1
00:00:00,708 --> 00:00:03,559
Imam jedno priznanje.

2
00:00:03,583 --> 00:00:05,875
Tek nedavno sam naučila da vozim.

3
00:00:06,750 --> 00:00:08,292
I bilo je baš teško.

4
00:00:09,125 --> 00:00:12,184
To nije zbog toga što sam starija.

5
00:00:12,208 --> 00:00:14,940
Sećate li se kako vam je bilo
kada ste vi učili da vozite?

6
00:00:14,970 --> 00:00:18,458
Kada je svaka odluka koju ste donosili
bila tako svesna i promišljena?

7
00:00:19,208 --> 00:00:22,667
Dolazila bih kući sa časova
potpuno mentalno iscrpljena.

8
00:00:23,458 --> 00:00:26,893
Kao kognitivni naučnik,
znam da je to zbog toga što sam koristila

9
00:00:26,917 --> 00:00:30,708
dosta onog što se zove izvršna funkcija.

10
00:00:31,375 --> 00:00:36,768
Izvršna funkcija je naša sjajna sposobnost
da svesno kontrolišemo svoje misli,

11
00:00:36,792 --> 00:00:38,601
emocije i aktivnosti

12
00:00:38,625 --> 00:00:40,643
kako bismo postigli ciljeve...

13
00:00:40,667 --> 00:00:42,250
kao što je učenje vožnje.

14
00:00:43,000 --> 00:00:46,018
To je ono što koristimo kada treba
da pobegnemo od navike,

15
00:00:46,042 --> 00:00:48,542
sputamo impulse i planiramo unapred.

16
00:00:49,708 --> 00:00:52,500
Najbolje je možemo videti
kada stvari krenu po zlu.

17
00:00:53,250 --> 00:00:56,643
Npr. da li ste ikada slučajno
sipali đus preko žitarica?

18
00:00:56,667 --> 00:00:58,260
(Smeh)

19
00:00:58,290 --> 00:01:00,673
Ili, da li ste ikada počeli
da skrolujete Fejsbukom

20
00:01:00,693 --> 00:01:02,889
i odjednom shvatili
da ste propustili sastanak?

21
00:01:02,889 --> 00:01:04,143
(Smeh)

22
00:01:04,167 --> 00:01:05,503
Ili vam ovo zvuči poznatije:

23
00:01:05,533 --> 00:01:08,688
da li ste ikada planirali da svratite
u prodavnicu na putu s posla,

24
00:01:08,708 --> 00:01:11,393
a onda se, na autopilotu, odvezli kući?

25
00:01:11,417 --> 00:01:13,601
(Smeh)

26
00:01:13,625 --> 00:01:16,018
Ove stvari se dešavaju svima.

27
00:01:16,042 --> 00:01:17,976
I to obično zovemo rasejanost,

28
00:01:18,000 --> 00:01:19,309
ali u stvari se dešava

29
00:01:19,333 --> 00:01:22,298
da doživljavamo zastoj
u izvršnoj funkciji.

30
00:01:23,625 --> 00:01:28,018
Izvršnu funkciju koristimo svaki dan
u svim aspektima života.

31
00:01:28,042 --> 00:01:29,476
Tokom poslednjih 30 godina,

32
00:01:29,500 --> 00:01:33,268
istraživači su otkrili
da predviđa razne dobre stvari

33
00:01:33,292 --> 00:01:35,476
u detinjstvu i kasnije,

34
00:01:35,500 --> 00:01:38,173
kao što su društvene veštine,
akademski uspeh,

35
00:01:38,203 --> 00:01:40,053
psihičko i fizičko zdravlje,

36
00:01:40,083 --> 00:01:42,101
zarađivanje, štednju,

37
00:01:42,125 --> 00:01:44,268
čak i izbegavanje zatvora.

38
00:01:44,292 --> 00:01:46,309
Zvuči sjajno, zar ne?

39
00:01:46,333 --> 00:01:47,768
Tako da ne iznenađuje

40
00:01:47,792 --> 00:01:51,226
da su istraživači kao ja
toliko zainteresovani da je razumeju

41
00:01:51,250 --> 00:01:53,458
i da shvate kako da je unaprede.

42
00:01:55,167 --> 00:02:00,333
Nedavno, izvršna funkcija je postala
popularna formula za samopoboljšanje.

43
00:02:00,912 --> 00:02:04,393
Ljudi misle da mogu da je unaprede
kroz aplikacije za trening mozga

44
00:02:04,417 --> 00:02:05,851
i kompjuterske igre,

45
00:02:05,875 --> 00:02:09,125
ili uvežbavajući je konkretno,
npr. igrajući šah.

46
00:02:10,250 --> 00:02:13,309
A naučnici pokušavaju
da je treniraju u laboratoriji

47
00:02:13,333 --> 00:02:16,268
u nadi da će je unaprediti,
kao i druge povezane stvari,

48
00:02:16,292 --> 00:02:17,583
kao što je inteligencija.

49
00:02:19,333 --> 00:02:20,809
E pa, mogu vam reći

50
00:02:20,833 --> 00:02:24,768
da je pogrešno ovako razmišljati
o izvršnoj funkciji.

51
00:02:24,792 --> 00:02:28,351
Treniranje mozga neće unaprediti
izvršnu funkciju u širem smislu

52
00:02:28,375 --> 00:02:31,601
jer podrazumeva vežbanje u užem smislu,

53
00:02:31,625 --> 00:02:36,042
van realnog konteksta
u kojem je u stvari koristimo.

54
00:02:36,615 --> 00:02:39,726
Dakle, možete savladati aplikaciju
za izvršnu funkciju u telefonu,

55
00:02:39,750 --> 00:02:43,524
ali vas to neće sprečiti da sipate
đus preko pahuljica dvaput nedeljno.

