[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.66,0:00:03.12,Default,,0000,0000,0000,,Biz insanlar min illərdir ki,
Dialogue: 0,0:00:03.12,0:00:05.34,Default,,0000,0000,0000,,Bu da həmin maddələrin bir neçəsinin şəkil
Dialogue: 0,0:00:05.34,0:00:06.84,Default,,0000,0000,0000,,Bu karbondur və burada qrafit şəklindədir.
Dialogue: 0,0:00:06.84,0:00:08.60,Default,,0000,0000,0000,,Bunlar hamısı bərk haldadırlar, lakin biz həm də bilirik ki,
Dialogue: 0,0:00:08.60,0:00:10.12,Default,,0000,0000,0000,,Onlar təkcə müxtəlif xassələrə malik deyil,
Dialogue: 0,0:00:10.12,0:00:11.47,Default,,0000,0000,0000,,bu sözə də bir saniyəyə nüans verəcəm --
Dialogue: 0,0:00:11.47,0:00:13.40,Default,,0000,0000,0000,,burdakı saytdan götürmüşəm.
Dialogue: 0,0:00:13.40,0:00:16.23,Default,,0000,0000,0000,,elektronlara qarşə daha çox meylliliyi var
Dialogue: 0,0:00:16.23,0:00:20.39,Default,,0000,0000,0000,,görünür, bir neçə növ hava mövcuddur - bilirsiz, müəyyən tip
Dialogue: 0,0:00:20.39,0:00:22.29,Default,,0000,0000,0000,,hava hissəcikləri və baxır ki hansı tipdə hava hissəciklərindən söhbət gedir,
Dialogue: 0,0:00:22.29,0:00:25.03,Default,,0000,0000,0000,,həmçinin biz onların müəəyən hallarda bir biriylə necə reaksiyaya girdiyini müşahidə etməyə başlayırıq.
Dialogue: 0,0:00:25.03,0:00:27.41,Default,,0000,0000,0000,,müxtəlif xassələrə malikdirlər
Dialogue: 0,0:00:27.41,0:00:29.07,Default,,0000,0000,0000,,məsələn bəziləri işiği müəyyən yolla əks etdirə bilər, digəri yox,
Dialogue: 0,0:00:29.07,0:00:31.65,Default,,0000,0000,0000,,protonların və neytronların cəmidir.
Dialogue: 0,0:00:31.65,0:00:33.91,Default,,0000,0000,0000,,sadəcə ətrafımızdakı mühitə baxıb
Dialogue: 0,0:00:33.91,0:00:36.03,Default,,0000,0000,0000,,və altı protonumuz.
Dialogue: 0,0:00:36.03,0:00:38.75,Default,,0000,0000,0000,,və ya müyyən temperaturda yaxud rəngdə yaxud qaz, maye ya da bərk ola bilər,
Dialogue: 0,0:00:38.75,0:00:41.72,Default,,0000,0000,0000,,biz min illər bilirik ki
Dialogue: 0,0:00:41.72,0:00:43.46,Default,,0000,0000,0000,,ətrafımızda olanlara baxmaqla
Dialogue: 0,0:00:43.46,0:00:45.83,Default,,0000,0000,0000,,müxtəlif maddələr varolduğunu və bu maddələrin
Dialogue: 0,0:00:45.83,0:00:49.24,Default,,0000,0000,0000,,müxtəlif xassələri olduğunu bilirik.
Dialogue: 0,0:00:49.24,0:00:51.09,Default,,0000,0000,0000,,Və təkcə xassələrinə gorə fərqlənmirlər,
Dialogue: 0,0:00:51.09,0:00:55.59,Default,,0000,0000,0000,,biri eyni yolla işıq saça bilər vəya saçmaz
Dialogue: 0,0:00:55.59,0:00:57.79,Default,,0000,0000,0000,,və ya muəyyən rəngi ola bilər vəya müəyyən temperaturda su
Dialogue: 0,0:00:57.79,0:00:59.67,Default,,0000,0000,0000,,qaz vəya bərk ola bilər.Həmçinin biz onların bezi hallarda birbirlə nece reaksiyaya girməsini müşahidə edirik.
Dialogue: 0,0:00:59.67,0:01:01.66,Default,,0000,0000,0000,,Və burda bəzi maddələrin şəkilləri var.
Dialogue: 0,0:01:01.66,0:01:02.36,Default,,0000,0000,0000,,buradaki Carbondur və qrafit formasındadır.
Dialogue: 0,0:01:02.36,0:01:04.48,Default,,0000,0000,0000,,Sağdakı qurğuşundur və buda qızıldır.
Dialogue: 0,0:01:04.48,0:01:06.44,Default,,0000,0000,0000,,Və bütün bu çəkdiklərim-hansiki şəkillərini göstərdim-
Dialogue: 0,0:01:06.44,0:01:10.36,Default,,0000,0000,0000,,və bunların hamısını oradakı saytdan götürdüm.
