WEBVTT

00:00:07.120 --> 00:00:10.412
Kada je ozloglašeni izmišljeni lik,
Keri Vajt,

00:00:10.412 --> 00:00:13.315
ostavila školsku matursku salu u plamenu

00:00:13.315 --> 00:00:15.498
i raširila strah svojim gradom,

00:00:15.498 --> 00:00:18.635
oslonila se na svoju moć telekineze,

00:00:18.635 --> 00:00:24.868
sposobnosti da pomera predmete
samo pomoću uma.

00:00:24.868 --> 00:00:28.857
Ali, dok je Keri samo film
zasnovan na knjizi fikcije,

00:00:28.857 --> 00:00:32.858
verovanje u telekinezu
uopšte nije fikcija.

00:00:32.858 --> 00:00:36.529
Vekovima, ljudi su tvrdili da imaju moć

00:00:36.529 --> 00:00:40.712
da kontrolišu kretanje predmeta
koristeći samo svoj um.

00:00:40.712 --> 00:00:44.744
Levitacija, otvaranje vrata
i savijanje kašika

00:00:44.744 --> 00:00:47.237
su sve zanimljivi primeri.

00:00:47.237 --> 00:00:51.097
Pojavljuje se u Matriksu kad Neo
zaustavi metak u vazduhu,

00:00:51.097 --> 00:00:54.463
i takođe je veština koju je Joda usavršio.

00:00:54.463 --> 00:00:56.125
Ali, da li je telekineza stvarna

00:00:56.125 --> 00:01:00.904
ili samo izmišljena kao i
Keri, Joda i Neo?

00:01:00.904 --> 00:01:04.304
Da bismo to ispitali, treba da
pogledamo tvrdnje o telekinezi

00:01:04.304 --> 00:01:08.477
očima nauke, koristeći naučni metod.

00:01:08.477 --> 00:01:12.286
Telekineza je deo discipline
zvane parapsihologija,

00:01:12.286 --> 00:01:15.370
u kojoj istraživači izučavaju
parapsihološke fenomene.

00:01:15.370 --> 00:01:18.514
Parapsiholozi je smatraju za nauku,

00:01:18.514 --> 00:01:20.974
ali ostali naučnici se ne slažu.

00:01:20.974 --> 00:01:23.461
Da počnemo sa nekoliko osnovnih zapažanja.

00:01:23.461 --> 00:01:25.282
Zapažanje br. 1:

00:01:25.282 --> 00:01:28.620
Iako ima mnogo anegdota o telekinezi,

00:01:28.620 --> 00:01:31.569
nema naučnog dokaza da ona postoji;

00:01:31.569 --> 00:01:34.425
nema istraživanja, sprovedenog
naučnim metodom

00:01:34.425 --> 00:01:38.903
i ponovljenog u laboratorijskim uslovima,
koje pokazuje da je stvarna.

00:01:38.903 --> 00:01:43.871
30-tih godina 20. veka, takozvani otac
parapsihologije, Džozef Benks Rajn,

00:01:43.871 --> 00:01:47.169
proverio je u laboratoriji da li ljudi
mogu da koriste telekinezu

00:01:47.169 --> 00:01:50.474
da okrenu kockice na željeni broj.

00:01:50.474 --> 00:01:53.708
Ali posle toga, naučnici nisu mogli
da ponove njegove rezultate,

00:01:53.708 --> 00:01:56.386
a pošto je ponavljanje
ključno za dokaz ideje,

00:01:56.386 --> 00:01:58.237
to je bio problem.

00:01:58.237 --> 00:01:59.688
Pored naučnika,

00:01:59.688 --> 00:02:02.970
postoje nebrojeni samoproklamovani
telekinetičari,

00:02:02.970 --> 00:02:06.347
ali svi su razotkriveni kao prevaranti,

00:02:06.347 --> 00:02:10.492
ili nisu mogli da rade u uslovima
gde nisu imali potpunu kontrolu,

00:02:10.492 --> 00:02:15.256
što govori da manipulišu situacijom
da bi dobili rezultate koje žele.

00:02:15.256 --> 00:02:20.681
Danas čak postoje velike novčane
nagrade od mnogih organizacija

00:02:20.681 --> 00:02:22.462
za onoga ko uspe da dokaže

00:02:22.462 --> 00:02:26.243
da su parapsihološke moći,
kao što je telekineza, stvarne.

00:02:26.243 --> 00:02:29.024
Ali još se niko nije obogatio od toga.

00:02:29.024 --> 00:02:30.659
Zapažanje br. 2:

00:02:30.659 --> 00:02:32.401
Kada ispitujemo telekinezu,

00:02:32.401 --> 00:02:36.541
ne postoji saglasnost oko toga
šta se tačno meri.

00:02:36.541 --> 00:02:40.026
Možda moćni "Joda" talasi?

