WEBVTT

00:00:00.660 --> 00:00:03.030
Biz insanlar min illərdir

00:00:03.030 --> 00:00:05.341
sadəcə bizim ətraf mühitimizə
baxaraq bilirik ki,

00:00:05.341 --> 00:00:06.840
müxtəlif maddələr var.

00:00:06.840 --> 00:00:08.470
Bu müxtəlif maddələr

00:00:08.470 --> 00:00:10.120
müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir.

00:00:10.120 --> 00:00:11.380
Nəinki onların müxtəlif

00:00:11.380 --> 00:00:13.330
xüsusiyyətləri var, bəzisi

00:00:13.330 --> 00:00:16.230
işığı əks etdirə bilir yaxud 
etdirə bilmir, müəyyən rəngdə

00:00:16.230 --> 00:00:20.390
yaxud temperaturda olur,
maye, qaz yaxud bərk olur.

00:00:20.390 --> 00:00:22.290
Biz həmçinin onların müəyyən vəziyyətdə

00:00:22.290 --> 00:00:25.030
necə reaksiyaya girdiyini də 
müşahidə edəcəyik.

00:00:25.030 --> 00:00:27.410
Bu maddələrin şəkilləri buradadır.

00:00:27.410 --> 00:00:29.070
Karbon burada sağdadır.

00:00:29.070 --> 00:00:31.650
Burada qrafit formasındadır.

00:00:31.650 --> 00:00:33.910
Burada sağdakı qurğuşundur.

00:00:33.910 --> 00:00:36.030
Buradakı qızıldır.

00:00:36.030 --> 00:00:38.750
Şəkillərini göstərdiklərimin hamısı

00:00:38.750 --> 00:00:41.720
hansı ki, onları bu saytdan götürdüm,

00:00:41.720 --> 00:00:43.460
hamısı bərk formadadır.

00:00:43.460 --> 00:00:45.830
Həmçinin bilirik ki,

00:00:45.830 --> 00:00:49.240
hava və hava hissəciklərinin 
müəyyən növləri var.

00:00:49.240 --> 00:00:51.090
Baxdığın hava hissəciyinin
növündən

00:00:51.090 --> 00:00:55.590
asılı olaraq,karbon, oksigen 
yaxud azotdursa müxtəlif növ

00:00:55.590 --> 00:00:57.770
xüsusiyyətlərə 
malik olduqlarını göstərirlər.

00:00:57.770 --> 00:00:59.726
Ya da maye ola biləcək başqa şeylər var.

00:00:59.726 --> 00:01:01.745
Hətta bu şeylərdə temperaturu
kifayət qədər

00:01:01.745 --> 00:01:02.910
qaldırırsan.

00:01:02.910 --> 00:01:04.605
Əgər qızılın və qurğuşunun

00:01:04.605 --> 00:01:06.690
temperaturunu kifayət qədər qaldırsan,
maye

00:01:06.690 --> 00:01:10.360
ala bilərsən. Karbonu yandırsan,

00:01:10.360 --> 00:01:12.020
onun qaz halını ala bilərsən.

00:01:12.020 --> 00:01:13.680
Atmosfere buraxa bilərsən.

00:01:13.680 --> 00:01:14.970
Quruluşunu dəyişə bilərsən.

00:01:14.970 --> 00:01:18.530
Bunlar insanlığın min illərdir ki,

00:01:18.530 --> 00:01:21.000
müşahidə etdiyi bir növ şeylərdir.

00:01:21.000 --> 00:01:22.530
O fəlsəfi məsələləri

00:01:22.530 --> 00:01:24.420
təbii məsələlərə çevirir.

00:01:24.420 --> 00:01:26.790
İndi biz daha yaxşı cavab verə bilərik.

00:01:26.790 --> 00:01:31.320
Sual budur ki, əgər karbonu

00:01:31.320 --> 00:01:33.970
daha kiçik hissələrə ayırsanız

00:01:33.970 --> 00:01:38.930
bu maddənin kiçik parçalarından

00:01:38.930 --> 00:01:43.314
hələ də karbonun xüsusiyyətlərinə 
malik olanı var?

00:01:43.314 --> 00:01:44.730
Əgər daha da parçalasanız,

00:01:44.730 --> 00:01:46.271
karbon xüsusiyyətlərini

00:01:46.271 --> 00:01:48.270
itirə bilərdi.

