WEBVTT

00:00:06.930 --> 00:00:09.202
Khi nhân vật hư cấu khét tiếng

00:00:09.202 --> 00:00:13.315
Carrie White, làm hội trường khiêu vũ 
của trường trung học bốc cháy

00:00:13.315 --> 00:00:15.498
và gieo rắc nỗi sợ hãi
khắp thị trấn,

00:00:15.498 --> 00:00:18.635
cô đã sử dụng phép viễn di

00:00:18.635 --> 00:00:24.868
khả năng điều khiển
đồ vật bằng ý nghĩ.

00:00:24.868 --> 00:00:28.857
Dù Carrie chỉ là bộ phim 
dựa trên một câu chuyện hư cấu

00:00:28.857 --> 00:00:32.754
thì niềm tin vào phép viễn di 
lại không hoàn toàn do tưởng tượng.

00:00:32.754 --> 00:00:36.529
Hàng thế kỷ qua, con người cho rằng
mình thực sự có năng lực

00:00:36.529 --> 00:00:40.712
điều khiển các sự vật 
chỉ bằng ý nghĩ.

00:00:40.712 --> 00:00:44.744
Bay lên, mở cửa khi muốn 
và bẻ cong thìa

00:00:44.744 --> 00:00:46.937
là những ví dụ hấp dẫn.

00:00:46.937 --> 00:00:51.097
Nó xảy ra trong phim Matrix khi Neo 
đóng băng các viên đạn giữa không trung,

00:00:51.097 --> 00:00:54.273
đó là kĩ năng mà Yoda
đã rèn luyện thành thục.

00:00:54.273 --> 00:00:56.125
Nhưng liệu khả năng này có thật

00:00:56.125 --> 00:01:00.904
hay chỉ là hư cấu 
như Carrie, Yoda và Neo?

00:01:00.904 --> 00:01:04.304
Để tìm hiểu, ta cần phải đánh giá 
các yếu tố của phép viễn di

00:01:04.304 --> 00:01:08.477
dưới góc nhìn khoa học
bằng các phương pháp khoa học.

00:01:08.477 --> 00:01:12.286
Phép viễn di là một phần của
ngành Cận tâm lý học,

00:01:12.286 --> 00:01:15.120
nơi người ta nghiên cứu
các hiện tượng tâm linh.

00:01:15.120 --> 00:01:18.514
Các nhà cận tâm lý học cho rằng 
những gì họ làm là khoa học,

00:01:18.514 --> 00:01:20.974
nhưng những người khác 
thì không đồng ý.

00:01:20.974 --> 00:01:23.461
Hãy bắt đầu 
với một vài quan sát cơ bản.

00:01:23.461 --> 00:01:25.282
Quan sát số 1:

00:01:25.282 --> 00:01:28.620
Trong khi có vô số giai thoại
ngoài kia về phép viễn di,

00:01:28.620 --> 00:01:31.569
lại không có chứng cứ khoa học nào 
khẳng định nó tồn tại;

00:01:31.569 --> 00:01:34.735
chưa có nghiên cứu nào được thực hiện 
theo phương pháp khoa học

00:01:34.735 --> 00:01:38.903
và lặp lại trong phòng thí nghiệm 
để chứng minh rằng nó có thật.

00:01:38.903 --> 00:01:43.871
Những năm 1930, cha đẻ của ngành 
cận tâm lý học, Joseph Banks Rhine,

00:01:43.871 --> 00:01:47.169
đã thử nghiệm trong phòng thí nghiệm,
sử dụng phép viễn di

00:01:47.169 --> 00:01:50.264
để làm xúc xắc lăn theo cách
mà họ muốn.

00:01:50.264 --> 00:01:53.708
Nhưng sau đó, các nhà khoa học không thể 
lặp lại kết quả này

00:01:53.708 --> 00:01:55.526
và nó trở thành một vấn đề

00:01:55.526 --> 00:01:58.237
vì tái lập kết quả
là cốt lõi của việc chứng minh.

00:01:58.237 --> 00:01:59.688
Bên cạnh các nhà khoa học,

00:01:59.688 --> 00:02:02.970
cũng có vô số người tự xưng 
có năng lực viễn di

00:02:02.970 --> 00:02:06.347
nhưng tất cả chỉ là những kẻ lừa đảo

00:02:06.347 --> 00:02:10.492
hoặc không thể thực hiện trong môi trường
không kiểm soát,

00:02:10.492 --> 00:02:15.256
cho thấy rằng họ đã thao túng
tình hình để đạt được kết quả mong muốn.

00:02:15.256 --> 00:02:20.231
Ngày nay, nhiều tổ chức
treo thưởng cao cho ai

00:02:20.231 --> 00:02:26.153
có thể chứng minh khả năng tâm
linh, như phép viễn di, là có thật.

00:02:26.153 --> 00:02:29.024
Nhưng những giải thưởng này 
vẫn còn vô chủ.

00:02:29.024 --> 00:02:30.659
Quan sát số 2:

00:02:30.659 --> 00:02:32.401
Khi tìm hiểu về phép viễn di

00:02:32.401 --> 00:02:36.541
không có sự nhất trí về 
thứ được đo chính xác là gì.

00:02:36.541 --> 00:02:40.026
Có chăng là sóng não mạnh 
như của Yoda ư?

00:02:40.026 --> 00:02:43.996
Không có sự nhất trí, khó có thể áp dụng 
một tiêu chuẩn nghiên cứu

00:02:43.996 --> 00:02:46.759
để kiểm tra tính hợp lệ 
của các ý tưởng,

00:02:46.759 --> 00:02:49.401
điều cần thiết đối với
mọi loại khoa học khác.