Dialogue: 0,0:01:10.36,0:01:12.02,Default,,0000,0000,0000,,bunların hamısı bərk haldadırlar,həmçinin biz bilirik ki,müəyyən atmosfer var -
Dialogue: 0,0:01:12.02,0:01:13.69,Default,,0000,0000,0000,,ama indi bu suala bir az daha yaxşı cavab verə bilərsən,
Dialogue: 0,0:01:13.69,0:01:14.88,Default,,0000,0000,0000,,və sual budur ki, əgərə sən bu karbonu parçalamağa davam eləsən
Dialogue: 0,0:01:14.88,0:01:18.53,Default,,0000,0000,0000,,daha və daha kiçik parçalara, elə bir ən balaca parça var ki,
Dialogue: 0,0:01:18.53,0:01:21.00,Default,,0000,0000,0000,,bu şeyin, bu maddənin ən kiçik hissəsi,
Dialogue: 0,0:01:21.00,0:01:22.53,Default,,0000,0000,0000,,hələ də karbonun xassələrinə malikdir?
Dialogue: 0,0:01:22.53,0:01:24.42,Default,,0000,0000,0000,,Və əgər sən sən bir yolla onu daha da parçalasan
Dialogue: 0,0:01:24.42,0:01:26.79,Default,,0000,0000,0000,,karbonun xassələrini itirərsən?
Dialogue: 0,0:01:26.79,0:01:31.32,Default,,0000,0000,0000,,Və cavab budur ki, bəli, var.
Dialogue: 0,0:01:31.32,0:01:33.97,Default,,0000,0000,0000,,Və sadəcə terminalogiya üçün, biz bütün bu müxtəlif maddələri,
Dialogue: 0,0:01:33.97,0:01:38.93,Default,,0000,0000,0000,,bu xalis maddələri ki, xüsusi xassələrə malikdirlər
Dialogue: 0,0:01:38.93,0:01:43.31,Default,,0000,0000,0000,,və müəyyən cür yolla reaksiya edirlər, bu maddələri elementlər adlandırırıq.
Dialogue: 0,0:01:43.31,0:01:44.73,Default,,0000,0000,0000,,Bu maddələri elementlər adlandırırıq.
Dialogue: 0,0:01:44.73,0:01:46.27,Default,,0000,0000,0000,,Karbon elementdir, qurğuşun elementdir, qızıl elementdir
Dialogue: 0,0:01:46.27,0:01:48.27,Default,,0000,0000,0000,,Sən deyə bilərsən ki, bəs su elementdir, və tarixən
Dialogue: 0,0:01:48.27,0:01:50.38,Default,,0000,0000,0000,,insanlar suya element kimi istinad ediblər, ama biz indi bilirik ki,
Dialogue: 0,0:01:50.38,0:01:52.03,Default,,0000,0000,0000,,su daha əsas elementlərdən ibarətdir.
Dialogue: 0,0:01:52.03,0:01:54.94,Default,,0000,0000,0000,,Bu oksigen və hidrogendən ibarətdir,
Dialogue: 0,0:01:54.94,0:01:58.07,Default,,0000,0000,0000,,və bütün bizim elementlər burda bizim elementlərin dövri cədvəlində sıralanıb.
Dialogue: 0,0:01:58.07,0:01:59.96,Default,,0000,0000,0000,,C karbon deməkdir -- Mən ancaq insanlara ən müvafiq
Dialogue: 0,0:01:59.96,0:02:02.02,Default,,0000,0000,0000,,olanlardan danışıram -- ama vaxtı gəldikcə guman ki,
Dialogue: 0,0:02:05.21,0:02:06.47,Default,,0000,0000,0000,,sən özünü bunların hamısı ilə tanış edəcəksən
Dialogue: 0,0:02:06.47,0:02:07.57,Default,,0000,0000,0000,,Bu oksigendir, bu azotdur, bu isə silikondur.
Dialogue: 0,0:02:07.57,0:02:08.91,Default,,0000,0000,0000,,Bu - Au qızıldır. Bu qurğuşundur.
Dialogue: 0,0:02:08.91,0:02:10.95,Default,,0000,0000,0000,,Və bütün bu elementlərin həmin o ən başlıca vahidi atomdur.
Dialogue: 0,0:02:10.95,0:02:13.83,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə, əgər sən bunu dayanmadan qazsan və qazsan,
Dialogue: 0,0:02:13.83,0:02:14.41,Default,,0000,0000,0000,,daha və daha da balaca hissələrə, nəhayət
Dialogue: 0,0:02:14.41,0:02:18.25,Default,,0000,0000,0000,,karbon atomu alarsan.
Dialogue: 0,0:02:18.25,0:02:21.10,Default,,0000,0000,0000,,Həmin şeyi bax burda elə, axırda qızıl atomu alarsan.
Dialogue: 0,0:02:21.10,0:02:25.12,Default,,0000,0000,0000,,Həmin şeyi bax burda da eləsəydin, axırda
Dialogue: 0,0:02:25.12,0:02:27.83,Default,,0000,0000,0000,,bu balaca -- söz çatışmazlığına görə -- hissəcik, alardın
Dialogue: 0,0:02:27.83,0:02:30.45,Default,,0000,0000,0000,,və bu hissəciyi atom adlandırardın.
Dialogue: 0,0:02:30.45,0:02:33.28,Default,,0000,0000,0000,,Və sən daha bu atomu bölüb
Dialogue: 0,0:02:33.28,0:02:35.71,Default,,0000,0000,0000,,və yenə də qurğuşun adlandıra bilməzsən.