00:01:48.270 --> 00:01:50.380
Cavab budur ki, bəli var.

00:01:50.380 --> 00:01:52.030
Bizim terminologiyanı almaq üçün

00:01:52.030 --> 00:01:54.940
bu müxtəlif maddələri

00:01:54.940 --> 00:01:58.070
( bu saf maddələr hansı ki, 
müəyyən temperaturda spesifik

00:01:58.070 --> 00:01:59.960
xüsusiyyətləri var
və spesifik yolla

00:01:59.960 --> 00:02:05.210
reaksiyaya girirlər)
biz onları elementlər adlandıracayıq.

00:02:05.210 --> 00:02:06.470
Karbon elementdir.

00:02:06.470 --> 00:02:07.570
Qurğuşun elemendir.

00:02:07.570 --> 00:02:08.910
Qızıl elementdir.

00:02:08.910 --> 00:02:10.949
Deyə bilərsən ki, su elementdir.

00:02:10.949 --> 00:02:13.637
Tarixdə insanlar suyu element kimi

00:02:13.637 --> 00:02:14.410
göstəriblər.

00:02:14.410 --> 00:02:18.250
Bilirik ki, su daha sadə 
elementlərdən yaradılıb.

00:02:18.250 --> 00:02:21.100
O oksigendən və hidrogendən ibarətdir.

00:02:21.100 --> 00:02:25.120
Bütün elementlər burada

00:02:25.120 --> 00:02:27.830
elementlərin dövri cədvəlində sıralanıb.

00:02:27.830 --> 00:02:30.450
C karbonu göstərir-- mən sadəcə insanlara

00:02:30.450 --> 00:02:33.280
daha uyğun olanları nəzərdən keçirəcəm,

00:02:33.280 --> 00:02:35.710
lakin zaman keçdikcə
hamısı ilə tanış olacaqsınız.

00:02:35.710 --> 00:02:36.610
Bu oksigendir.

00:02:36.610 --> 00:02:38.020
Bu azotdur.

00:02:38.020 --> 00:02:40.140
Bu silisiumdur.

00:02:40.140 --> 00:02:42.090
Au qızıldır.

00:02:42.090 --> 00:02:43.280
Bu qurğuşundur.

00:02:43.280 --> 00:02:49.380
Bu elemtlərin istənilən birinin ən sadə
hissəciyi atomdur.

00:02:52.620 --> 00:02:55.050
Və dağıtmağa davam etsəz,
bir-birindən kiçik

00:02:55.050 --> 00:02:56.940
hissəciklər almağa davam edəcəksiniz,

00:02:56.940 --> 00:02:59.739
hətta karbon atomu alacaqsınız.

00:02:59.739 --> 00:03:01.530
Eyni şeyi burada etsəz, hətta

00:03:01.530 --> 00:03:02.616
qızıl atomu alardınız.

00:03:02.616 --> 00:03:04.490
Eyni şeyi burada da etdiniz, hətta

00:03:04.490 --> 00:03:05.864
qurğuşun atomu adlandırılan

00:03:05.864 --> 00:03:08.000
bu daha kiçik

00:03:08.000 --> 00:03:09.450
hissəcikləri də alardınız.

00:03:09.450 --> 00:03:11.241
Daha dağıda bilməzdiniz

00:03:11.241 --> 00:03:13.560
və bu hələ qurğuşun adlanır,

00:03:13.560 --> 00:03:17.110
onun üçün hələ də qurğuşunun
xüsusiyyətləri qalıb

00:03:17.110 --> 00:03:19.490
Mən sadəcə sənə ideya vermək üçün-- 
bu çətin

00:03:19.490 --> 00:03:21.600
təsəvvür etdiyim bir şeydirdir ki,

00:03:21.600 --> 00:03:24.600
atomlar ağlasılmaz və həqiqətən təsəvvür

00:03:24.600 --> 00:03:26.220
edilməyəcək dərəcədə balacadırlar.

00:03:26.220 --> 00:03:27.750
Məsələn, karbon.

00:03:27.750 --> 00:03:29.550
Saçım da karbondandır.

00:03:29.550 --> 00:03:33.320
Əslində, mənim əksəriyyətim karbondandır.

00:03:33.320 --> 00:03:36.690
Əslində, yaşayan varlıqların çoxu 
karbondandır.

