
00:02:30,659 --> 00:02:32,401
W badaniach telekinezy

45
00:02:32,401 --> 00:02:36,541
nie ma zgodnej opinii odnośnie tego,
co tak naprawdę jest mierzone.

46
00:02:36,541 --> 00:02:40,026
Czy w grę wchodzą potężne fale mózgowe,
takie jak te używane przez Yodę?

47
00:02:40,026 --> 00:02:43,996
Skoro nikt się z tym nie zgadza,
trudno jest zastosować wzorzec,

48
00:02:43,996 --> 00:02:46,759
co jest wymagane w pozostałych
dyscyplinach naukowych

49
00:02:46,759 --> 00:02:49,401
do sprawdzenia słuszności założeń.

50
00:02:49,401 --> 00:02:50,921
Trzecia obserwacja:

51
00:02:50,921 --> 00:02:54,025
celem nauki jest odkrywanie nieznanego,

52
00:02:54,025 --> 00:02:56,392
a w historii badań naukowych

53
00:02:56,392 --> 00:02:57,806
zdarzało się,

54
00:02:57,806 --> 00:03:01,391
że nowe odkrycia były sprzeczne
z ówczesną nauką,

55
00:03:01,391 --> 00:03:04,414
a nawet przewracały niektóre
dyscypliny nauki do góry nogami.

56
00:03:04,414 --> 00:03:07,668
Takich odkryć trzeba dowodzić
wyjątkowo starannie,

57
00:03:07,668 --> 00:03:10,135
żeby stawić opór sceptykom.

58
00:03:10,135 --> 00:03:11,717
Jeśli chodzi o telekinezę,

59
00:03:11,717 --> 00:03:14,270
jej założenia są sprzeczne z obecną nauką,

60
00:03:14,270 --> 00:03:17,493
ale brakuje silnych dowodów
na ich poparcie.

61
00:03:17,493 --> 00:03:21,130
Nasz wszechświat kontrolują
i objaśniają prawa fizyki.

62
00:03:21,130 --> 00:03:25,305
Jedno z nich mówi, że fale mózgowe
nie mogą sterować przedmiotami,

63
00:03:25,305 --> 00:03:28,271
bo nie są silne, ani nie mają
wystarczającego zasięgu,

64
00:03:28,271 --> 00:03:31,795
żeby wpłynąć na cokolwiek
poza obrębem naszej czaszki.

65
00:03:31,795 --> 00:03:34,974
Fizyka też wyjaśnia, że jedynymi siłami,
które mogą wpływać

66
00:03:34,974 --> 00:03:39,274
na przedmioty z odległości
są magnetyzm i grawitacja.

67
00:03:39,356 --> 00:03:43,280
Najbliższym odpowiednikiem telekinezy,
jaki potrafi wyjaśnić nauka,

68
00:03:43,280 --> 00:03:47,405
jest sterowanie ramieniem robota
za pomocą myśli.

69
00:03:47,405 --> 00:03:50,085
Do mózgu sparaliżowanych
na skutek udaru osób

70
00:03:50,085 --> 00:03:54,414
można wszczepić malutkie przewody
w rejony odpowiedzialne za ruch,

71
00:03:54,414 --> 00:03:58,396
a następnie nauczyć pacjentów koncentrować
się na poruszaniu robotycznym ramieniem,

72
00:03:58,396 --> 00:04:00,600
działającym jak przedłużenie ich mózgu.

73
00:04:00,600 --> 00:04:01,800
To faktycznie działa!

74
00:04:01,800 --> 00:04:04,480
To niesamowite, ale to nie telekineza.

75
00:04:04,480 --> 00:04:07,783
Myśli pacjentów nie są
nieokreślone czy niewykrywalne.

76
00:04:07,783 --> 00:04:09,607
To sygnały, które można zmierzyć

77
00:04:09,607 --> 00:04:12,972
i zamienić na sygnał
zrozumiały dla robota.

78
00:04:12,972 --> 00:04:16,123
Nauka może zmierzyć,
zbadać i wyjaśnić ten ruch,

79
00:04:16,123 --> 00:04:20,446
wykazując tym, że taki rodzaj sterowania
za pomocą umysłu jest prawdziwy.

80
00:04:20,446 --> 00:04:22,942
Nauka to żmudny proces zbierania

81
00:04:22,942 --> 00:04:27,120
dowodów za i przeciw danej idei.

82
00:04:27,120 --> 00:04:28,836
Gromadząc dowody,

83
00:04:28,836 --> 00:04:31,035
patrzymy, który stos jest wyższy,

84
00:04:31,035 --> 00:04:35,730
a w przypadku telekinezy jest to
stos, który nie dowodzi jej istnienia.

85
00:04:35,730 --> 00:04:39,858
Niektórzy twierdzą, że to zjawisko
mistyczne, wychodzące poza granice nauki,

86
00:04:39,858 --> 00:04:41,277
i nie ma w tym nic złego.

87
00:04:41,277 --> 00:04:45,467
Jednak w takim przypadku telekineza
staje się kwestią przekonania osobistego.

88
00:04:45,467 --> 00:04:47,758
Jeśli nie można czegoś
ocenić w sposób naukowy,

89
00:04:47,758 --> 00:04:50,584
nie można tego nazwać nauką.

90
00:04:50,584 --> 00:04:53,290
Wyniki naszego badania pokazują,

91
00:04:53,290 --> 00:04:57,393
że choć chcemy wierzyć w istnienie
tkwiącej w nas mocy,

92
00:04:57,943 --> 00:05:00,922
telekineza ma słabe poparcie naukowe.

93
00:05:00,922 --> 00:05:03,021
Przykro nam Neo, Carrie i mistrzu Yoda.

94
00:05:03,021 --> 00:05:07,158
Wasze zdolności są zadziwiające,
ale na razie zostają tylko w filmach.