Dialogue: 0,0:02:35.71,0:02:36.61,Default,,0000,0000,0000,,Sadəcə fikri çatdırmaq üçün -- bu həqiqətən elə bir şeydir ki, mən təsəvvür etməyə çətinlik çəkirəm --
Dialogue: 0,0:02:36.61,0:02:38.02,Default,,0000,0000,0000,,bu atomlar inanılmaz kiçikdirlər.
Dialogue: 0,0:02:38.02,0:02:40.14,Default,,0000,0000,0000,,Həqiqətən, təsəvvür olumnmaz kiçik. Beləliklə, misal üçün karbon.
Dialogue: 0,0:02:40.14,0:02:42.09,Default,,0000,0000,0000,,mənim saçım karbondan düzəlib. Əslində mənim çoxum
Dialogue: 0,0:02:42.09,0:02:43.28,Default,,0000,0000,0000,,karbonnan düzəlib.
Dialogue: 0,0:02:43.28,0:02:49.38,Default,,0000,0000,0000,,Əslində canlı şeylərin çoxu karbonnan düzəlib.
Dialogue: 0,0:02:52.62,0:02:55.05,Default,,0000,0000,0000,,Və beləcə mənim tükümü götürsən, mənim tüküm karbondur.
Dialogue: 0,0:02:55.05,0:02:56.94,Default,,0000,0000,0000,,Mənim saçımın çoxusu karbondur.
Dialogue: 0,0:02:56.94,0:02:59.74,Default,,0000,0000,0000,,Və mənim saçımı götürsən -- mənim saçım sarı deyil
Dialogue: 0,0:02:59.74,0:03:01.53,Default,,0000,0000,0000,,ama sarı qarada yaxşı seçilir.
Dialogue: 0,0:03:01.53,0:03:02.62,Default,,0000,0000,0000,,Mənim saçım qaradır, ama qara eləsə idim
Dialogue: 0,0:03:02.62,0:03:04.49,Default,,0000,0000,0000,,ekranda görə bilməzdin.
Dialogue: 0,0:03:04.49,0:03:05.86,Default,,0000,0000,0000,,Əgər mənim saçımı burda götürsəydin, mən sənnən soruşardım.
Dialogue: 0,0:03:05.86,0:03:08.00,Default,,0000,0000,0000,,Mənim tükümün eni neçə atomdur?
Dialogue: 0,0:03:08.00,0:03:09.45,Default,,0000,0000,0000,,Deməli, mənim tükümün en kəsiyini götürsən, uzunluğunu yox,
Dialogue: 0,0:03:09.45,0:03:11.24,Default,,0000,0000,0000,,enini, və desən: bu neçə karbon atomu atomu enliyində olar?
Dialogue: 0,0:03:11.24,0:03:13.56,Default,,0000,0000,0000,,və guman edə bilərsən ki, eh, Sal artıq deyib mənə, bu çox balcadır,
Dialogue: 0,0:03:13.56,0:03:17.11,Default,,0000,0000,0000,,onda bəlkə minlərlə karbon atomu var orda,
Dialogue: 0,0:03:17.11,0:03:19.49,Default,,0000,0000,0000,,ya on minlərlə, və ya yüz minlərlə,
Dialogue: 0,0:03:19.49,0:03:21.60,Default,,0000,0000,0000,,və mən deyərdim xeyir! Orda bir million karbon atomu var.
Dialogue: 0,0:03:21.60,0:03:24.69,Default,,0000,0000,0000,,və ya bir million karbon atomu
Dialogue: 0,0:03:24.69,0:03:26.22,Default,,0000,0000,0000,,orta insan tükü eni boyunca düzülə bilər
Dialogue: 0,0:03:26.22,0:03:27.75,Default,,0000,0000,0000,,Aydindır ki, bu təqribir, dəqiq
Dialogue: 0,0:03:27.75,0:03:29.55,Default,,0000,0000,0000,,bir million deyil, ama bu səndə atomun nə qədər kiçik olmassı haqqında fikir yaradar.
Dialogue: 0,0:03:29.55,0:03:33.32,Default,,0000,0000,0000,,İndi isə Başından bir saç qopart
Dialogue: 0,0:03:33.32,0:03:36.69,Default,,0000,0000,0000,,və sadəcə bir million şeyi ardıcıl qoymaqı təsəvvür elə
Dialogue: 0,0:03:36.69,0:03:40.84,Default,,0000,0000,0000,,tükün eni boyunca, uzunluğu yox
Dialogue: 0,0:03:40.84,0:03:42.26,Default,,0000,0000,0000,,Tükün enini görmək belə çətindir.
Dialogue: 0,0:03:42.26,0:03:43.97,Default,,0000,0000,0000,,Və orda million karbon atomu
Dialogue: 0,0:03:43.97,0:03:46.08,Default,,0000,0000,0000,,ola bilər
Dialogue: 0,0:03:46.08,0:03:46.70,Default,,0000,0000,0000,,Indi isə çox yaxş olardı,
Dialogue: 0,0:03:46.70,0:03:48.28,Default,,0000,0000,0000,,bilsəydik ki, karbon özü daha əsas materialdan ibarətdir,
Dialogue: 0,0:03:48.28,0:03:50.27,Default,,0000,0000,0000,,və bu əsas materiallar bütün elementləri təşkil edir.
