0:00:03.002,0:00:05.867
Við mennirnir höfum vitað í þúsundir ára, bara með því að horfa á umhverfi okkar

0:00:07.207,0:00:10.333
Það eru mismunandi efni. Þessi mismunandi efni.... hafa mismunandi eiginleika.

0:00:11.954,0:00:14.745
Ekki aðeins hafa þau mismunandi eiginleika; eitt gæti endurkastað ljós á sérstakan hátt, eða ekki endurkastað ljósi.

0:00:17.601,0:00:20.457
Eða haft sérstakan lit, eða haft sérstakt hitastig; verið vökvi, gas eða í föstu formi.

0:00:22.108,0:00:24.867
Við höfum tekið eftir að þau tengjast hvort örðu við sérstakar aðstæður.

0:00:27.663,0:00:31.477
og hér eru myndir af nokkrum efnum. Hérna er Karbon, og það er í föstu formi

0:00:31.477,0:00:36.069
Þetta hérna er blý; þetta er gull

0:00:38.719,0:00:41.369
og all sem ég hef teiknað, sem ég sýni myndir af hér, ég fékk þær allar frá þessari vefsíðu þarna

0:00:41.369,0:00:45.453
Öll þessi efni eru í föstum formi, en við vitum líka að...

0:00:47.395,0:00:49.338
það eru vissar gerðir af lofti í þeim, þú veist, vissar gerðir af loft eindum,

0:00:49.338,0:00:52.210
og eftir því hvaða loft eindir þú ert að horfa á

0:00:55.079,0:00:57.948
hvort það er kolefni, eða súrefni, eða nítur, það lýtur út fyrir að hafa mismunandi gerðir af eiginleikum.

0:00:57.948,0:00:59.425
Eða, það eru önnur efni sem geta verið vökvi,

0:00:59.425,0:01:02.082
eða jafnvel ef þú hitar efni upp.

0:01:02.082,0:01:05.018
Ef þú hitar gull eða blý nógu mikið,

0:01:05.018,0:01:06.503
gætiru fengið vökva.

0:01:06.503,0:01:09.841
Eða ef þú --- brennur þetta kolefni,

0:01:09.841,0:01:12.076
geturu fengið það í gas form,

0:01:12.076,0:01:13.351
getur þú leyst það út í andrúmsloftið,

0:01:13.351,0:01:14.702
þú getur brotið það upp.

0:01:14.702,0:01:17.271
Þetta eru hlutir sem við öll eiginlega

0:01:17.271,0:01:20.585
sem mannkin höfum orðið vitni að í þúsundir ára.

0:01:20.585,0:01:22.452
En það leiðir að eðlilegri spurningu

0:01:22.452,0:01:24.226
sem var áður heimspekileg spurning,

0:01:24.226,0:01:26.405
en núna getum við svarað henni betur,

0:01:26.405,0:01:30.898
og sé spurning er, ef þú brýtur niðru þetta kolefni

0:01:30.898,0:01:33.518
í smærri og smærri hluta,

0:01:33.518,0:01:35.554
ef það eru einhverjir minnstu hlutar,

0:01:35.554,0:01:39.867
einhverjir minnstu hlutar þessa efnis

0:01:39.867,0:01:43.166
sem hafa þó enn eiginleika kolefnis;

0:01:43.166,0:01:45.256
Og ef þú myndir svo einhvernveginn brjóta það jafnvel lengra,

0:01:45.256,0:01:48.390
myndir þú missa eiginleika kolefnis?

0:01:48.390,0:01:50.354
Og svarið er, já.

0:01:50.354,0:01:52.200
Þannig að til að skilja þetta.

0:01:52.200,0:01:56.156
við köllum þessi mismunandi efni, þessi hreinu efni

0:01:56.156,0:01:59.025
sem hafa mismunandi eiginleika við vist hitastig,

0:01:59.025,0:02:01.185
og bregðast við á vissan hátt,

0:02:01.185,0:02:05.291
við köllum þau frumefni.

0:02:05.291,0:02:08.729
Kolefni er frumefni. Blý er frumefni. Gull er frumefni.

