1
00:00:07,120 --> 00:00:10,412
Kada je ozloglašeni izmišljeni lik,
Keri Vajt,

2
00:00:10,412 --> 00:00:13,315
ostavila školsku matursku salu u plamenu

3
00:00:13,315 --> 00:00:15,498
i raširila strah svojim gradom,

4
00:00:15,498 --> 00:00:18,635
oslonila se na svoju moć telekineze,

5
00:00:18,635 --> 00:00:24,868
sposobnosti da pomera predmete
samo pomoću uma.

6
00:00:24,868 --> 00:00:28,857
Ali, dok je Keri samo film
zasnovan na knjizi fikcije,

7
00:00:28,857 --> 00:00:32,858
verovanje u telekinezu
uopšte nije fikcija.

8
00:00:32,858 --> 00:00:36,529
Vekovima, ljudi su tvrdili da imaju moć

9
00:00:36,529 --> 00:00:40,712
da kontrolišu kretanje predmeta
koristeći samo svoj um.

10
00:00:40,712 --> 00:00:44,744
Levitacija, otvaranje vrata
i savijanje kašika

11
00:00:44,744 --> 00:00:47,237
su sve zanimljivi primeri.

12
00:00:47,237 --> 00:00:51,097
Pojavljuje se u Matriksu kad Neo
zaustavi metak u vazduhu,

13
00:00:51,097 --> 00:00:54,463
i takođe je veština koju je Joda usavršio.

14
00:00:54,463 --> 00:00:56,125
Ali, da li je telekineza stvarna

15
00:00:56,125 --> 00:01:00,904
ili samo izmišljena kao i
Keri, Joda i Neo?

16
00:01:00,904 --> 00:01:04,304
Da bismo to ispitali, treba da
pogledamo tvrdnje o telekinezi

17
00:01:04,304 --> 00:01:08,477
očima nauke, koristeći naučni metod.

18
00:01:08,477 --> 00:01:12,286
Telekineza je deo discipline
zvane parapsihologija,

19
00:01:12,286 --> 00:01:15,370
u kojoj istraživači izučavaju
parapsihološke fenomene.

20
00:01:15,370 --> 00:01:18,514
Parapsiholozi je smatraju za nauku,

21
00:01:18,514 --> 00:01:20,974
ali ostali naučnici se ne slažu.

22
00:01:20,974 --> 00:01:23,461
Da počnemo sa nekoliko osnovnih zapažanja.

23
00:01:23,461 --> 00:01:25,282
Zapažanje br. 1:

24
00:01:25,282 --> 00:01:28,620
Iako ima mnogo anegdota o telekinezi,

25
00:01:28,620 --> 00:01:31,569
nema naučnog dokaza da ona postoji;

26
00:01:31,569 --> 00:01:34,425
nema istraživanja, sprovedenog
naučnim metodom

27
00:01:34,425 --> 00:01:38,903
i ponovljenog u laboratorijskim uslovima,
koje pokazuje da je stvarna.

28
00:01:38,903 --> 00:01:43,871
30-tih godina 20. veka, takozvani otac
parapsihologije, Džozef Benks Rajn,

29
00:01:43,871 --> 00:01:47,169
proverio je u laboratoriji da li ljudi
mogu da koriste telekinezu

30
00:01:47,169 --> 00:01:50,474
da okrenu kockice na željeni broj.

31
00:01:50,474 --> 00:01:53,708
Ali posle toga, naučnici nisu mogli
da ponove njegove rezultate,

32
00:01:53,708 --> 00:01:56,386
a pošto je ponavljanje
ključno za dokaz ideje,

33
00:01:56,386 --> 00:01:58,237
to je bio problem.

34
00:01:58,237 --> 00:01:59,688
Pored naučnika,

35
00:01:59,688 --> 00:02:02,970
postoje nebrojeni samoproklamovani
telekinetičari,

36
00:02:02,970 --> 00:02:06,347
ali svi su razotkriveni kao prevaranti,

37
00:02:06,347 --> 00:02:10,492
ili nisu mogli da rade u uslovima
gde nisu imali potpunu kontrolu,

38
00:02:10,492 --> 00:02:15,256
što govori da manipulišu situacijom
da bi dobili rezultate koje žele.

39
00:02:15,256 --> 00:02:20,681
Danas čak postoje velike novčane
nagrade od mnogih organizacija

40
00:02:20,681 --> 00:02:22,462
za onoga ko uspe da dokaže

41
00:02:22,462 --> 00:02:26,243
da su parapsihološke moći,
kao što je telekineza, stvarne.

42
00:02:26,243 --> 00:02:29,024
Ali još se niko nije obogatio od toga.

43
00:02:29,024 --> 00:02:30,659
Zapažanje br. 2:

44
00:02:30,659 --> 00:02:32,401
Kada ispitujemo telekinezu,

45
00:02:32,401 --> 00:02:36,541
ne postoji saglasnost oko toga
šta se tačno meri.

46
00:02:36,541 --> 00:02:40,026
Možda moćni "Joda" talasi?

