1
00:00:07,293 --> 00:00:12,090
3 bin yıldan daha önce,
Antik Mısır'daki tıbbi yazılarda

2
00:00:12,090 --> 00:00:15,200
bir çiçek çare olarak görünmeye başladı.

3
00:00:15,200 --> 00:00:17,780
Akdeniz boyunca Antik Girit Uygarlığı

4
00:00:17,780 --> 00:00:21,930
aynı bitkiyi sertliği için kullanmanın
yollarını muhtemelen buldular.

5
00:00:21,930 --> 00:00:24,870
Her iki antik medeniyet de
bir şeyden haberdardı -

6
00:00:24,870 --> 00:00:28,370
mevzubahis, haşhaş özünden
çıkarılan afyon,

7
00:00:28,370 --> 00:00:32,240
bu bitki haz almaya yol açıyor
hem de ağrıyı azaltıyor.

8
00:00:32,240 --> 00:00:35,078
Afyon o zamandan beri
kullanılıyor olsa da,

9
00:00:35,078 --> 00:00:39,293
kimyasal bileşiklerinden biri olan morfin,

10
00:00:39,293 --> 00:00:44,083
19. yüzyıla dek tespit edilmedi
ve tıbbi kullanım için ayrılmadı.

11
00:00:44,083 --> 00:00:46,700
Morfin, kodein ve diğer içerikler

12
00:00:46,700 --> 00:00:50,185
doğrudan opiyatlar denen
haşhaştan elde ediliyor.

13
00:00:50,185 --> 00:00:53,636
20. yüzyılda ilaç şirketleri
bu opiyatlara benzer olan

14
00:00:53,636 --> 00:00:57,126
çok sayıda sentetik içerikler ürettiler,

15
00:00:57,126 --> 00:01:02,060
bunlara eroin, hidrokodon,
oksikodon ve fentanil de dahildi.

16
00:01:02,060 --> 00:01:04,820
Sentetik olsun
ya da afyondan elde edilsin,

17
00:01:04,820 --> 00:01:08,581
bu bileşikler kitlesel olarak
opioidler diye bilinirler.

18
00:01:08,581 --> 00:01:12,911
Sentetik, doğal, yasal
ya da yasa dışı olan opioid ilaçlar

19
00:01:12,911 --> 00:01:17,548
çok etkili ağrı kesicilerdir
fakat çok bağımlılık da yaparlar.

20
00:01:17,548 --> 00:01:19,548
1980'lerde ve 1990'larda ilaç şirketleri,

21
00:01:19,548 --> 00:01:23,421
opiyat ağrı kesicileri hırçın
bir şekilde pazarlamaya başladılar,

22
00:01:23,421 --> 00:01:26,636
o sırada bunların bağımlılık
yaratma potansiyellerini

23
00:01:26,636 --> 00:01:30,311
hem tıp camiasına hem de topluma
etkin şekilde önemsiz gibi gösterdiler.

24
00:01:30,311 --> 00:01:34,101
Opioid ağrı kesici reçetelerinin
sayısı birdenbire yükseldi,

25
00:01:34,101 --> 00:01:36,443
böylece opiyat bağımlılık
vakaları da yükselerek

26
00:01:36,443 --> 00:01:40,243
bugün de devam eden
krizin başlangıcı oldu.

27
00:01:40,243 --> 00:01:43,223
Opiyatların neden çok
bağımlılık yaptığı şöyle anlaşılabilir:

28
00:01:43,223 --> 00:01:45,728
İlk dozdan itibaren
tekrar eden kullanımlardan,

29
00:01:45,728 --> 00:01:48,448
uzun süre boyunca kullanımı
bırakmaya kadar

30
00:01:48,448 --> 00:01:53,111
bu maddelerin insan vücudunu nasıl
etkilediğini takip etmede yardımcı oluyor.

31
00:01:53,111 --> 00:01:55,911
Bu maddelerin her birinin kimyası
birbirinden çok az farklı

32
00:01:55,911 --> 00:01:59,824
fakat beyindeki
opioid reseptörlerine bağlanarak

33
00:01:59,824 --> 00:02:02,824
vücudun opioid sistemini etkilerler.

34
00:02:02,824 --> 00:02:05,985
Vücuttaki endorfin hormonları
bu reseptörlere bağlanarak

35
00:02:05,985 --> 00:02:07,806
ağrı sinyallerini azaltırlar

36
00:02:07,806 --> 00:02:12,226
ve opioid ilaçlar çok daha güçlü
ve daha uzun süre bağlanırlar.

