Biz insanlar min illərdir sadəcə bizim ətraf mühitimizə baxaraq bilirik ki, müxtəlif maddələr var. Bu müxtəlif maddələr müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir. Nəinki onların müxtəlif xüsusiyyətləri var bəzisi işığı əks etdirə bilir yaxud etdirə bilmir, müəyyən rəngdə yaxud temperaturda olur, maye, qaz yaxud bərk olur. Biz həmçinin onların müəyyən vəziyyətdə necə reaksiyaya girdiyini müşahidə edəcəyik. Bu vəziyyətlərin şəkilləri buradadır. Karbon burada sağdadır. Burada qrafit formasındadır. Burada sağda qurğuşundur. Burada sağda qızıldır. Şəkillərini göstərdiklərimin hamısı və onları bu saytdan götürdüm, bunların hamısı bərk formadadır. Həmçinin bilirik ki, hava və hava hissəciklərinin müəyyən növləri var. Baxdığın hava hissəciyinin növündən asılı olaraq karbon, oksigen yaxud azotdursa müxtəlif növ xüsusiyyətlərə malik olduqlarını göstərirlər. Ya da maye ola biləcək başqa şeylər var. Hətta bu şeylərdə temperaturu kifayət qədər qaldırırsan. Bu - Au qızıldır. Bu qurğuşundur. Və bütün bu elementlərin həmin o ən başlıca vahidi atomdur. Beləliklə, əgər sən bunu dayanmadan qazsan və qazsan, daha və daha da balaca hissələrə, nəhayət karbon atomu alarsan. Həmin şeyi bax burda elə, axırda qızıl atomu alarsan. Həmin şeyi bax burda da eləsəydin, axırda bu balaca -- söz çatışmazlığına görə -- hissəcik, alardın və bu hissəciyi atom adlandırardın. Və sən daha bu atomu bölüb və yenə də qurğuşun adlandıra bilməzsən. Sadəcə fikri çatdırmaq üçün -- bu həqiqətən elə bir şeydir ki, mən təsəvvür etməyə çətinlik çəkirəm -- bu atomlar inanılmaz kiçikdirlər. Həqiqətən, təsəvvür olumnmaz kiçik. Beləliklə, misal üçün karbon. mənim saçım karbondan düzəlib. Əslində mənim çoxum karbonnan düzəlib. Əslində canlı şeylərin çoxu karbonnan düzəlib. Və beləcə mənim tükümü götürsən, mənim tüküm karbondur. Mənim saçımın çoxusu karbondur. Və mənim saçımı götürsən -- mənim saçım sarı deyil ama sarı qarada yaxşı seçilir. Mənim saçım qaradır, ama qara eləsə idim ekranda görə bilməzdin. Əgər mənim saçımı burda götürsəydin, mən sənnən soruşardım. Mənim tükümün eni neçə atomdur? Deməli, mənim tükümün en kəsiyini götürsən, uzunluğunu yox, enini, və desən: bu neçə karbon atomu atomu enliyində olar? və guman edə bilərsən ki, eh, Sal artıq deyib mənə, bu çox balcadır, onda bəlkə minlərlə karbon atomu var orda, ya on minlərlə, və ya yüz minlərlə, və mən deyərdim xeyir! Orda bir million karbon atomu var. və ya bir million karbon atomu orta insan tükü eni boyunca düzülə bilər Aydindır ki, bu təqribir, dəqiq bir million deyil, ama bu səndə atomun nə qədər kiçik olmassı haqqında fikir yaradar. İndi isə Başından bir saç qopart və sadəcə bir million şeyi ardıcıl qoymaqı təsəvvür elə tükün eni boyunca, uzunluğu yox Tükün enini görmək belə çətindir. Və orda million karbon atomu ola bilər Indi isə çox yaxş olardı, bilsəydik ki, karbon özü daha əsas materialdan ibarətdir, və bu əsas materiallar bütün elementləri təşkil edir. Hətta daha ətraflı desək, bu əsas materiallar bir-biri ilə əlaqəlidirlər. Karbon daha da fundamental hissəciklərdən ibarətdir. Qızıl atomu daha fundamental hissəciklərdən ibarətdir. Və onlar bu fundamental hissəciklərin necə təşkil olması ilə müəyyən olunurlar, və sən fundamental hissəciklərin sayını dəyişə bilsəydin, həmin elementin xassələrini dəyişə bilərdin, necə reaksiyaya girdiyini, və hətta elementin özünün necə dəyişdiyini dəyişə bilərdin, və ya hətta