00:02:49.401 --> 00:02:50.921
Quan sát số 3:

00:02:50.921 --> 00:02:54.025
Mục đích của khoa học là 
khám khá những bí ẩn

00:02:54.025 --> 00:02:55.982
trong lịch sử nghiên cứu khoa học

00:02:55.982 --> 00:02:57.806
chắc chắn từng xảy ra
trường hợp

00:02:57.806 --> 00:03:01.391
những phát hiện mới đi ngược lại với
những thuyết khoa học trước đó

00:03:01.391 --> 00:03:04.414
thậm chí làm đảo lộn
toàn bộ các ngành khoa học.

00:03:04.414 --> 00:03:07.668
Những phát minh này 
phải được chứng minh cực kì cẩn thận

00:03:07.668 --> 00:03:09.815
để đập tan mọi nghi ngờ.

00:03:09.815 --> 00:03:11.717
Trong trường hợp của
phép viễn di,

00:03:11.717 --> 00:03:14.270
ý tưởng này chống lại 
nền khoa học sẵn có,

00:03:14.270 --> 00:03:17.323
nhưng lại thiếu 
bằng chứng thuyết phục.

00:03:17.323 --> 00:03:21.130
Thế giới của ta được kiểm soát và
lý giải bởi các định luật vật lý,

00:03:21.130 --> 00:03:25.305
một trong những định luật này nói rằng
sóng não không thể điều khiển vật thể

00:03:25.305 --> 00:03:28.271
vì chúng không những 
không đủ mạnh mà còn không đủ xa

00:03:28.271 --> 00:03:31.795
để tác động tới bất cứ 
thứ gì bên ngoài hộp sọ.

00:03:31.795 --> 00:03:35.974
Vật lý cũng nói rằng lực duy nhất có thể 
tác động lên vật thể từ xa

00:03:35.974 --> 00:03:39.356
là lực từ tính và lực hấp dẫn.

00:03:39.356 --> 00:03:43.280
Có lẽ điều gần nhất tới phép viễn di
mà khoa học có thể giải thích

00:03:43.280 --> 00:03:47.255
là việc sử dụng suy nghĩ 
để điều khiển cánh tay robot.

00:03:47.255 --> 00:03:50.085
Trong bộ não của bệnh nhân đột quỵ 
không thể cử động,

00:03:50.085 --> 00:03:54.414
các nhà nghiên cứu cấy ghép những 
sợi nhỏ vào vùng kiểm soát chuyển động

00:03:54.414 --> 00:03:58.396
rồi hướng dẫn bệnh nhân tập trung
di chuyển cánh tay robot,

00:03:58.396 --> 00:04:00.970
như một phần thân thể của mình.

00:04:00.970 --> 00:04:04.480
Đó là một điều đáng kinh ngạc
nhưng không phải phép viễn di.

00:04:04.480 --> 00:04:07.783
Suy nghĩ của bệnh nhân không phải
là vật thể mơ hồ.

00:04:07.783 --> 00:04:12.517
Chúng là các tín hiệu não đo lường được, 
truyền qua các sợi dây tới robot.

00:04:12.517 --> 00:04:16.123
Khoa học có thể chứng minh, kiểm tra
và giải thích các chuyển động,

00:04:16.123 --> 00:04:20.446
và đó là cách chứng minh
sự tồn tại của điều khiển bằng suy nghĩ.

00:04:20.446 --> 00:04:22.942
Khoa học là một quá trình tích lũy

00:04:22.942 --> 00:04:27.120
các bằng chứng để ủng hộ hoặc 
chống lại một ý tưởng nào đó.

00:04:27.120 --> 00:04:29.005
Sau khi thu thập bằng chứng,

00:04:29.005 --> 00:04:31.035
ta sẽ thấy toà tháp nào là cao nhất,

00:04:31.035 --> 00:04:33.026
trong trường hợp của phép viễn di


00:04:33.026 --> 00:04:35.917
toà tháp này 
không thể chứng minh rằng nó tồn tại.

00:04:35.917 --> 00:04:39.858
Vài người cho rằng hiện tượng thần bí này 
không thuộc phạm trù khoa học,

00:04:39.858 --> 00:04:41.277
vậy cũng tốt thôi.

00:04:41.277 --> 00:04:44.937
Như vậy thì, phép viễn di trở thành
vấn đề về niềm tin cá nhân.

00:04:44.937 --> 00:04:47.758
Nếu một vấn đề không thể được
xem xét một cách khoa học,

00:04:47.758 --> 00:04:50.584
nó không thể được miêu tả
như một vấn đề khoa học.

00:04:50.584 --> 00:04:52.560
Vậy kết quả điều tra của chúng ta

00:04:52.560 --> 00:04:55.713
cho thấy rằng 
dù rất muốn tin rằng

00:04:55.713 --> 00:04:57.943
năng lực thực sự ở trong ta,

00:04:57.943 --> 00:05:00.922
trường hợp của phép viễn di
vẫn còn thiếu thuyết phục.

00:05:00.922 --> 00:05:03.000
Xin lỗi Neo, Carrie và Yoda.

00:05:03.000 --> 00:05:05.066
Kỹ năng của các bạn gây sững sờ

00:05:05.066 --> 00:05:08.156
nhưng cho tới lúc này, 
chúng mới chỉ thuộc về phim ảnh.