37
00:02:12,226 --> 00:02:14,728
Yani, opioid maddeler,
endorfinlere nazaran

38
00:02:14,728 --> 00:02:17,478
çok daha fazla şiddetli acıyı
kontrol edebilirler.

39
00:02:17,478 --> 00:02:19,270
Ayrıca opioid reseptörleri,

40
00:02:19,270 --> 00:02:22,940
ruh hâlinden normal vücut işleyişine
kadar her şeyi etkilerler.

41
00:02:22,940 --> 00:02:27,050
Bu işleyişlerle de opioidlerin
bağlanma güçleri ve dayanıklıkları,

42
00:02:27,050 --> 00:02:31,450
onların etkilerinin, vücudun doğal
sinyal moleküllerinin etkilerine nazaran

43
00:02:31,450 --> 00:02:34,070
daha bariz ve yaygın olduğunu ifade eder.

44
00:02:34,070 --> 00:02:36,465
Bir ilaç opioid reseptörlerine
bağlandığında

45
00:02:36,465 --> 00:02:38,825
dopamin salgılamasını tetikler,

46
00:02:38,825 --> 00:02:41,164
ki bu hormon haz hissine bağlıdır

47
00:02:41,164 --> 00:02:44,070
ve belki de yüksek opioid ile
karakterize olan

48
00:02:44,070 --> 00:02:46,699
aşırı mutluluk hissinden sorumludur.

49
00:02:46,699 --> 00:02:50,745
Aynı zamanda opioidler noradrenalin
salgılanmasını da baskılarlar;

50
00:02:50,745 --> 00:02:56,590
bu hormon da uyanıklığı, nefes almayı,
sindirimi ve kan basıncını etkiler.

51
00:02:56,590 --> 00:03:00,920
Bir terapötik doz, kabızlık gibi
yan etkilere yol açarak

52
00:03:00,920 --> 00:03:03,366
noradrenalini yeterince düşürür.

53
00:03:03,366 --> 00:03:06,744
Daha yüksek dozlarda,
opioidler kalp ve nefes hızını

54
00:03:06,744 --> 00:03:09,184
tehlikeli seviyelere kadar düşürebilir,

55
00:03:09,184 --> 00:03:12,114
ki bu bilinç kaybına hatta
ölüme bile yol açabilir.

56
00:03:13,684 --> 00:03:18,038
Vücut zamanla opiodlere karşı
tolerans geliştirmeye başlar.

57
00:03:18,038 --> 00:03:21,167
Bu, opioid reseptörlerinin
sayısını azaltabilir

58
00:03:21,167 --> 00:03:24,103
ya da reseptörler daha az
duyarlı hale gelebilir.

59
00:03:24,103 --> 00:03:26,245
Aynı dopamin salgısıyla karşılaşmak için

60
00:03:26,245 --> 00:03:29,031
ve önceki gibi ruh halleriyle
sonuçlandırmak için

61
00:03:29,031 --> 00:03:32,381
insanlar çok daha fazla
doz almak zorundadır -

62
00:03:32,381 --> 00:03:36,143
bu, fiziksel bağımlılığa
yol açan bir döngüdür.

63
00:03:36,143 --> 00:03:39,663
İnsanlar toleransı dengelemek için
daha fazla opioid aldıkça,

64
00:03:39,663 --> 00:03:42,763
noradrenalin seviyeleri
o kadar çok azalır ki

65
00:03:42,763 --> 00:03:46,303
temel vücut işleyişini etkileyebilir.

66
00:03:46,303 --> 00:03:50,844
Vücut, noradrenalin reseptörlerini
artırarak durumu dengeler,

67
00:03:50,844 --> 00:03:54,604
böylece çok daha küçük miktardaki
noradrenalini tespit edebilir.

68
00:03:54,604 --> 00:03:57,213
Noradrenaline yönelik artan bu hassasiyet,

69
00:03:57,213 --> 00:04:00,283
vücudun normal işleyişine olanak tanır -

70
00:04:00,283 --> 00:04:05,289
oysa, vücut yeni dengeyi sürdürmek için
opioidlere bağımlı hale gelir.

71
00:04:05,289 --> 00:04:08,454
Opioidlere fiziksel olarak
bağımlı olan bir kişi,

72
00:04:08,454 --> 00:04:10,454
bu ilacı almayı aniden bırakırsa

73
00:04:10,454 --> 00:04:12,524
bu denge bozulur.

74
00:04:12,524 --> 00:04:13,958
Noradrenalin seviyeleri,

75
00:04:13,958 --> 00:04:17,258
opioid kullanımını bırakmanın
akabinde bir gün içinde artabilir.

