0:00:07.293,0:00:12.090
3 bin yıldan daha önce,[br]Antik Mısır'daki tıbbi yazılarda

0:00:12.090,0:00:15.200
bir çiçek çare olarak görünmeye başladı.

0:00:15.200,0:00:17.780
Akdeniz boyunca Antik Girit Uygarlığı

0:00:17.780,0:00:21.930
aynı bitkiyi sertliği için kullanmanın[br]yollarını muhtemelen buldular.

0:00:21.930,0:00:24.870
Her iki antik medeniyet de[br]bir şeyden haberdardı -

0:00:24.870,0:00:28.370
mevzubahis, haşhaş özünden[br]çıkarılan afyon,

0:00:28.370,0:00:32.240
bu bitki haz almaya yol açıyor[br]hem de ağrıyı azaltıyor.

0:00:32.240,0:00:35.078
Afyon o zamandan beri[br]kullanılıyor olsa da,

0:00:35.078,0:00:39.293
kimyasal bileşiklerinden biri olan morfin,

0:00:39.293,0:00:44.083
19. yüzyıla dek tespit edilmedi[br]ve tıbbi kullanım için ayrılmadı.

0:00:44.083,0:00:46.700
Morfin, kodein ve diğer içerikler

0:00:46.700,0:00:50.185
doğrudan opiyatlar denen[br]haşhaştan elde ediliyor.

0:00:50.185,0:00:53.636
20. yüzyılda ilaç şirketleri[br]bu opiyatlara benzer olan

0:00:53.636,0:00:57.126
çok sayıda sentetik içerikler ürettiler,

0:00:57.126,0:01:02.060
bunlara eroin, hidrokodon,[br]oksikodon ve fentanil de dahildi.

0:01:02.060,0:01:04.820
Sentetik olsun[br]ya da afyondan elde edilsin,

0:01:04.820,0:01:08.581
bu bileşikler kitlesel olarak[br]opioidler diye bilinirler.

0:01:08.581,0:01:12.911
Sentetik, doğal, yasal[br]ya da yasa dışı olan opioid ilaçlar

0:01:12.911,0:01:17.548
çok etkili ağrı kesicilerdir[br]fakat çok bağımlılık da yaparlar.

0:01:17.548,0:01:19.548
1980'lerde ve 1990'larda ilaç şirketleri,

0:01:19.548,0:01:23.421
opiyat ağrı kesicileri hırçın[br]bir şekilde pazarlamaya başladılar,

0:01:23.421,0:01:26.636
o sırada bunların bağımlılık[br]yaratma potansiyellerini

0:01:26.636,0:01:30.311
hem tıp camiasına hem de topluma[br]etkin şekilde önemsiz gibi gösterdiler.

0:01:30.311,0:01:34.101
Opioid ağrı kesici reçetelerinin[br]sayısı birdenbire yükseldi,

0:01:34.101,0:01:36.443
böylece opiyat bağımlılık[br]vakaları da yükselerek

0:01:36.443,0:01:40.243
bugün de devam eden[br]krizin başlangıcı oldu.

0:01:40.243,0:01:43.223
Opiyatların neden çok[br]bağımlılık yaptığı şöyle anlaşılabilir:

0:01:43.223,0:01:45.728
İlk dozdan itibaren[br]tekrar eden kullanımlardan,

0:01:45.728,0:01:48.448
uzun süre boyunca kullanımı[br]bırakmaya kadar

0:01:48.448,0:01:53.111
bu maddelerin insan vücudunu nasıl[br]etkilediğini takip etmede yardımcı oluyor.

0:01:53.111,0:01:55.911
Bu maddelerin her birinin kimyası[br]birbirinden çok az farklı

0:01:55.911,0:01:59.824
fakat beyindeki[br]opioid reseptörlerine bağlanarak

0:01:59.824,0:02:02.824
vücudun opioid sistemini etkilerler.

0:02:02.824,0:02:05.985
Vücuttaki endorfin hormonları[br]bu reseptörlere bağlanarak

0:02:05.985,0:02:07.806
ağrı sinyallerini azaltırlar

0:02:07.806,0:02:12.226
ve opioid ilaçlar çok daha güçlü[br]ve daha uzun süre bağlanırlar.