00:02:40.026 --> 00:02:43.996
Pošto se niko ne slaže, teško je
primeniti istraživački standard,

00:02:43.996 --> 00:02:46.759
nešto što je potrebno
u svim drugim naukama

00:02:46.759 --> 00:02:49.401
da bi se proverila validnost ideja.

00:02:49.401 --> 00:02:50.921
Zapažanje br. 3:

00:02:50.921 --> 00:02:54.025
Smisao nauke je da otkrije nepoznato,

00:02:54.025 --> 00:02:56.392
i u istoriji naučnog istraživanja

00:02:56.392 --> 00:02:57.806
definitivno se desilo

00:02:57.806 --> 00:03:01.391
da su se nova otkrića kosila
sa već utvrđenom naukom,

00:03:01.391 --> 00:03:04.414
i da su čak srušila čitave naučne grane.

00:03:04.414 --> 00:03:07.668
Takva otkrića moraju se
dokazati naročito pažljivo

00:03:07.668 --> 00:03:10.135
da bi odbila skepticizam.

00:03:10.135 --> 00:03:11.717
U slučaju telekineze,

00:03:11.717 --> 00:03:14.270
ideja se kosi sa utvrđenom naukom,

00:03:14.270 --> 00:03:17.493
ali joj nedostaju snažni dokazi.

00:03:17.493 --> 00:03:21.130
Naš univerzum kontrolišu
i objašnjavaju zakoni fizike,

00:03:21.130 --> 00:03:23.760
a jedan od tih zakona
kaže nam da moždani talasi

00:03:23.760 --> 00:03:25.890
ne mogu da upravljaju predmetima,

00:03:25.890 --> 00:03:28.271
jer nisu toliko jaki,
niti imaju toliki domet

00:03:28.271 --> 00:03:31.795
da bi uticali na bilo šta
izvan naših lobanja.

00:03:31.795 --> 00:03:35.974
Fizika takođe kaže da jedine sile koje
mogu da utiču na predmete izdaleka

00:03:35.974 --> 00:03:39.356
jesu magnetna i gravitaciona.

00:03:39.356 --> 00:03:43.280
Verovatno najbliža stvar telekinezi
koju nauka može da objasni

00:03:43.280 --> 00:03:47.095
je korišćenje misli
za kontrolu robotske ruke.

00:03:47.095 --> 00:03:50.235
U mozak pacijenata sa moždanim udarom
koji ne mogu da se kreću

00:03:50.235 --> 00:03:54.414
istraživači mogu da ugrade tanke žice
u regiju koja upravlja pokretom

00:03:54.414 --> 00:03:58.396
i onda obuče pacijenta da se fokusira
na pomeranje robotske ruke

00:03:58.396 --> 00:04:01.800
koja se ponaša kao produžetak
njihovog uma, i to funkcioniše.

00:04:01.800 --> 00:04:04.480
To je neverovatno, ali nije telekineza.

00:04:04.480 --> 00:04:07.783
Misli pacijenta nisu samo
nejasne, nemerljive stvari.

00:04:07.783 --> 00:04:09.607
To su merljivi moždani signali,

00:04:09.607 --> 00:04:12.972
preneseni žicama do robota.

00:04:12.972 --> 00:04:16.123
Nauka može da izmeri, proveri
i objasni pokret,

00:04:16.123 --> 00:04:20.446
i tako smo pokazali da je ova vrsta
kontrole umom stvarna.

00:04:20.446 --> 00:04:23.682
Nauka je spor proces akumuliranja dokaza

00:04:23.682 --> 00:04:27.120
koji idu u prilog ideji
ili je opovrgavaju.

00:04:27.120 --> 00:04:28.836
Kada složimo dokaze

00:04:28.836 --> 00:04:31.035
možemo da vidimo koja kula je najviša,

00:04:31.035 --> 00:04:35.730
i u slučaju telekineze,
kula ne pokazuje da postoji.

00:04:35.730 --> 00:04:39.858
Neki kažu da se ovaj mistični fenomen
ne uklapa u granice nauke,

00:04:39.858 --> 00:04:41.277
i to je u redu.

00:04:41.277 --> 00:04:45.467
Ali onda telekineza postaje stvar
čisto ličnog ubeđenja.

00:04:45.467 --> 00:04:47.758
Ako nešto ne može biti procenjeno naučno,

00:04:47.758 --> 00:04:50.584
onda se to ne može ni opisati kao nauka.

00:04:50.584 --> 00:04:52.560
Tako da rezultati našeg istraživanja

00:04:52.560 --> 00:04:55.713
otkrivaju da koliko god
možda želimo da verujemo

00:04:55.713 --> 00:04:57.943
da je sila stvarno u nama,

00:04:57.943 --> 00:05:00.922
dokazi za telekinezu ostaju slabi.

00:05:00.922 --> 00:05:03.021
Izvinite Neo, Keri i Joda.

00:05:03.021 --> 00:05:07.158
Vaše veštine su impresivne,
ali za sada, pripadaju bioskopima.