00:03:36.690 --> 00:03:40.840
Saçımı karbon kimi götürsəm

00:03:40.840 --> 00:03:42.262
saçın əksəriyyəti karbondur.

00:03:42.262 --> 00:03:43.970
Əgər saçımı götürsən,

00:03:43.970 --> 00:03:45.875
o sarı deyil,

00:03:45.875 --> 00:03:46.700
qaraya çalır.

00:03:46.700 --> 00:03:48.280
Saçım qaradır,

00:03:48.280 --> 00:03:50.270
lakin onu ekranda görə bilməzdiniz.

00:03:50.270 --> 00:03:51.769
Amma mən saçımı götürsəydim

00:03:51.769 --> 00:03:55.820
və soruşsaydım ki,
saçım neçə karbon atomu enindədir?

00:03:55.820 --> 00:03:57.870
Saçımın küncünü götürsən, uzunluğunu yox,

00:03:57.870 --> 00:04:00.040
saçımın enini,

00:04:00.040 --> 00:04:03.384
o neçə karbon atomu enindədir?

00:04:03.384 --> 00:04:04.800
Zənn edə bilərsən.

00:04:04.800 --> 00:04:07.540
Sal artıq mənə onların 
çox kiçik olduğunu dedi.

00:04:07.540 --> 00:04:10.016
Orada 1000 yaxud 10000 yaxud 100000
karbon atomu

00:04:10.016 --> 00:04:10.780
ola bilər.

00:04:10.780 --> 00:04:12.000
Mən deyərdim, yox.

00:04:12.000 --> 00:04:14.540
1 milyon karbon atomu var

00:04:14.540 --> 00:04:17.579
yaxud sən insan saçının eni boyunca

00:04:17.579 --> 00:04:21.314
1 milyon karbon atomu qoya bilərsən.

00:04:21.314 --> 00:04:22.730
Bu açıq-aşkar bir təxmindir.

00:04:22.730 --> 00:04:23.970
Bu dəqiq 1 milyon deyil.

00:04:23.970 --> 00:04:26.860
Amma bu sənə
atomların kiçik olduğunu göstərir.

00:04:26.860 --> 00:04:28.620
Başından bir tük çək

00:04:28.620 --> 00:04:31.300
və tükün boyunca bir-birinin yanında

00:04:31.300 --> 00:04:34.440
bir milyon şey qoyduğunu təsəvvür et.

00:04:34.440 --> 00:04:37.450
Tükün uzunluğu yox, tükün eni.

00:04:37.450 --> 00:04:39.360
Hətta tükün enini belə görmək çətindir

00:04:39.360 --> 00:04:41.110
və onun boyunca bir milyon

00:04:41.110 --> 00:04:43.180
karbon atomu ola bilər.

00:04:43.180 --> 00:04:46.860
İndi daha aydındır ki, bildiyimiz kimi

00:04:46.860 --> 00:04:50.840
bu, karbonun və hər hansı elementin

00:04:50.840 --> 00:04:54.220
ən vacib quruluş hissəsidir.

00:04:54.220 --> 00:04:57.130
Hətta daha aydındır ki,
bu quruluş hissəcikləri

00:04:57.130 --> 00:04:58.570
bir- biri ilə əlaqəlidir.

00:04:58.570 --> 00:05:02.250
Karbon atomu daha əsaslı
hissəciklərdən

00:05:02.250 --> 00:05:02.950
qurulmuşdur.

00:05:02.950 --> 00:05:07.531
Qızıl atomu, hətta daha əsaslı
hissəciklərdən qurulmuşdur.

00:05:07.531 --> 00:05:09.170
Və asılı olaraq--onlar həqiqiətən

00:05:09.170 --> 00:05:12.870
bu əsaslı hissəciklərin
yerləşməsinə görə təyin olunur.

00:05:12.870 --> 00:05:15.430
Əgər əsaslı hissəciklərin 
sayını dəyişsəydin

00:05:15.430 --> 00:05:18.430
elementin xüsusiyyətlərini və
necə reaksiyaya girdiyini

00:05:18.430 --> 00:05:22.810
hətta elementin özünü dəyişə bilərdin.

00:05:22.810 --> 00:05:25.480
Daha yaxşı başa düşmək üçün

00:05:25.480 --> 00:05:28.260
bu əsaslı hissəciklər haqqında danışaq.