0:02:12.226,0:02:14.728
Yani, opioid maddeler,[br]endorfinlere nazaran

0:02:14.728,0:02:17.478
çok daha fazla şiddetli acıyı[br]kontrol edebilirler.

0:02:17.478,0:02:19.270
Ayrıca opioid reseptörleri,

0:02:19.270,0:02:22.940
ruh hâlinden normal vücut işleyişine[br]kadar her şeyi etkilerler.

0:02:22.940,0:02:27.050
Bu işleyişlerle de opioidlerin[br]bağlanma güçleri ve dayanıklıkları,

0:02:27.050,0:02:31.450
onların etkilerinin, vücudun doğal[br]sinyal moleküllerinin etkilerine nazaran

0:02:31.450,0:02:34.070
daha bariz ve yaygın olduğunu ifade eder.

0:02:34.070,0:02:36.465
Bir ilaç opioid reseptörlerine[br]bağlandığında

0:02:36.465,0:02:38.825
dopamin salgılamasını tetikler,

0:02:38.825,0:02:41.164
ki bu hormon haz hissine bağlıdır

0:02:41.164,0:02:44.070
ve belki de yüksek opioid ile[br]karakterize olan

0:02:44.070,0:02:46.699
aşırı mutluluk hissinden sorumludur.

0:02:46.699,0:02:50.745
Aynı zamanda opioidler noradrenalin[br]salgılanmasını da baskılarlar;

0:02:50.745,0:02:56.590
bu hormon da uyanıklığı, nefes almayı,[br]sindirimi ve kan basıncını etkiler.

0:02:56.590,0:03:00.920
Bir terapötik doz, kabızlık gibi[br]yan etkilere yol açarak

0:03:00.920,0:03:03.366
noradrenalini yeterince düşürür.

0:03:03.366,0:03:06.744
Daha yüksek dozlarda,[br]opioidler kalp ve nefes hızını

0:03:06.744,0:03:09.184
tehlikeli seviyelere kadar düşürebilir,

0:03:09.184,0:03:12.114
ki bu bilinç kaybına hatta[br]ölüme bile yol açabilir.

0:03:13.684,0:03:18.038
Vücut zamanla opiodlere karşı[br]tolerans geliştirmeye başlar.

0:03:18.038,0:03:21.167
Bu, opioid reseptörlerinin[br]sayısını azaltabilir

0:03:21.167,0:03:24.103
ya da reseptörler daha az[br]duyarlı hale gelebilir.

0:03:24.103,0:03:26.245
Aynı dopamin salgısıyla karşılaşmak için

0:03:26.245,0:03:29.031
ve önceki gibi ruh halleriyle[br]sonuçlandırmak için

0:03:29.031,0:03:32.381
insanlar çok daha fazla[br]doz almak zorundadır -

0:03:32.381,0:03:36.143
bu, fiziksel bağımlılığa[br]yol açan bir döngüdür.

0:03:36.143,0:03:39.663
İnsanlar toleransı dengelemek için[br]daha fazla opioid aldıkça,

0:03:39.663,0:03:42.763
noradrenalin seviyeleri[br]o kadar çok azalır ki

0:03:42.763,0:03:46.303
temel vücut işleyişini etkileyebilir.

0:03:46.303,0:03:50.844
Vücut, noradrenalin reseptörlerini[br]artırarak durumu dengeler,

0:03:50.844,0:03:54.604
böylece çok daha küçük miktardaki[br]noradrenalini tespit edebilir.

0:03:54.604,0:03:57.213
Noradrenaline yönelik artan bu hassasiyet,

0:03:57.213,0:04:00.283
vücudun normal işleyişine olanak tanır -

0:04:00.283,0:04:05.289
oysa, vücut yeni dengeyi sürdürmek için[br]opioidlere bağımlı hale gelir.

0:04:05.289,0:04:08.454
Opioidlere fiziksel olarak[br]bağımlı olan bir kişi,

0:04:08.454,0:04:10.454
bu ilacı almayı aniden bırakırsa

0:04:10.454,0:04:12.524
bu denge bozulur.

0:04:12.524,0:04:13.958
Noradrenalin seviyeleri,

0:04:13.958,0:04:17.258
opioid kullanımını bırakmanın[br]akabinde bir gün içinde artabilir.