0:02:08.729,0:02:10.400
Þú gætir sagt að vatn sé frumefni.

0:02:10.400,0:02:14.221
Og í gegnum söguna hefur fólk talið vatn vera frumefni.

0:02:14.221,0:02:17.892
En núna vitum við að vatn er búið til úr ennþá einfaldari frumefnum.

0:02:17.892,0:02:20.405
Það er búð til úr súrefni og vetni.

0:02:20.405,0:02:25.014
Og öll frumefnin okkar eru talin upp hér

0:02:25.014,0:02:27.758
í frumeindartöflunni.

0:02:27.758,0:02:29.374
C þýðir kolefni

0:02:29.374,0:02:30.400
--- Ég ætla bara að fara yfir þessi

0:02:30.400,0:02:32.379
sem eru mjög tengd okkur mönnunum --

0:02:32.379,0:02:35.502
en með tímanum muntu eflaust þekkja þau öll.

0:02:35.502,0:02:39.148
Þetta er sórefni. Þetta er nítur. Þetta er sílikón.

0:02:39.148,0:02:42.867
Þetta er --- Au er gull. Þetta er blý.

0:02:42.867,0:02:51.995
Og frumstæasta eining þessa frumeinda er frumeind.

0:02:51.995,0:02:54.559
Þannig að ef þú myndir leita betur

0:02:54.559,0:02:57.079
og ef þú myndir taka minni og minni búta af frumefninu.

0:02:57.079,0:02:59.415
Á endanum myndir þú sjá kolefnis frumeind.

0:02:59.415,0:03:00.755
Gerum það sama hérna,

0:03:00.755,0:03:02.536
á endanum myndiru sjá gull frumeind.

0:03:02.536,0:03:03.991
Ef þú gerðir það sama hér,

0:03:03.991,0:03:05.856
myndiru á endanum fá þessa litlu

0:03:05.856,0:03:07.758
-- hef ekki betra orð yfir það -- eind,

0:03:07.758,0:03:09.185
sem þú myndir kalla blý frumeind.

0:03:09.185,0:03:11.239
Og þú myndir ekki geta brotið það meira í sundur

0:03:11.239,0:03:13.597
og ennþá kalla það blý,

0:03:13.597,0:03:17.043
þannig að það hefði ennþá eiginleika blýs.

0:03:17.043,0:03:18.330
Bara til að gefa þér hugmynd

0:03:18.330,0:03:21.193
-- þetta er í raun eitthvað sem ég á erfitt með að ímynda mér --

0:03:21.193,0:03:24.040
frumeindir eru svo útrúlega littlar.

0:03:24.040,0:03:25.901
Í alvöru, ótrúlega littlar.

0:03:25.901,0:03:27.555
Þannig, til dæmis kolefni.

0:03:27.555,0:03:29.379
Hárið mitt er gert úr kolefni.

0:03:29.379,0:03:31.882
Í raun er ég að mestu gerður úr kolefni.

0:03:31.882,0:03:35.912
Í raun flest allt sem er lifandi er gert úr kolefni.

0:03:35.912,0:03:40.533
Þannig að ef þú tækir hárið mitt. Og hárið mitt er gert úr kolefni.

0:03:40.533,0:03:42.231
Hárið mitt er að mestu leyti kolefni.

0:03:42.231,0:03:43.989
Þannig að ef þú tækir hárið mitt hingað

0:03:43.989,0:03:45.565
-- hárið mitt er ekki gult

0:03:45.565,0:03:46.766
en það lýtur vel út á miðað við svarta litinn.

0:03:46.766,0:03:47.950
Hárið mitt er svart, En ef þú gerðir það,

0:03:47.950,0:03:49.713
myndir þú ekki sjá það á skjánum.

0:03:49.713,0:03:51.970
En ef þú tækir hárið mitt hingað, Myndi ég spyrja þig

0:03:51.970,0:03:55.200
hversu þykkta í kolefnisfrumeindum talið er hárið mitt?

0:03:55.200,0:03:58.467
Þannig að ef þú tækir þverskurð á hárið mitt, ekki lengdina,

0:03:58.467,0:04:00.361
breiddina af hárinu mínu og segðir:

0:04:00.361,0:04:03.255
hversu margar kolefnisfrumeindir á þykkt er það?