Dialogue: 0,0:03:50.27,0:03:51.77,Default,,0000,0000,0000,,Hətta daha ətraflı desək, bu əsas materiallar
Dialogue: 0,0:03:51.77,0:03:55.82,Default,,0000,0000,0000,,bir-biri ilə əlaqəlidirlər. Karbon
Dialogue: 0,0:03:55.82,0:03:57.87,Default,,0000,0000,0000,,daha da fundamental hissəciklərdən ibarətdir.
Dialogue: 0,0:03:57.87,0:04:00.04,Default,,0000,0000,0000,,Qızıl atomu daha fundamental hissəciklərdən ibarətdir.
Dialogue: 0,0:04:00.04,0:04:03.38,Default,,0000,0000,0000,,Və onlar bu fundamental hissəciklərin necə
Dialogue: 0,0:04:03.38,0:04:04.80,Default,,0000,0000,0000,,təşkil olması ilə müəyyən olunurlar, və sən fundamental
Dialogue: 0,0:04:04.80,0:04:07.54,Default,,0000,0000,0000,,hissəciklərin sayını dəyişə bilsəydin, həmin elementin
Dialogue: 0,0:04:07.54,0:04:10.02,Default,,0000,0000,0000,,xassələrini dəyişə bilərdin, necə reaksiyaya girdiyini, və hətta elementin özünün necə dəyişdiyini dəyişə bilərdin,
Dialogue: 0,0:04:10.02,0:04:10.78,Default,,0000,0000,0000,,və ya hətta elementin özünü dəyişə bilərdin
Dialogue: 0,0:04:10.78,0:04:12.00,Default,,0000,0000,0000,,Sadəcə bir az daha yaxşı başa düşmək üçün,
Dialogue: 0,0:04:12.00,0:04:14.54,Default,,0000,0000,0000,,gəlin həmin fundamental hissəciklərdən danışaq.
Dialogue: 0,0:04:14.54,0:04:17.58,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə proton.
Dialogue: 0,0:04:17.58,0:04:21.31,Default,,0000,0000,0000,,Proton əslində -- atomun nüvəsindəki protonların
Dialogue: 0,0:04:21.31,0:04:22.73,Default,,0000,0000,0000,,sayı müəyyən edir -- nüvə haqqında bir saniyəyə danışacam --
Dialogue: 0,0:04:22.73,0:04:23.97,Default,,0000,0000,0000,,elementi müəyyən edir.
Dialogue: 0,0:04:23.97,0:04:26.86,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə elementi müəyyən edən budur.
Dialogue: 0,0:04:26.86,0:04:28.62,Default,,0000,0000,0000,,Və bax burdakı dövri cədvələ baxanda, onlar səlində
Dialogue: 0,0:04:28.62,0:04:31.30,Default,,0000,0000,0000,,atom ədədi sırası ilə yazılıb və atom ədədi
Dialogue: 0,0:04:31.30,0:04:34.44,Default,,0000,0000,0000,,eynən elementdəki protonların sayıdır.
Dialogue: 0,0:04:34.44,0:04:37.45,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə açıqlamaya əsasən hidrogenin bir protonu var.
Dialogue: 0,0:04:37.45,0:04:39.36,Default,,0000,0000,0000,,Heliumun iki protonu var. Karbonda altı proton var.
Dialogue: 0,0:04:39.36,0:04:41.11,Default,,0000,0000,0000,,Karbonun yeddi protonu ola bilməz,
Dialogue: 0,0:04:41.11,0:04:43.18,Default,,0000,0000,0000,,olsa idi, bu azot olardı, artıq karbon olmazdı.
Dialogue: 0,0:04:43.18,0:04:46.86,Default,,0000,0000,0000,,Oksigenin səkkiz protonu var. Əgər bir yolla ora bir
Dialogue: 0,0:04:46.86,0:04:50.84,Default,,0000,0000,0000,,proton əlavə edə bilsəydin, bu dayı oksigen olmazdı,
Dialogue: 0,0:04:50.84,0:04:54.22,Default,,0000,0000,0000,,bu flüor olardı. Beləliklə bu elementi müəyyən edir.
Dialogue: 0,0:04:54.22,0:04:57.13,Default,,0000,0000,0000,,elementi müəyyən edir.
Dialogue: 0,0:04:57.13,0:04:58.57,Default,,0000,0000,0000,,Və atom nömrəsi, protonların sayı,
Dialogue: 0,0:04:58.57,0:05:02.40,Default,,0000,0000,0000,,protonların sayı -- və yadında saxla, bu
Dialogue: 0,0:05:02.40,0:05:02.95,Default,,0000,0000,0000,,bax burda yuxarıda hər bir element üçün
Dialogue: 0,0:05:02.95,0:05:07.67,Default,,0000,0000,0000,,dövri cədvəldə yazılıb -- protonların sayı
Dialogue: 0,0:05:07.67,0:05:09.17,Default,,0000,0000,0000,,atom nömrəsinə bərabərdir.
Dialogue: 0,0:05:09.17,0:05:12.87,Default,,0000,0000,0000,,atom nömrəsinə bərabərdir.