elementin özünü dəyişə bilərdin Sadəcə bir az daha yaxşı başa düşmək üçün, gəlin həmin fundamental hissəciklərdən danışaq. Beləliklə proton. Proton əslində -- atomun nüvəsindəki protonların sayı müəyyən edir -- nüvə haqqında bir saniyəyə danışacam -- elementi müəyyən edir. Beləliklə elementi müəyyən edən budur. Və bax burdakı dövri cədvələ baxanda, onlar səlində atom ədədi sırası ilə yazılıb və atom ədədi eynən elementdəki protonların sayıdır. Beləliklə açıqlamaya əsasən hidrogenin bir protonu var. Heliumun iki protonu var. Karbonda altı proton var. Karbonun yeddi protonu ola bilməz, olsa idi, bu azot olardı, artıq karbon olmazdı. Oksigenin səkkiz protonu var. Əgər bir yolla ora bir proton əlavə edə bilsəydin, bu dayı oksigen olmazdı, bu flüor olardı. Beləliklə bu elementi müəyyən edir. elementi müəyyən edir. Və atom nömrəsi, protonların sayı, protonların sayı -- və yadında saxla, bu bax burda yuxarıda hər bir element üçün dövri cədvəldə yazılıb -- protonların sayı atom nömrəsinə bərabərdir. atom nömrəsinə bərabərdir. Və onlar bu rəqəmi yuxarıya ona görə qoyublar ki, bu elementi təyin edən xüsusiyyətdir. atom o biri iki hissəciləri -- belə demək olarsa -- elektron və neytrondur Və sən beynində modeli yarada bilərsən və bu model, kimyanı davam etdikcə görəcəyik ki, bu daha da abstrakt olacaq və konsepləşdirməy həqiqətən çətin olacaq -- ama bu barədə fikirləşməyin bir yolu da sənin proton və neytronun var ki, onlar atomun mərkəzindədirlər. Onlar atomun nüvəsidirlər Məsələn, biz bilirik ki, karbonun altı protonu var. Beləliklə, bir, iki, üç, dörd, beş, altı. Karbon 12-in, hansı ki, karbonun bir versiyasıdır altı neytronu var. Karbonun elə versiyası ola bilər ki, müxtəlif neyron sayı olsun. Deməli, neytronlar dəyişə bilər, elektronlar dəyişə bilər, ama element həmin elementdir. Protonlar dəyişə bilməz. Protonu dəyişsən başqa element alarsan. Qoy karbon 12-in nüvəsini çəkim. Deməli, bir, iki, üç, dörd, beş, altı. Bax burdakı karbon 12-in nüvəsidir. Və bəzən bu belə yazılacaq, Bəzən elə rəqəmi yazacaqlar və ya protonları həmçinin. Və bizim bunu karbon 12 yazmağımızın səbəbi -- bilirsən, mən altı neytron saydım -- -- bu cəmdir -- buna cəmi kimi baxa bilərsən -- buna baxmağın bir yoludur, və gələcəkdə bir balaca nüans olcaq -- bu nüvənin içindəki Və bu karbonun açıqlamaya görə atom nömrəsi altıdır, ama biz burda yenidən yaza bilərik sadəcə yadımıza sala bilək deyə, Karbon atomunun mərkəzində nüvə var. Və karbon 12-in altı protonu və altı neytronu var. Karbonun başqa versiyası, karbon 14, bizim yenə də altı protonumuz var, ama bunun səkkiz neytronu olar. Beləliklə neytronların sayı dəyişə bilər, ama bax burda karbon 12-dir. Və əgər karbon 12 neytraldırsa -- və mən bu neytraldırsa bunun elə altı elektronu var. Qoy bu altı elektronları çəkim. Bir, iki, üç, dörd, beş, altı. Və bir yol -- və ola bilsin elektronla nüvənin əlaqəsi haqqında fikirləşməyin ilk yoludur -- bu elektronları bir növ nüvənin ətrafında hərək eliyən, yellənən kimi təsəvvür edə bilərsən. Bir yolu onları nüvə ətrafında orbital hərəkət edən kimi fikirləşməkdir, ama bu olduqca düz deyil. Onlar deyək planetin günəş ətrafında orbital hərəkət etdiyi kimi hərəkət etmir. ,Ama bu yaxşı başlanğıc nöqtəsidir. Başqa yolu buruk ki, onlar bir növ nüvə ətrafında tullanırlar, və ya nüvə ətrafında hoppanırlar. Və bu əslində ona görədir ki, həqiqət bu səviyyədə çox qəribə görsənir, və biz kvant fizikasını