0:04:17.258,0:04:21.151
Fakat vücudun bütün bu ekstra[br]noradrenalin reseptörlerini savuşturması

0:04:21.151,0:04:22.928
çok daha uzun zaman alır.

0:04:22.928,0:04:25.792
Bu da, vücut noradrenaline[br]karşı çok duyarlı olduğunda

0:04:25.792,0:04:28.078
bir zaman dilimi olduğu anlamına gelir.

0:04:28.078,0:04:31.338
Bu aşırı duyarlılık yoksunluk[br]semptomlarına yol açar;

0:04:31.338,0:04:35.368
bu semptomlara kas ağrıları,[br]karın ağrıları, ateş ve kusma da dahildir.

0:04:35.368,0:04:37.089
Geçici olsa da opioid yoksunluğu

0:04:37.089,0:04:39.999
insanı inanılmaz derecede[br]elden ayaktan düşürebilir.

0:04:39.999,0:04:43.799
Ciddi vakalarda, yoksun kalan kişi

0:04:43.799,0:04:46.688
günlerce hatta haftalarca[br]ölümcül hasta olabilir.

0:04:46.688,0:04:50.358
Opioide bağımlı olan[br]insanlar sarhoş olmak için

0:04:50.358,0:04:54.328
ille de uyuşturucu madde kullanmazlar[br]fakat kusmaktan kaçınmak için kullanırlar.

0:04:54.328,0:04:58.648
Yoksunluk sırasında birçok kişi maaşlarını[br]hatta işlerini yitirme riskine girerler

0:04:58.648,0:05:02.208
ya da yoksunluk sırasında onlarla[br]ilgilenecek kimse olmayabilir.

0:05:02.208,0:05:05.123
Bir kişi daha sonra opioid[br]kullanmaya tekrardan başlarsa

0:05:05.123,0:05:08.258
özellikle aşırı doz riski çok yüksektir

0:05:08.258,0:05:12.258
çünkü bu kişilerin toleransları[br]yüksekken standart olan doz

0:05:12.258,0:05:14.448
o an ölümcül olabilir.

0:05:14.448,0:05:18.368
1980'den beri, aşırı doz opioid[br]kaynaklı kazara ölümler

0:05:18.368,0:05:21.388
ABD'de katlanarak arttı

0:05:21.388,0:05:25.368
ve opiyat bağımlılıkları[br]dünya çapında da patlama yaptı.

0:05:25.368,0:05:29.529
Opioid ağrı kesici reçeteleri[br]sıkı sıkıya düzenlenirken

0:05:29.529,0:05:32.899
aşırı doz ve bağımlılık vakaları

0:05:32.899,0:05:35.639
özelllikle gençler arasında hâlâ artıyor.

0:05:35.639,0:05:38.724
Birçok eski bağımlılık vakaları[br]orta yaştaki kişilerde vardı,

0:05:38.724,0:05:42.209
bu kişiler onlara reçete edilen[br]ağrı kesicilere bağımlı olmuşlardı

0:05:42.209,0:05:45.619
ya da reçete yazılan arkadaşlarından[br]ve ailelerinden bunları almışlardı.

0:05:45.619,0:05:50.997
Bugün, genç kişilere de opioid maddeler[br]sıklıkla böyle reçete ediliyor

0:05:50.997,0:05:54.064
fakat daha ucuz olan[br]ve temini daha kolay olan

0:05:54.064,0:05:58.094
eroin ya da yasa dışı sentetik[br]opioidlere devam edilebiliyor.

0:05:58.094,0:06:00.949
Opioid ağrı kesicilerin daha sıkı[br]düzenlemelerinin ötesinde,

0:06:00.949,0:06:05.540
artan bağımlılık ve aşırı doz oranlarını[br]tersine çevirmek için ne yapabiliriz?

0:06:05.540,0:06:10.425
Nalokson adındaki ilaç şu anda[br]aşırı doza karşı en iyi savunmamız.

0:06:10.425,0:06:15.101
Nalokson, opioid reseptörlerine bağlanıyor[br]fakat onları aktive etmiyor.