00:05:28.260 --> 00:05:30.365
Belə ki, protonunuz var.

00:05:33.020 --> 00:05:36.000
Proton doğrudan da --atomun nüvəsindəki


00:05:36.000 --> 00:05:38.340
protonların sayı və

00:05:38.340 --> 00:05:40.610
ikincidə nüvə haqqında danışacam--

00:05:40.610 --> 00:05:43.010
elementi təyin edir.

00:05:43.010 --> 00:05:45.702
Bu elementi təyin edəndir.

00:05:45.702 --> 00:05:47.660
Burada dövri cədvələ baxanda

00:05:47.660 --> 00:05:50.490
onlar atom sayları sırası ilə yazılıb.

00:05:50.490 --> 00:05:52.250
Atom sayı hərfi olaraq

00:05:52.250 --> 00:05:55.140
sadəcə elemendə olan protonların sayıdır.

00:05:55.140 --> 00:05:58.950
İzahına görə,
hidrogenin bir protonu,

00:05:58.950 --> 00:06:03.120
heliumun iki və karbonun altı protonu var.

00:06:03.120 --> 00:06:05.440
Yeddi protonlu karbon ola bilməz.

00:06:05.440 --> 00:06:07.150
O azot ola bilər.

00:06:07.150 --> 00:06:09.300
O heç bir halda karbon ola bilməz.

00:06:09.300 --> 00:06:10.732
Oksigenin səkkiz protonu var.

00:06:10.732 --> 00:06:12.970
Əgər necəsə ora başqa
bir proton əlavə etsəydin,

00:06:12.970 --> 00:06:14.680
o artıq oksigen olmazdı.

00:06:14.680 --> 00:06:16.370
O flüor ola bilərdi.

00:06:16.370 --> 00:06:20.240
Belə ki, o elementi təyin edir.

00:06:20.240 --> 00:06:22.450
Atom nömrəsi ,protonların sayı --


00:06:22.450 --> 00:06:25.549
bunun dövri cədvəldə 
elementlərin hər biri üçün

00:06:25.549 --> 00:06:27.340
sağda yuxarıda yazılan

00:06:27.340 --> 00:06:30.260
rəqəm olduğunu yada salın--

00:06:30.260 --> 00:06:33.010
protonların sayı atom
nömrəsinə bərabərdir.

00:06:36.485 --> 00:06:38.080
Onlar bu rəqəmi buraya qoyublar,

00:06:38.080 --> 00:06:42.160
çünki o, elementin
xüsusiyyətini müəyyən edir.

00:06:42.160 --> 00:06:46.050
Atomun başqa iki tərkibi--
zənn edirəm ki

00:06:46.050 --> 00:06:47.430
o üsulla adlandırmışdıq--

00:06:47.430 --> 00:06:51.780
elektron və neytrondur.

00:06:55.390 --> 00:06:57.110
Beynində modeli düzəltməyə

00:06:57.110 --> 00:07:01.320
başlaya bilərsən-- bu model, kimyanı 
nəzərdən keçirdiyimizə görə

00:07:01.320 --> 00:07:03.690
bir az mücərrəd və 
konseptuallaşdırmaq üçün

00:07:03.690 --> 00:07:04.976
çətin olacaq.

00:07:04.976 --> 00:07:06.350
Bu haqda fikirləşmək üçün

00:07:06.350 --> 00:07:08.430
bir üsul budur ki,
sizin atomun mərkəzində

00:07:08.430 --> 00:07:09.850
proton və neytronlarınız var.

00:07:09.850 --> 00:07:11.710
Onlar atom nüvəsidir.

00:07:11.710 --> 00:07:15.060
Məsələn karbon, biz bilirik, 
altı protonu var.

00:07:15.060 --> 00:07:19.660
Bir, iki, üç, dörd, beş, altı.

00:07:19.660 --> 00:07:22.420
Karbon-12, hansı ki
karbonun göstəricisidir,

00:07:22.420 --> 00:07:24.110
həmçinin altı neytronu olacaq.

00:07:24.110 --> 00:07:26.100
Müxtəlif sayda neytronları olan

00:07:26.100 --> 00:07:27.940
karbon versiyalarınız ola bilər.