76
00:04:17,258 --> 00:04:21,151
Fakat vücudun bütün bu ekstra
noradrenalin reseptörlerini savuşturması

77
00:04:21,151 --> 00:04:22,928
çok daha uzun zaman alır.

78
00:04:22,928 --> 00:04:25,792
Bu da, vücut noradrenaline
karşı çok duyarlı olduğunda

79
00:04:25,792 --> 00:04:28,078
bir zaman dilimi olduğu anlamına gelir.

80
00:04:28,078 --> 00:04:31,338
Bu aşırı duyarlılık yoksunluk
semptomlarına yol açar;

81
00:04:31,338 --> 00:04:35,368
bu semptomlara kas ağrıları,
karın ağrıları, ateş ve kusma da dahildir.

82
00:04:35,368 --> 00:04:37,089
Geçici olsa da opioid yoksunluğu

83
00:04:37,089 --> 00:04:39,999
insanı inanılmaz derecede
elden ayaktan düşürebilir.

84
00:04:39,999 --> 00:04:43,799
Ciddi vakalarda, yoksun kalan kişi

85
00:04:43,799 --> 00:04:46,688
günlerce hatta haftalarca
ölümcül hasta olabilir.

86
00:04:46,688 --> 00:04:50,358
Opioide bağımlı olan
insanlar sarhoş olmak için

87
00:04:50,358 --> 00:04:54,328
ille de uyuşturucu madde kullanmazlar
fakat kusmaktan kaçınmak için kullanırlar.

88
00:04:54,328 --> 00:04:58,648
Yoksunluk sırasında birçok kişi maaşlarını
hatta işlerini yitirme riskine girerler

89
00:04:58,648 --> 00:05:02,208
ya da yoksunluk sırasında onlarla
ilgilenecek kimse olmayabilir.

90
00:05:02,208 --> 00:05:05,123
Bir kişi daha sonra opioid
kullanmaya tekrardan başlarsa

91
00:05:05,123 --> 00:05:08,258
özellikle aşırı doz riski çok yüksektir

92
00:05:08,258 --> 00:05:12,258
çünkü bu kişilerin toleransları
yüksekken standart olan doz

93
00:05:12,258 --> 00:05:14,448
o an ölümcül olabilir.

94
00:05:14,448 --> 00:05:18,368
1980'den beri, aşırı doz opioid
kaynaklı kazara ölümler

95
00:05:18,368 --> 00:05:21,388
ABD'de katlanarak arttı

96
00:05:21,388 --> 00:05:25,368
ve opiyat bağımlılıkları
dünya çapında da patlama yaptı.

97
00:05:25,368 --> 00:05:29,529
Opioid ağrı kesici reçeteleri
sıkı sıkıya düzenlenirken

98
00:05:29,529 --> 00:05:32,899
aşırı doz ve bağımlılık vakaları

99
00:05:32,899 --> 00:05:35,639
özelllikle gençler arasında hâlâ artıyor.

100
00:05:35,639 --> 00:05:38,724
Birçok eski bağımlılık vakaları
orta yaştaki kişilerde vardı,

101
00:05:38,724 --> 00:05:42,209
bu kişiler onlara reçete edilen
ağrı kesicilere bağımlı olmuşlardı

102
00:05:42,209 --> 00:05:45,619
ya da reçete yazılan arkadaşlarından
ve ailelerinden bunları almışlardı.

103
00:05:45,619 --> 00:05:50,997
Bugün, genç kişilere de opioid maddeler
sıklıkla böyle reçete ediliyor

104
00:05:50,997 --> 00:05:54,064
fakat daha ucuz olan
ve temini daha kolay olan

105
00:05:54,064 --> 00:05:58,094
eroin ya da yasa dışı sentetik
opioidlere devam edilebiliyor.

106
00:05:58,094 --> 00:06:00,949
Opioid ağrı kesicilerin daha sıkı
düzenlemelerinin ötesinde,

107
00:06:00,949 --> 00:06:05,540
artan bağımlılık ve aşırı doz oranlarını
tersine çevirmek için ne yapabiliriz?

108
00:06:05,540 --> 00:06:10,425
Nalokson adındaki ilaç şu anda
aşırı doza karşı en iyi savunmamız.

109
00:06:10,425 --> 00:06:15,101
Nalokson, opioid reseptörlerine bağlanıyor
fakat onları aktive etmiyor.