0:04:03.255,0:04:07.049
Og þú gætir giskað Sal sagði mér að það sé mjög lítið,

0:04:07.049,0:04:09.150
þannig að kannski eru þúsund kolefnisfrumeindir þarna,

0:04:09.150,0:04:10.484
eða tíu þúsund, eða hundrað þúsund,

0:04:10.484,0:04:11.788
og ég myndi segja, nei!

0:04:11.788,0:04:14.249
Það eru ein milljón kolefnisfrumeindir.

0:04:14.249,0:04:17.439
Eða þú gætir tengt saman milljón kolefnisfrumeindir

0:04:17.439,0:04:20.933
yfir breidd meðal hár mannsekju.

0:04:20.933,0:04:22.585
Og þetta er auðvitað slumpað,

0:04:22.585,0:04:24.026
það eru ekki nákvæmlega milljón,

0:04:24.026,0:04:26.605
en þetta géfur þér færi á að skilja hversu líti frumeind er.

0:04:26.605,0:04:28.441
Þú veist, taktu hár af höfði þér

0:04:28.441,0:04:30.991
og ímyndaðu þér að setja milljínir hluta

0:04:30.991,0:04:33.991
hlið við hlið þvert yfir breidd hársins,

0:04:33.991,0:04:37.037
ekki lengdina, heldur breiddina á hárinu.

0:04:37.037,0:04:39.175
Það er meira að segja erfitt að sjá breidd hárs.

0:04:39.175,0:04:40.718
Og það væru milljón kolefnis frumeindir

0:04:40.718,0:04:42.979
þvert yfir það.

0:04:42.979,0:04:48.092
Þetta væri nokkuð sniðugt í sjálfum sér

0:04:48.092,0:04:49.026
-- við vitum að

0:04:49.026,0:04:51.375
það er þessi frumstæði byggingarsteinn kolefnis,

0:04:51.375,0:04:53.933
þessi frumstæða eining allra frumefna.

0:04:53.933,0:04:55.952
En það sem er ennþá sniðugara en það

0:04:55.952,0:04:59.066
er að þessar einingar eru tengdar hver örðurm.

0:04:59.066,0:05:02.556
Kolefnisfrumeind er gerð úr ennþá frumstæðari eindum.

0:05:02.556,0:05:07.469
Gull frumeind er gerð úr ennþá frumstæðari eindum.

0:05:07.469,0:05:10.445
Og þau eru útskérð með

0:05:10.445,0:05:12.759
hvernig þessar frumstæðu eindir raðast upp.

0:05:12.759,0:05:14.087
Og ef þú myndir breyta

0:05:14.087,0:05:15.901
fjölda frumstæðra einda.

0:05:15.901,0:05:17.844
Gætiru breytt eiginleikum þess efnis,

0:05:17.844,0:05:18.891
hvernig það myndi hegða sér,

0:05:18.891,0:05:22.769
eða jafnvel breyta frumefninu sjálfu.

0:05:22.769,0:05:25.144
Og bara til að skilja þetta ögn betur.

0:05:25.144,0:05:28.010
Við skulum ræða þessar frumeindir betur.

0:05:28.010,0:05:31.825
Þú ert með róteindina.

0:05:31.825,0:05:35.524
Og róteindin er í raun það sem segir til um

0:05:35.524,0:05:38.003
-- fjöldi róteinda í kjarna frumeindar

0:05:38.003,0:05:40.096
og ég mun tala um kjarnan eftir augnablik --

0:05:40.096,0:05:42.969
er það sem segir til um hver frumeindin er.

0:05:42.969,0:05:45.492
Þannig að þetta er sérkenni frumeindar.

0:05:45.492,0:05:47.333
Þeggar þú lýtur á frumeindatöfluna,

0:05:47.333,0:05:50.154
þá er hún skrifuð eftir frumeinda tölum,

0:05:50.154,0:05:51.575
og frumeinda tala er

0:05:51.575,0:05:54.667
í raun fjöldi róteinda í frumeind.