00:07:27.940 --> 00:07:30.330
Neytronlar və elektronlar dəyişə bilər,
lakin

00:07:30.330 --> 00:07:31.830
hələ də eyni elementiniz var.

00:07:31.830 --> 00:07:33.280
Protonlar dəyişə bilməz.

00:07:33.280 --> 00:07:36.480
Protonu dəyişəndə fərqli
element alırsınız.

00:07:36.480 --> 00:07:41.300
Qoyun karbon-12 nüvəsini çəkim,

00:07:41.300 --> 00:07:43.300
bir, iki, üç, dörd, beş, altı.

00:07:43.300 --> 00:07:46.450
Burada sağda karbon-12 nüvəsi var

00:07:46.450 --> 00:07:48.910
Bəzən o belə yazılacaq.

00:07:48.910 --> 00:07:52.720
Bəzən onlar protonların sayını da

00:07:52.720 --> 00:07:53.840
yazacaq.

00:07:53.840 --> 00:07:56.510
Karbon-12 yazmağın səbəbi

00:07:56.510 --> 00:07:58.830
-- bilirsən ki, altı neytron saydım--

00:07:58.830 --> 00:08:00.760
bu cəmdir, sən cəm sayı görə bilərsən--

00:08:00.760 --> 00:08:04.206
onu görməyin yoludur.

00:08:04.206 --> 00:08:05.580
Gələcəkdə balaca bir

00:08:05.580 --> 00:08:08.370
nüans alacayıq-- bu nüvənin
içindəki proton

00:08:08.370 --> 00:08:11.870
və neytronların cəmi sayıdır.

00:08:11.870 --> 00:08:15.132
İzah olaraq, karbonun atom nömrəsi altıdır

00:08:15.132 --> 00:08:16.630
və sadəcə bizə xatırlatsın deyə

00:08:16.630 --> 00:08:18.870
onu bura yenidən yaza bilərik.

00:08:18.870 --> 00:08:21.550
Karbon atomunun mərkəzində nüvəmiz var.

00:08:21.550 --> 00:08:25.000
Və karbon-12-nin altı protonu və altı 
neytronu olacaq.

00:08:25.000 --> 00:08:26.970
Karbonun başqa versiyası karbon-14-dür,

00:08:26.970 --> 00:08:29.040
hələ də altı protonu olacaq,

00:08:29.040 --> 00:08:31.018
amma səkkiz neytronu olacaq.

00:08:31.018 --> 00:08:32.559
Neytronların sayı dəyişə bilər.

00:08:32.559 --> 00:08:34.950
Lakin orada sağdakı karbon-12-dir.

00:08:34.950 --> 00:08:38.990
Əgər karbon-12 neytraldırsa

00:08:38.990 --> 00:08:41.419
-- bu sözdə bir saniyəlik nüans verəcem--

00:08:41.419 --> 00:08:43.890
əgər neytraldırsa, altı elektronu olacaq.

00:08:43.890 --> 00:08:47.690
Qoyun bu altı elektronu çəkim, bir, iki,

00:08:47.690 --> 00:08:49.910
üç, dörd, beş, altı.

00:08:49.910 --> 00:08:52.190
Bir üsul-- bu elektronlar və

00:08:52.190 --> 00:08:54.980
nüvə haqqında fikirləşməyin

00:08:54.980 --> 00:08:57.380
birinci dərəcəli üsulu ola bilər--

00:08:57.380 --> 00:09:00.340
budur ki, elektronları bir növ nüvənin

00:09:00.340 --> 00:09:02.930
ətrafında hərəkət edən
təsəvvür edə bilərsiniz.

00:09:02.930 --> 00:09:04.540
Bir model onları
nüvənin ətrafında

00:09:04.540 --> 00:09:06.750
fırlanan şey kimi fikirləşməkdir.

00:09:06.750 --> 00:09:08.140
Amma bu tamamilə doğru deyil.

00:09:08.140 --> 00:09:10.460
Onlar planetin günəş ətrafında
fırlandığı

00:09:10.460 --> 00:09:11.710
üsulla fırlanmır.

00:09:11.710 --> 00:09:13.900
Lakin yaxşı bir başlama nöqtəsidir.

00:09:13.900 --> 00:09:16.430
Başqa yol budur ki,

00:09:16.430 --> 00:09:18.680
onlar nüvə ətrafında sıçrayır.