110
00:06:15,101 --> 00:06:18,151
Diğer opioidlerin, reseptörlere
bağlanmasını engelliyor,

111
00:06:18,151 --> 00:06:22,839
hatta aşırı dozu tersine çevirmek için
onları reseptörlerden temizliyor.

112
00:06:22,839 --> 00:06:26,109
Opiyat bağımlılığı nadiren
özerk bir hastalıktır;

113
00:06:26,109 --> 00:06:28,146
ayrıca opiyat bağımlılığı olan insanlar

114
00:06:28,146 --> 00:06:30,936
ruh sağlığı bozukluğuyla
sıklıkla mücadele ederler.

115
00:06:30,936 --> 00:06:34,299
Hem yatan hasta hem de ayakta
tedavi edilen hasta programları vardır,

116
00:06:34,299 --> 00:06:36,646
bu programlar ilaç tedavisi,
sağlık hizmetleri

117
00:06:36,646 --> 00:06:38,448
ve psikoterapiyi bir araya getirir.

118
00:06:38,448 --> 00:06:41,026
Fakat bu programların çoğu çok pahalıdır

119
00:06:41,026 --> 00:06:44,277
ve daha ekonomik seçeneklerin de
uzun bekleme listeleri olabilir.

120
00:06:44,277 --> 00:06:46,827
Bunlar ayrıca tedaviye başlamadan önce

121
00:06:46,827 --> 00:06:50,927
opioidlerden eksiksiz bir
detoksifikasyon gerektirir.

122
00:06:50,927 --> 00:06:55,167
Hem yoksunluk dönemi
hem de bir tesiste aylar süren yatış

123
00:06:55,167 --> 00:06:57,152
işlerini kaybetme riskinde olan

124
00:06:57,152 --> 00:07:00,752
ve bu süre içinde konaklayan
insanlar için imkânsız olabilir.

125
00:07:00,752 --> 00:07:04,732
Opioid bakım programları bu engellerin
bazılarına değinme amacındadır

126
00:07:04,732 --> 00:07:06,312
ve aşırı kullanılan opioidi,

127
00:07:06,312 --> 00:07:10,987
ilaç tedavisi ve davranış terapisi
kombinasyonuyla elimine eder.

128
00:07:10,987 --> 00:07:14,257
Bu programlar yoksunluk
semptomlarını ilaçlarla engellerler,

129
00:07:14,257 --> 00:07:17,257
bu ilaçlar opioid
reseptörlerine bağlanırlar

130
00:07:17,257 --> 00:07:19,702
fakat ilaçlarda, ağrı kesicilerin, eroinin

131
00:07:19,702 --> 00:07:23,552
ve genellikle aşırı kullanılan diğer
opioidlerin psikoaktif etkileri yoktur.

132
00:07:23,552 --> 00:07:25,532
Metadon ve bupernorfin

133
00:07:25,532 --> 00:07:28,871
bugün için geçerli olan
birincil opioid bakım ilaçları.

134
00:07:28,871 --> 00:07:31,081
Fakat opioid ağrı kesicileri
reçete etmek için

135
00:07:31,081 --> 00:07:33,581
özel bir eğitim ya da sertifika
gerekmemesine rağmen,

136
00:07:33,581 --> 00:07:35,921
doktorların bu ilaçları
reçete edebilmeleri için

137
00:07:35,921 --> 00:07:38,101
özel bir feragat anlaşması
yapmaları gerekir.

138
00:07:38,101 --> 00:07:40,201
Bupernorfin o kadar az bulunabilir ki

139
00:07:40,201 --> 00:07:43,481
bu madde için genişleyen
bir karaborsa ağı bile vardır.

140
00:07:43,481 --> 00:07:46,621
Opiyat bağımlılığıyla savaşmada
hâlâ daha önümüzde uzun bir yol var

141
00:07:46,621 --> 00:07:50,581
fakat tedavi seçeneklerini anlamlandırmak
için harika kaynaklar da var.

142
00:07:50,581 --> 00:07:55,040
Siz ya da tanıdığınız birisi ABD'de
opioid kullanımıyla mücadele hâlindeyse

143
00:07:55,040 --> 00:07:57,490
Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın

144
00:07:57,490 --> 00:08:02,446
bir yardım hattı bulunuyor: 800-662-4357.

145
00:08:02,446 --> 00:08:03,863
Ayrıca ABD'de bulunan

146
00:08:03,863 --> 00:08:07,478
14 binden fazla madde bağımlılığı
tesisinin veri tabanı da şu:

147
00:08:07,478 --> 00:08:12,906
www.hhs.gov/opioids