Dialogue: 0,0:05:12.87,0:05:15.43,Default,,0000,0000,0000,,Və onlar bu rəqəmi yuxarıya ona görə qoyublar ki,
Dialogue: 0,0:05:15.43,0:05:18.43,Default,,0000,0000,0000,,bu elementi təyin edən xüsusiyyətdir.
Dialogue: 0,0:05:18.43,0:05:22.81,Default,,0000,0000,0000,,atom o biri iki hissəciləri --
Dialogue: 0,0:05:22.81,0:05:25.48,Default,,0000,0000,0000,,belə demək olarsa -- elektron
Dialogue: 0,0:05:25.48,0:05:28.26,Default,,0000,0000,0000,,və neytrondur
Dialogue: 0,0:05:28.26,0:05:30.36,Default,,0000,0000,0000,,Və sən beynində modeli yarada bilərsən
Dialogue: 0,0:05:33.02,0:05:36.00,Default,,0000,0000,0000,,və bu model, kimyanı davam etdikcə görəcəyik ki,
Dialogue: 0,0:05:36.00,0:05:38.34,Default,,0000,0000,0000,,bu daha da abstrakt olacaq və konsepləşdirməy həqiqətən
Dialogue: 0,0:05:38.34,0:05:40.61,Default,,0000,0000,0000,,çətin olacaq -- ama bu barədə fikirləşməyin bir yolu da
Dialogue: 0,0:05:40.61,0:05:43.01,Default,,0000,0000,0000,,sənin proton və neytronun var ki,
Dialogue: 0,0:05:43.01,0:05:45.70,Default,,0000,0000,0000,,onlar atomun mərkəzindədirlər.
Dialogue: 0,0:05:45.70,0:05:47.66,Default,,0000,0000,0000,,Onlar atomun nüvəsidirlər
Dialogue: 0,0:05:47.66,0:05:50.49,Default,,0000,0000,0000,,Məsələn, biz bilirik ki, karbonun altı protonu var.
Dialogue: 0,0:05:50.49,0:05:52.25,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə, bir, iki, üç, dörd, beş, altı.
Dialogue: 0,0:05:52.25,0:05:55.14,Default,,0000,0000,0000,,Karbon 12-in, hansı ki, karbonun bir versiyasıdır
Dialogue: 0,0:05:55.14,0:05:58.95,Default,,0000,0000,0000,,altı neytronu var.
Dialogue: 0,0:05:58.95,0:06:03.12,Default,,0000,0000,0000,,Karbonun elə versiyası ola bilər ki, müxtəlif
Dialogue: 0,0:06:03.12,0:06:05.44,Default,,0000,0000,0000,,neyron sayı olsun.
Dialogue: 0,0:06:05.44,0:06:07.15,Default,,0000,0000,0000,,Deməli, neytronlar dəyişə bilər, elektronlar dəyişə bilər,
Dialogue: 0,0:06:07.15,0:06:09.30,Default,,0000,0000,0000,,ama element həmin elementdir.
Dialogue: 0,0:06:09.30,0:06:10.73,Default,,0000,0000,0000,,Protonlar dəyişə bilməz.
Dialogue: 0,0:06:10.73,0:06:12.94,Default,,0000,0000,0000,,Protonu dəyişsən başqa element alarsan.
Dialogue: 0,0:06:12.94,0:06:14.68,Default,,0000,0000,0000,,Qoy karbon 12-in nüvəsini çəkim.
Dialogue: 0,0:06:14.68,0:06:16.37,Default,,0000,0000,0000,,Deməli, bir, iki, üç, dörd, beş, altı.
Dialogue: 0,0:06:16.37,0:06:17.70,Default,,0000,0000,0000,,Bax burdakı karbon 12-in nüvəsidir.
Dialogue: 0,0:06:20.24,0:06:22.45,Default,,0000,0000,0000,,Və bəzən bu belə yazılacaq,
Dialogue: 0,0:06:22.45,0:06:25.55,Default,,0000,0000,0000,,Bəzən elə rəqəmi yazacaqlar
Dialogue: 0,0:06:25.55,0:06:27.34,Default,,0000,0000,0000,,və ya protonları həmçinin.
Dialogue: 0,0:06:27.34,0:06:30.26,Default,,0000,0000,0000,,Və bizim bunu karbon 12 yazmağımızın səbəbi --
Dialogue: 0,0:06:30.26,0:06:33.01,Default,,0000,0000,0000,,bilirsən, mən altı neytron saydım --
Dialogue: 0,0:06:36.70,0:06:38.08,Default,,0000,0000,0000,,-- bu cəmdir -- buna cəmi kimi baxa bilərsən
Dialogue: 0,0:06:38.08,0:06:42.16,Default,,0000,0000,0000,,-- buna baxmağın bir yoludur, və gələcəkdə
Dialogue: 0,0:06:42.16,0:06:46.05,Default,,0000,0000,0000,,bir balaca nüans olcaq -- bu nüvənin içindəki
Dialogue: 0,0:06:46.05,0:06:47.43,Default,,0000,0000,0000,,Və bu karbonun açıqlamaya görə atom nömrəsi altıdır,
Dialogue: 0,0:06:47.43,0:06:51.78,Default,,0000,0000,0000,,ama biz burda yenidən yaza bilərik sadəcə yadımıza sala bilək deyə,
Dialogue: 0,0:06:55.39,0:06:57.11,Default,,0000,0000,0000,,Karbon atomunun mərkəzində nüvə var.