00:09:18.680 --> 00:09:20.680
Bu sadədir, çünki
bu səviyyədə

00:09:20.680 --> 00:09:22.100
reallıq çox qəribə olur.

00:09:22.100 --> 00:09:24.183
Biz elektronun həqiqətən nə etdiyini

00:09:24.183 --> 00:09:26.570
anlamaq üçün kvant fizikasına gedəcəyik.

00:09:26.570 --> 00:09:29.320
Beyninizdəki ilk fikri model budur ki,

00:09:29.320 --> 00:09:32.740
bu karbon-12 atomunun mərkəzində

00:09:32.740 --> 00:09:37.000
nüvəmiz var, orada sağdadır.

00:09:37.000 --> 00:09:40.700
Bu elektronlar
nüvənin ətrafında sıçrayır.

00:09:40.700 --> 00:09:43.850
Və bu elektronlar

00:09:43.850 --> 00:09:45.360
sadəcə nüvədən uzaqlaşmır.

00:09:45.360 --> 00:09:47.570
Onlar nə üçün nüvəyə bağlanır və

00:09:47.570 --> 00:09:49.860
protonlarının müsbət və elektronlarının

00:09:49.860 --> 00:09:54.570
mənfi yükü olan

00:09:54.570 --> 00:09:57.990
bu atom hissəsini formalaşdırır.

00:09:57.990 --> 00:10:01.874
Və o əsaslı hissəciklərin
xüsusiyyətlərindən biridir.

00:10:01.874 --> 00:10:03.110
Yükün nə olduğu haqqında

00:10:03.110 --> 00:10:04.780
fikirləşməyə başlayanda,
o prinsipcə

00:10:04.780 --> 00:10:05.481
fərqlidir?

00:10:05.481 --> 00:10:07.020
Bir növ dərinləşməyə başlayır.

00:10:07.020 --> 00:10:08.810
Lakin bildiyimiz bir şey,

00:10:08.810 --> 00:10:10.670
elektromaqnit qüvvəsi
haqqında danışanda

00:10:10.670 --> 00:10:13.280
oxşar olmayan yüklər
bir-birini cəzb edir.

00:10:13.280 --> 00:10:14.890
Bunun haqqında fikirləşməyin

00:10:14.890 --> 00:10:17.100
ən yaxşı yolu protonlar və elektronlardır,

00:10:17.100 --> 00:10:19.990
çünki müxtəlif yükləri var
və bir-birini cəzb edir.

00:10:19.990 --> 00:10:21.520
Neytronlar yüksüzdür.

00:10:21.520 --> 00:10:25.070
Onlar sadəcə nüvənin içində dayanır.

00:10:25.070 --> 00:10:30.700
Onlar bəzi elemtlərin atomları üçün

00:10:30.700 --> 00:10:33.330
xassələrə bəzi səviyyələrdə təsir edir.

00:10:33.330 --> 00:10:36.340
Səbəb budur ki, elektronlar

00:10:36.340 --> 00:10:37.970
öz-özünə uçmur,

00:10:37.970 --> 00:10:42.470
çünki onlar nüvəyə cəzb olunur.

00:10:42.470 --> 00:10:45.690
Onların həmçinin
ağlasığmaz yüksək sürəti var.

00:10:45.690 --> 00:10:48.630
Bu həqiqəətən də çətindir-- və biz yeniden

00:10:48.630 --> 00:10:51.260
fizikanın qəribə hissələrinə toxunmağa,

00:10:51.260 --> 00:10:54.320
elektronun nə etdiyi haqqında
danışmağa başlayırıq.

00:10:54.320 --> 00:10:56.780
Bu kifayətdir, zənn edirəm ki , 
deyə bilərdiniz ki,

00:10:56.780 --> 00:10:59.690
o kifayət qədər sıçrayaraq nüvənin içinə

00:10:59.690 --> 00:11:04.520
düşmək istəmir, bu da haqqında
fikirləşməyin başqa yoludur.

00:11:04.520 --> 00:11:08.220
Mən orada sağda
proton sayı ilə müəyyən edilən

00:11:08.220 --> 00:11:09.820
karbon-12-ni qeyd etmişdim.

00:11:09.820 --> 00:11:12.710
Oksigen səkkiz protonu
olmaqla müəyyən edilə bilər.