47
00:02:40,026 --> 00:02:43,996
Pošto se niko ne slaže, teško je
primeniti istraživački standard,

48
00:02:43,996 --> 00:02:46,759
nešto što je potrebno
u svim drugim naukama

49
00:02:46,759 --> 00:02:49,401
da bi se proverila validnost ideja.

50
00:02:49,401 --> 00:02:50,921
Zapažanje br. 3:

51
00:02:50,921 --> 00:02:54,025
Smisao nauke je da otkrije nepoznato,

52
00:02:54,025 --> 00:02:56,392
i u istoriji naučnog istraživanja

53
00:02:56,392 --> 00:02:57,806
definitivno se desilo

54
00:02:57,806 --> 00:03:01,391
da su se nova otkrića kosila
sa već utvrđenom naukom,

55
00:03:01,391 --> 00:03:04,414
i da su čak srušila čitave naučne grane.

56
00:03:04,414 --> 00:03:07,668
Takva otkrića moraju se
dokazati naročito pažljivo

57
00:03:07,668 --> 00:03:10,135
da bi odbila skepticizam.

58
00:03:10,135 --> 00:03:11,717
U slučaju telekineze,

59
00:03:11,717 --> 00:03:14,270
ideja se kosi sa utvrđenom naukom,

60
00:03:14,270 --> 00:03:17,493
ali joj nedostaju snažni dokazi.

61
00:03:17,493 --> 00:03:21,130
Naš univerzum kontrolišu
i objašnjavaju zakoni fizike,

62
00:03:21,130 --> 00:03:23,760
a jedan od tih zakona
kaže nam da moždani talasi

63
00:03:23,760 --> 00:03:25,890
ne mogu da upravljaju predmetima,

64
00:03:25,890 --> 00:03:28,271
jer nisu toliko jaki,
niti imaju toliki domet

65
00:03:28,271 --> 00:03:31,795
da bi uticali na bilo šta
izvan naših lobanja.

66
00:03:31,795 --> 00:03:35,974
Fizika takođe kaže da jedine sile koje
mogu da utiču na predmete izdaleka

67
00:03:35,974 --> 00:03:39,356
jesu magnetna i gravitaciona.

68
00:03:39,356 --> 00:03:43,280
Verovatno najbliža stvar telekinezi
koju nauka može da objasni

69
00:03:43,280 --> 00:03:47,095
je korišćenje misli
za kontrolu robotske ruke.

70
00:03:47,095 --> 00:03:50,235
U mozak pacijenata sa moždanim udarom
koji ne mogu da se kreću

71
00:03:50,235 --> 00:03:54,414
istraživači mogu da ugrade tanke žice
u regiju koja upravlja pokretom

72
00:03:54,414 --> 00:03:58,396
i onda obuče pacijenta da se fokusira
na pomeranje robotske ruke

73
00:03:58,396 --> 00:04:01,800
koja se ponaša kao produžetak
njihovog uma, i to funkcioniše.

74
00:04:01,800 --> 00:04:04,480
To je neverovatno, ali nije telekineza.

75
00:04:04,480 --> 00:04:07,783
Misli pacijenta nisu samo
nejasne, nemerljive stvari.

76
00:04:07,783 --> 00:04:09,607
To su merljivi moždani signali,

77
00:04:09,607 --> 00:04:12,972
preneseni žicama do robota.

78
00:04:12,972 --> 00:04:16,123
Nauka može da izmeri, proveri
i objasni pokret,

79
00:04:16,123 --> 00:04:20,446
i tako smo pokazali da je ova vrsta
kontrole umom stvarna.

80
00:04:20,446 --> 00:04:23,682
Nauka je spor proces akumuliranja dokaza

81
00:04:23,682 --> 00:04:27,120
koji idu u prilog ideji
ili je opovrgavaju.

82
00:04:27,120 --> 00:04:28,836
Kada složimo dokaze

83
00:04:28,836 --> 00:04:31,035
možemo da vidimo koja kula je najviša,

84
00:04:31,035 --> 00:04:35,730
i u slučaju telekineze,
kula ne pokazuje da postoji.

85
00:04:35,730 --> 00:04:39,858
Neki kažu da se ovaj mistični fenomen
ne uklapa u granice nauke,

86
00:04:39,858 --> 00:04:41,277
i to je u redu.

87
00:04:41,277 --> 00:04:45,467
Ali onda telekineza postaje stvar
čisto ličnog ubeđenja.

88
00:04:45,467 --> 00:04:47,758
Ako nešto ne može biti procenjeno naučno,

89
00:04:47,758 --> 00:04:50,584
onda se to ne može ni opisati kao nauka.

90
00:04:50,584 --> 00:04:52,560
Tako da rezultati našeg istraživanja

91
00:04:52,560 --> 00:04:55,713
otkrivaju da koliko god
možda želimo da verujemo

92
00:04:55,713 --> 00:04:57,943
da je sila stvarno u nama,

93
00:04:57,943 --> 00:05:00,922
dokazi za telekinezu ostaju slabi.

94
00:05:00,922 --> 00:05:03,021
Izvinite Neo, Keri i Joda.

95
00:05:03,021 --> 00:05:07,158
Vaše veštine su impresivne,
ali za sada, pripadaju bioskopima.