Dialogue: 0,0:06:57.11,0:07:01.32,Default,,0000,0000,0000,,Və karbon 12-in altı protonu və altı neytronu var.
Dialogue: 0,0:07:01.32,0:07:03.69,Default,,0000,0000,0000,,Karbonun başqa versiyası, karbon 14, bizim yenə də
Dialogue: 0,0:07:03.69,0:07:04.98,Default,,0000,0000,0000,,altı protonumuz var, ama bunun səkkiz neytronu olar.
Dialogue: 0,0:07:04.98,0:07:06.35,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə neytronların sayı dəyişə bilər,
Dialogue: 0,0:07:06.35,0:07:08.43,Default,,0000,0000,0000,,ama bax burda karbon 12-dir.
Dialogue: 0,0:07:08.43,0:07:09.85,Default,,0000,0000,0000,,Və əgər karbon 12 neytraldırsa -- və mən
Dialogue: 0,0:07:09.85,0:07:11.71,Default,,0000,0000,0000,,bu neytraldırsa bunun elə altı elektronu var.
Dialogue: 0,0:07:11.71,0:07:15.06,Default,,0000,0000,0000,,Qoy bu altı elektronları çəkim.
Dialogue: 0,0:07:15.06,0:07:19.66,Default,,0000,0000,0000,,Bir, iki, üç, dörd, beş, altı.
Dialogue: 0,0:07:19.66,0:07:22.42,Default,,0000,0000,0000,,Və bir yol -- və ola bilsin
Dialogue: 0,0:07:22.42,0:07:24.11,Default,,0000,0000,0000,,elektronla nüvənin əlaqəsi haqqında fikirləşməyin
Dialogue: 0,0:07:24.11,0:07:26.10,Default,,0000,0000,0000,,ilk yoludur -- bu elektronları bir növ
Dialogue: 0,0:07:26.10,0:07:27.94,Default,,0000,0000,0000,,nüvənin ətrafında hərək eliyən, yellənən kimi təsəvvür edə bilərsən.
Dialogue: 0,0:07:27.94,0:07:30.33,Default,,0000,0000,0000,,Bir yolu onları nüvə ətrafında orbital
Dialogue: 0,0:07:30.33,0:07:31.83,Default,,0000,0000,0000,,hərəkət edən kimi fikirləşməkdir, ama bu olduqca düz deyil.
Dialogue: 0,0:07:31.83,0:07:33.28,Default,,0000,0000,0000,,Onlar deyək planetin günəş ətrafında orbital hərəkət etdiyi kimi
Dialogue: 0,0:07:33.28,0:07:36.48,Default,,0000,0000,0000,,hərəkət etmir.
Dialogue: 0,0:07:36.48,0:07:41.30,Default,,0000,0000,0000,,,Ama bu yaxşı başlanğıc nöqtəsidir.
Dialogue: 0,0:07:41.30,0:07:43.30,Default,,0000,0000,0000,,Başqa yolu buruk ki, onlar bir növ nüvə ətrafında tullanırlar,
Dialogue: 0,0:07:43.30,0:07:46.45,Default,,0000,0000,0000,,və ya nüvə ətrafında hoppanırlar.
Dialogue: 0,0:07:46.45,0:07:48.91,Default,,0000,0000,0000,,Və bu əslində ona görədir ki, həqiqət bu səviyyədə
Dialogue: 0,0:07:48.91,0:07:52.72,Default,,0000,0000,0000,,çox qəribə görsənir, və biz kvant
Dialogue: 0,0:07:52.72,0:07:53.84,Default,,0000,0000,0000,,fizikasını anlamalıyıq ki, başa düşək həqiqətən elektron nə edir.
Dialogue: 0,0:07:53.84,0:07:56.51,Default,,0000,0000,0000,,Ama sənin beynində birinci model odur ki, bu atomun,
Dialogue: 0,0:07:56.51,0:07:58.83,Default,,0000,0000,0000,,bu karbon 12 atomunun mərkəzində,
Dialogue: 0,0:07:58.83,0:08:00.76,Default,,0000,0000,0000,,nüvə var.
Dialogue: 0,0:08:00.76,0:08:04.21,Default,,0000,0000,0000,,Nüvə bax düz ordadır.
Dialogue: 0,0:08:04.21,0:08:05.58,Default,,0000,0000,0000,,Və bu elektronlar bu nüvə ətrafında tullanırlar.
Dialogue: 0,0:08:05.58,0:08:08.37,Default,,0000,0000,0000,,Və bu elektronların bu nüvədən kənara getməməsinin,
Dialogue: 0,0:08:08.37,0:08:11.87,Default,,0000,0000,0000,,bir növ, nüvə ilə bağlı olmasının,
Dialogue: 0,0:08:11.87,0:08:15.17,Default,,0000,0000,0000,,və bu atomun hissəsi olmasının səbəbi odur ki,
Dialogue: 0,0:08:15.17,0:08:16.63,Default,,0000,0000,0000,,protonlar müsbət yükə malikdirlər.