00:11:12.710 --> 00:11:16.420
Elektronlar digər elektronlarla
qarşılıqlı əlaqədə ola bilər.

00:11:16.420 --> 00:11:19.140
Yaxud başqa atomlar
tərəfindən qoparıla bilər.

00:11:19.140 --> 00:11:23.380
Bu həqiqətən çoxlu 
kimya anlayışı formalaşdırır.

00:11:23.380 --> 00:11:26.400
Bu müəyyən elementdə yaxud atomda
nə qədər

00:11:26.400 --> 00:11:27.800
elektron olduğuna əsaslanır.

00:11:27.800 --> 00:11:29.760
Bu elektronlar
necə konfiqurasiya olunub.

00:11:29.760 --> 00:11:33.990
Başqa element elektronları
necə konfiqurasiya olunub.

00:11:33.990 --> 00:11:36.490
Yaxud eyni elementin
başqa atomları ola bilər.

00:11:36.490 --> 00:11:41.180
Bir element atomunun başqa bir
element atomu ilə necə reaksiyaya

00:11:41.180 --> 00:11:43.360
girdiyini proqnoz verə bilərik.

00:11:43.360 --> 00:11:46.700
Yaxud bir element atomu 
başqa bir element atomu ilə

00:11:46.700 --> 00:11:48.780
necə reaksiyaya girir, necə rabitə yaradır

00:11:48.780 --> 00:11:51.370
yaxud yaratmır, cəlb olunur

00:11:51.370 --> 00:11:52.630
yoxsa itələnir.

00:11:52.630 --> 00:11:55.230
Məsələn, -- gələcəkdə bunun haqqında

00:11:55.230 --> 00:12:00.110
daha çox öyrənəcəyik--

00:12:00.110 --> 00:12:03.180
başqa atomun hər hansı səbəb üçün

00:12:03.180 --> 00:12:05.840
karbondan elektron götürməsi mümkündür.

00:12:05.840 --> 00:12:09.780
Müəyyən elementlər,
onların neytral atomları

00:12:09.780 --> 00:12:12.360
digərlərinin elektronlarına
böyük oxşarlığı

00:12:12.360 --> 00:12:14.010
haqqında danışacağıq.

00:12:14.010 --> 00:12:17.140
Bunların biri karbondan elektron qopara
bilər

00:12:17.140 --> 00:12:19.540
və karbonun elektronları protonlarından

00:12:19.540 --> 00:12:21.730
az olacaq.

00:12:21.730 --> 00:12:25.370
Beş elektron və altı proton qalardı.

00:12:25.370 --> 00:12:28.102
Bu tam müsbət yük olacaqdı.

00:12:28.102 --> 00:12:30.110
Bu karbon-12-də, etdiyim birinci variantda

00:12:30.110 --> 00:12:33.170
altı protonum və altı elektronum var idi.

00:12:33.170 --> 00:12:34.530
Yüklər ixtisar olunur.

00:12:34.530 --> 00:12:37.170
Elektron itirsəm, onlardan beşi qalacaq.

00:12:37.170 --> 00:12:39.210
Sonra tam müsbət yüküm olacaqdı.

00:12:39.210 --> 00:12:41.241
Bu kimya videoları haqqında

00:12:41.241 --> 00:12:42.970
daha çox başdan-ayağa danışacayıq.

00:12:42.970 --> 00:12:44.320
Umid edirəm ki, bu həqiqətən

00:12:44.320 --> 00:12:46.241
artıq aydınlaşmağa başlayıb.

00:12:46.241 --> 00:12:48.300
Biz həqiqətən də,

00:12:48.300 --> 00:12:52.937
atom adlanan əsaslı quruluş
hissəciklərinə çata bilərik.

00:12:52.937 --> 00:12:55.520
Daha aydın olan budur ki, hətta bu əsaslı

00:12:55.520 --> 00:12:58.800
hissəciklər daha əsaslı
hissəciklərdən qurulub.

00:12:58.800 --> 00:13:00.630
Atomun xassələrini dəyişmək,

00:13:00.630 --> 00:13:03.160
yaxud bir element atomunu

00:13:03.160 --> 00:13:05.880
digər element atomuna çevirmək üçün

00:13:05.880 --> 00:13:08.466
bu şeylərin hamısı dəyişdirilə bilər.