0:06:15.101,0:06:18.151
Diğer opioidlerin, reseptörlere[br]bağlanmasını engelliyor,

0:06:18.151,0:06:22.839
hatta aşırı dozu tersine çevirmek için[br]onları reseptörlerden temizliyor.

0:06:22.839,0:06:26.109
Opiyat bağımlılığı nadiren[br]özerk bir hastalıktır;

0:06:26.109,0:06:28.146
ayrıca opiyat bağımlılığı olan insanlar

0:06:28.146,0:06:30.936
ruh sağlığı bozukluğuyla[br]sıklıkla mücadele ederler.

0:06:30.936,0:06:34.299
Hem yatan hasta hem de ayakta[br]tedavi edilen hasta programları vardır,

0:06:34.299,0:06:36.646
bu programlar ilaç tedavisi,[br]sağlık hizmetleri

0:06:36.646,0:06:38.448
ve psikoterapiyi bir araya getirir.

0:06:38.448,0:06:41.026
Fakat bu programların çoğu çok pahalıdır

0:06:41.026,0:06:44.277
ve daha ekonomik seçeneklerin de[br]uzun bekleme listeleri olabilir.

0:06:44.277,0:06:46.827
Bunlar ayrıca tedaviye başlamadan önce

0:06:46.827,0:06:50.927
opioidlerden eksiksiz bir[br]detoksifikasyon gerektirir.

0:06:50.927,0:06:55.167
Hem yoksunluk dönemi[br]hem de bir tesiste aylar süren yatış

0:06:55.167,0:06:57.152
işlerini kaybetme riskinde olan

0:06:57.152,0:07:00.752
ve bu süre içinde konaklayan[br]insanlar için imkânsız olabilir.

0:07:00.752,0:07:04.732
Opioid bakım programları bu engellerin[br]bazılarına değinme amacındadır

0:07:04.732,0:07:06.312
ve aşırı kullanılan opioidi,

0:07:06.312,0:07:10.987
ilaç tedavisi ve davranış terapisi[br]kombinasyonuyla elimine eder.

0:07:10.987,0:07:14.257
Bu programlar yoksunluk[br]semptomlarını ilaçlarla engellerler,

0:07:14.257,0:07:17.257
bu ilaçlar opioid[br]reseptörlerine bağlanırlar

0:07:17.257,0:07:19.702
fakat ilaçlarda, ağrı kesicilerin, eroinin

0:07:19.702,0:07:23.552
ve genellikle aşırı kullanılan diğer[br]opioidlerin psikoaktif etkileri yoktur.

0:07:23.552,0:07:25.532
Metadon ve bupernorfin

0:07:25.532,0:07:28.871
bugün için geçerli olan[br]birincil opioid bakım ilaçları.

0:07:28.871,0:07:31.081
Fakat opioid ağrı kesicileri[br]reçete etmek için

0:07:31.081,0:07:33.581
özel bir eğitim ya da sertifika[br]gerekmemesine rağmen,

0:07:33.581,0:07:35.921
doktorların bu ilaçları[br]reçete edebilmeleri için

0:07:35.921,0:07:38.101
özel bir feragat anlaşması[br]yapmaları gerekir.

0:07:38.101,0:07:40.201
Bupernorfin o kadar az bulunabilir ki

0:07:40.201,0:07:43.481
bu madde için genişleyen[br]bir karaborsa ağı bile vardır.

0:07:43.481,0:07:46.621
Opiyat bağımlılığıyla savaşmada[br]hâlâ daha önümüzde uzun bir yol var

0:07:46.621,0:07:50.581
fakat tedavi seçeneklerini anlamlandırmak[br]için harika kaynaklar da var.

0:07:50.581,0:07:55.040
Siz ya da tanıdığınız birisi ABD'de[br]opioid kullanımıyla mücadele hâlindeyse

0:07:55.040,0:07:57.490
Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın

0:07:57.490,0:08:02.446
bir yardım hattı bulunuyor: 800-662-4357.

0:08:02.446,0:08:03.863
Ayrıca ABD'de bulunan

0:08:03.863,0:08:07.478
14 binden fazla madde bağımlılığı[br]tesisinin veri tabanı da şu:

0:08:07.478,0:08:12.906
www.hhs.gov/opioids