Dialogue: 0,0:08:16.63,0:08:18.87,Default,,0000,0000,0000,,Müsbət yükə malikdirlər və elektronlar mənfi yükə malikdirlər.
Dialogue: 0,0:08:18.87,0:08:21.55,Default,,0000,0000,0000,,Və bu fundamental hissəciklərin xassələrindən
Dialogue: 0,0:08:21.55,0:08:25.00,Default,,0000,0000,0000,,biridir, və sən əsaslı olaraq fikirləşməyə başlasan ki,
Dialogue: 0,0:08:25.00,0:08:26.97,Default,,0000,0000,0000,,yük nədir, bir işarədən savayı,
Dialogue: 0,0:08:26.97,0:08:29.04,Default,,0000,0000,0000,,bu bir növ dərinə gedib çıxacaq.
Dialogue: 0,0:08:29.04,0:08:31.02,Default,,0000,0000,0000,,Ama biz bir şeyi bilirik ki,
Dialogue: 0,0:08:31.02,0:08:32.56,Default,,0000,0000,0000,,elektro-maqnit qüvvəsi haqqında danışmağa başlayanda,
Dialogue: 0,0:08:32.56,0:08:34.95,Default,,0000,0000,0000,,müftəlif yüklər bir-birini cəzb edirlər.
Dialogue: 0,0:08:34.95,0:08:38.99,Default,,0000,0000,0000,,Deməli bu barədə fikirləşməyin ən yaxşı yolu budur: protonlar və elektronlar,
Dialogue: 0,0:08:38.99,0:08:41.42,Default,,0000,0000,0000,,müxtəlif yüklü olduğundan,
Dialogue: 0,0:08:41.42,0:08:43.89,Default,,0000,0000,0000,,bir-birini cəzb edirlər.
Dialogue: 0,0:08:43.89,0:08:47.69,Default,,0000,0000,0000,,Nyetronlar neytraldırlar, ona görə onlar sadəcə otururlar orda
Dialogue: 0,0:08:47.69,0:08:49.91,Default,,0000,0000,0000,,nüvənin içində və onlar müəyyən səviyyədə
Dialogue: 0,0:08:49.91,0:08:52.19,Default,,0000,0000,0000,,bəzi atomların bəzi elementlərinin xassəlrinə təsir edirlər.
Dialogue: 0,0:08:52.19,0:08:54.98,Default,,0000,0000,0000,,Ama elektronların sadəcə uçub getməməsinin səbəbi odur ki,
Dialogue: 0,0:08:54.98,0:08:57.38,Default,,0000,0000,0000,,onlar cəzb olunurlar.
Dialogue: 0,0:08:57.38,0:09:00.34,Default,,0000,0000,0000,,onlar nüvəyə doğru cəzb olunurlar.
Dialogue: 0,0:09:00.34,0:09:02.93,Default,,0000,0000,0000,,və onlar həmçinin inanılmaz yüksək sürətə malikdirlər --
Dialogue: 0,0:09:02.93,0:09:04.54,Default,,0000,0000,0000,,həqiqətən çətindir -- biz yenə də
Dialogue: 0,0:09:04.54,0:09:06.79,Default,,0000,0000,0000,,fizikanın çox qəribə hissəsinə toxunuruq
Dialogue: 0,0:09:06.79,0:09:08.05,Default,,0000,0000,0000,,eleama bu kifayətdirktronun həqiqətən nə etdiyindən --danışmağa başlayanda --
Dialogue: 0,0:09:08.05,0:09:10.46,Default,,0000,0000,0000,,Məncə deyə bilərsən ki, onun ətrafında kifayət qədər hoppanır ki,
Dialogue: 0,0:09:10.46,0:09:11.71,Default,,0000,0000,0000,,nüvənin içinə düşə bilmir,
Dialogue: 0,0:09:11.71,0:09:13.90,Default,,0000,0000,0000,,Məncə bu haqda fikirləşməyin bir yoludur.
Dialogue: 0,0:09:13.90,0:09:16.43,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə mən bax burda karbonu
Dialogue: 0,0:09:16.43,0:09:18.68,Default,,0000,0000,0000,,protonların sayına görə təyin elədim.
Dialogue: 0,0:09:18.68,0:09:20.68,Default,,0000,0000,0000,,Oksigen səkkiz protonuna görə təyin oluna bilər.
Dialogue: 0,0:09:20.68,0:09:22.10,Default,,0000,0000,0000,,Ama yenə də, elektronlar digər elektronlara əlaqədə ola bilər.
Dialogue: 0,0:09:22.10,0:09:24.18,Default,,0000,0000,0000,,Onlar başqa atomlar tərəfindən götürülə bilər.
Dialogue: 0,0:09:24.18,0:09:26.57,Default,,0000,0000,0000,,Və bu həqiqətən bizim kimya haqda təsəvvürümüzün böyük hissəsini formalaşdırır.
Dialogue: 0,0:09:26.57,0:09:29.32,Default,,0000,0000,0000,,Bu elementin və ya atomun nə qədər
Dialogue: 0,0:09:29.32,0:09:32.74,Default,,0000,0000,0000,,elektronu olduğuna əsaslanıb.