anlamalıyıq ki, başa düşək həqiqətən elektron nə edir. Ama sənin beynində birinci model odur ki, bu atomun, bu karbon 12 atomunun mərkəzində, nüvə var. Nüvə bax düz ordadır. Və bu elektronlar bu nüvə ətrafında tullanırlar. Və bu elektronların bu nüvədən kənara getməməsinin, bir növ, nüvə ilə bağlı olmasının, və bu atomun hissəsi olmasının səbəbi odur ki, protonlar müsbət yükə malikdirlər. Müsbət yükə malikdirlər və elektronlar mənfi yükə malikdirlər. Və bu fundamental hissəciklərin xassələrindən biridir, və sən əsaslı olaraq fikirləşməyə başlasan ki, yük nədir, bir işarədən savayı, bu bir növ dərinə gedib çıxacaq. Ama biz bir şeyi bilirik ki, elektro-maqnit qüvvəsi haqqında danışmağa başlayanda, müftəlif yüklər bir-birini cəzb edirlər. Deməli bu barədə fikirləşməyin ən yaxşı yolu budur: protonlar və elektronlar, müxtəlif yüklü olduğundan, bir-birini cəzb edirlər. Nyetronlar neytraldırlar, ona görə onlar sadəcə otururlar orda nüvənin içində və onlar müəyyən səviyyədə bəzi atomların bəzi elementlərinin xassəlrinə təsir edirlər. Ama elektronların sadəcə uçub getməməsinin səbəbi odur ki, onlar cəzb olunurlar. onlar nüvəyə doğru cəzb olunurlar. və onlar həmçinin inanılmaz yüksək sürətə malikdirlər -- həqiqətən çətindir -- biz yenə də fizikanın çox qəribə hissəsinə toxunuruq eleama bu kifayətdirktronun həqiqətən nə etdiyindən --danışmağa başlayanda -- Məncə deyə bilərsən ki, onun ətrafında kifayət qədər hoppanır ki, nüvənin içinə düşə bilmir, Məncə bu haqda fikirləşməyin bir yoludur. Beləliklə mən bax burda karbonu protonların sayına görə təyin elədim. Oksigen səkkiz protonuna görə təyin oluna bilər. Ama yenə də, elektronlar digər elektronlara əlaqədə ola bilər. Onlar başqa atomlar tərəfindən götürülə bilər. Və bu həqiqətən bizim kimya haqda təsəvvürümüzün böyük hissəsini formalaşdırır. Bu elementin və ya atomun nə qədər elektronu olduğuna əsaslanıb. Və bu elektronların konfiqurasiyasından, və digər elementlərin elektronlarının konfiqurasiyasından, və ya həmin elementin başqa atomlarının. Biz bir elementin atomunun hımin elementin digər atomu ilə, necə reaksiyaya girdiyini qabaqcadan xəbər verməyə başlaya bilərik, və ya bir elementin atomu -- necə reaksiyaya girdiyini, və ya əlaqə yaratdığını və ya yaratmadığını, digər ato tərəfindən cəzb edildiyini və ya rədd edildiyini. Beləliklə məsələn, biz bu barədə daha çox öyrənəcəyik gələcəkdə, bu mümükündür ki, başqa bir atom, karbondan elektronu vurub çıxara bilsin, sadəcə hər hansı səbəbə görə -- və biz bu barədə danışacağıq bəzi neytral atomların və bəzi elementlərin başqalarına nisbətən Belə ki, bəlkə onların biri karbondan elektronu vurub çıxaracaq və bu karbonun protondan az elektronu olar, deməli beş elektronumuz olar Onda biz vahid müsbət yük alarıq. Beləliklə, bu karbon 12-in, elədiyim birinci versiyanın, altı protonu, altı elektronu var idi və heç bir yükü yox idi. Əgər eletronun birini itirsəm, onda cəmi beşi qalar, və məndə vahid müsbət yük olar. Və biz bu haqda daha çox danışacağıq kimya pleylisti boyunca, ama ümid edirəm sizdə bir fikir oyanıb ki, bu artıq maraqlı olmağa başlayır. Biz artıq bu atom adlanan fundamental tikinti bloku başa düşürük. Və hətta daha maraqlı olan odur ki, bu fundamental tikinti bloku özü daha fundamental tikinti bloklarından düzəlib. Və bunlar hamısı öz aralarında yerdəyişə bilər atomu xassəsini dəyişmək üçün və hətta bir elementin atomundan digər elementin atomuna keçə bilər.