Dialogue: 0,0:09:32.74,0:09:37.00,Default,,0000,0000,0000,,Və bu elektronların konfiqurasiyasından,
Dialogue: 0,0:09:37.00,0:09:40.70,Default,,0000,0000,0000,,və digər elementlərin elektronlarının konfiqurasiyasından,
Dialogue: 0,0:09:40.70,0:09:43.85,Default,,0000,0000,0000,,və ya həmin elementin başqa atomlarının.
Dialogue: 0,0:09:43.85,0:09:45.36,Default,,0000,0000,0000,,Biz bir elementin atomunun hımin elementin digər atomu ilə,
Dialogue: 0,0:09:45.36,0:09:47.57,Default,,0000,0000,0000,,necə reaksiyaya girdiyini qabaqcadan xəbər verməyə başlaya bilərik,
Dialogue: 0,0:09:47.57,0:09:49.86,Default,,0000,0000,0000,,və ya bir elementin atomu -- necə reaksiyaya girdiyini,
Dialogue: 0,0:09:49.86,0:09:54.57,Default,,0000,0000,0000,,və ya əlaqə yaratdığını və ya yaratmadığını, digər ato tərəfindən cəzb edildiyini
Dialogue: 0,0:09:54.57,0:09:57.99,Default,,0000,0000,0000,,və ya rədd edildiyini.
Dialogue: 0,0:09:57.99,0:10:01.87,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə məsələn, biz bu barədə daha çox öyrənəcəyik
Dialogue: 0,0:10:01.87,0:10:03.29,Default,,0000,0000,0000,,gələcəkdə, bu mümükündür ki, başqa bir atom,
Dialogue: 0,0:10:03.29,0:10:04.69,Default,,0000,0000,0000,,karbondan elektronu vurub çıxara bilsin,
Dialogue: 0,0:10:04.69,0:10:05.48,Default,,0000,0000,0000,,sadəcə hər hansı səbəbə görə -- və biz bu barədə danışacağıq
Dialogue: 0,0:10:05.48,0:10:07.02,Default,,0000,0000,0000,,bəzi neytral atomların və bəzi elementlərin başqalarına nisbətən
Dialogue: 0,0:10:07.02,0:10:08.81,Default,,0000,0000,0000,,Belə ki, bəlkə onların biri karbondan elektronu
Dialogue: 0,0:10:08.81,0:10:10.67,Default,,0000,0000,0000,,vurub çıxaracaq və bu karbonun
Dialogue: 0,0:10:10.67,0:10:13.28,Default,,0000,0000,0000,,protondan az elektronu olar, deməli beş elektronumuz olar
Dialogue: 0,0:10:13.28,0:10:14.89,Default,,0000,0000,0000,,Onda biz vahid müsbət yük alarıq.
Dialogue: 0,0:10:14.89,0:10:17.10,Default,,0000,0000,0000,,Beləliklə, bu karbon 12-in, elədiyim birinci versiyanın,
Dialogue: 0,0:10:17.10,0:10:19.99,Default,,0000,0000,0000,,altı protonu, altı elektronu var idi və heç bir yükü yox idi.
Dialogue: 0,0:10:19.99,0:10:21.52,Default,,0000,0000,0000,,Əgər eletronun birini itirsəm, onda cəmi beşi qalar,
Dialogue: 0,0:10:21.52,0:10:25.07,Default,,0000,0000,0000,,və məndə vahid müsbət yük olar.
Dialogue: 0,0:10:25.07,0:10:30.70,Default,,0000,0000,0000,,Və biz bu haqda daha çox danışacağıq
Dialogue: 0,0:10:30.70,0:10:33.33,Default,,0000,0000,0000,,kimya pleylisti boyunca,
Dialogue: 0,0:10:33.33,0:10:36.34,Default,,0000,0000,0000,,ama ümid edirəm sizdə bir fikir oyanıb ki,
Dialogue: 0,0:10:36.34,0:10:37.97,Default,,0000,0000,0000,,bu artıq maraqlı olmağa başlayır.
Dialogue: 0,0:10:37.97,0:10:42.47,Default,,0000,0000,0000,,Biz artıq bu atom adlanan fundamental tikinti bloku
Dialogue: 0,0:10:42.47,0:10:45.69,Default,,0000,0000,0000,,başa düşürük.
Dialogue: 0,0:10:45.69,0:10:48.63,Default,,0000,0000,0000,,Və hətta daha maraqlı olan odur ki,
Dialogue: 0,0:10:48.63,0:10:51.26,Default,,0000,0000,0000,,bu fundamental tikinti bloku özü daha fundamental tikinti
Dialogue: 0,0:10:51.26,0:10:54.38,Default,,0000,0000,0000,,bloklarından düzəlib.
Dialogue: 0,0:10:54.38,0:10:56.78,Default,,0000,0000,0000,,Və bunlar hamısı öz aralarında yerdəyişə bilər
Dialogue: 0,0:10:56.78,0:10:59.69,Default,,0000,0000,0000,,atomu xassəsini dəyişmək üçün və hətta bir elementin
Dialogue: 0,0:10:59.69,0:11:04.52,Default,,0000,0000,0000,,atomundan digər elementin atomuna keçə bilər.