56
00:02:43,538 --> 00:02:44,627
(Smeh)

57
00:02:44,627 --> 00:02:47,184
Ako zaista želite da poboljšate
svoju izvršnu funkciju

58
00:02:47,208 --> 00:02:49,393
na način koji je važan za vaš život,

59
00:02:49,417 --> 00:02:53,167
morate da razumete
kako na nju utiče kontekst.

60
00:02:54,053 --> 00:02:55,684
Pokazaću vam šta mislim pod tim.

61
00:02:55,708 --> 00:02:58,003
Postoji sjajan test
koji koristimo u laboratoriji

62
00:02:58,003 --> 00:03:00,389
za merenje izvršne funkcije
kod dece niskog uzrasta

63
00:03:00,389 --> 00:03:03,087
koji se zove „sortiranje karata
uz menjanje kriterijuma.“

64
00:03:04,000 --> 00:03:07,434
U ovom zadatku, deca treba
da sortiraju karte na jedan način -

65
00:03:07,458 --> 00:03:08,976
npr. prema obliku -

66
00:03:09,000 --> 00:03:11,768
iznova i iznova dok ne stvore naviku.

67
00:03:11,792 --> 00:03:13,976
A onda im tražimo da se prebace

68
00:03:14,000 --> 00:03:16,851
i sortiraju iste karte na drugačiji način,

69
00:03:16,875 --> 00:03:18,208
npr. po boji.

70
00:03:19,083 --> 00:03:22,309
Baš mala deca se muče sa ovim.

71
00:03:22,333 --> 00:03:25,934
Deca od tri i četiri godine će uglavnom
nastaviti da sortiraju na prvi način

72
00:03:25,958 --> 00:03:29,333
bez obzira na to koliko ih podsećate
na ono što bi trebalo da rade.

73
00:03:30,125 --> 00:03:33,309
(Video) Žena: Ako je plava, stavi ovde.
Ako je crveno, stavi ovde.

74
00:03:33,333 --> 00:03:34,583
Evo ti plava.

75
00:03:35,083 --> 00:03:37,351
Okej, sada ćemo igrati drugu igru.

76
00:03:37,375 --> 00:03:39,275
Nećemo igrati igru boja više.

77
00:03:39,305 --> 00:03:41,142
Sada ćemo se igrati igru oblika,

78
00:03:41,182 --> 00:03:42,313
i u ovoj igri,

79
00:03:42,343 --> 00:03:46,059
sve zvezde idu ovde,
a svi kamioni ovde, okej?

80
00:03:46,083 --> 00:03:48,143
Zvezde idu ovde, kamioni ovde.

81
00:03:48,167 --> 00:03:49,458
Gde idu zvezde?

82
00:03:50,667 --> 00:03:52,226
A gde idu kamioni?

83
00:03:52,250 --> 00:03:53,262
Odlično.

84
00:03:53,292 --> 00:03:55,851
Okej, zvezde idu ovde, kamioni idu ovde.

85
00:03:55,875 --> 00:03:57,125
Evo ga kamion.

86
00:03:58,542 --> 00:04:00,351
(Smeh)

87
00:04:00,375 --> 00:04:02,643
Zvezde idu ovde, kamioni ovde.

88
00:04:02,667 --> 00:04:03,917
Evo je zvezda.

89
00:04:05,208 --> 00:04:07,559
(Smeh)

90
00:04:07,583 --> 00:04:09,476
SB: Baš je zanimljivo

91
00:04:09,500 --> 00:04:13,601
i vrlo je očigledno kada ne uspe
da koristi svoju izvršnu funkciju.

92
00:04:13,625 --> 00:04:14,893
Evo u čemu je stvar:

93
00:04:14,917 --> 00:04:17,642
mogli bismo da je obučimo
za ovaj i slične zadatke

94
00:04:17,666 --> 00:04:19,684
i na kraju bi se popravila,

95
00:04:19,710 --> 00:04:24,268
ali da li to znači da bi popravila
izvršnu funkciju i van laboratorije?

96
00:04:24,292 --> 00:04:27,726
Ne, jer u stvarnom svetu,
moraće da koristi izvršnu funkciju

97
00:04:27,750 --> 00:04:31,226
za mnogo više stvari
od prebacivanja između oblika i boje.

98
00:04:31,250 --> 00:04:34,226
Moraće da se prebacuje
između sabiranja i množenja

99
00:04:34,250 --> 00:04:36,518
ili od igranja do spremanja

100
00:04:36,542 --> 00:04:40,393
ili od razmišljanja o svojim osećanjima
do razmišljanja o prijatelju.

101
00:04:40,417 --> 00:04:43,393
A uspeh u realnim situacijama zavisi

102
00:04:43,417 --> 00:04:47,226
od toga koliko ste motivisani
i šta vaši vršnjaci rade.

103
00:04:47,250 --> 00:04:50,351
Takođe zavisi i od strategija
koje upotrebljavate

104
00:04:50,375 --> 00:04:53,625
kada koristite izvršnu funkciju
u određenoj situaciji.

105
00:04:54,667 --> 00:04:58,375
Hoću da kažem da je kontekst veoma važan.

106
00:04:59,250 --> 00:05:01,976
Daću vam primer iz svog istraživanja.

107
00:05:02,000 --> 00:05:06,393
Nedavno sam okupila gomilu dece
da urade klasičan test sa maršmelouom

108
00:05:06,417 --> 00:05:08,601
koji meri odlaganje zadovoljenja potrebe,

109
00:05:08,625 --> 00:05:11,750
a koji takođe verovatno zahteva
mnogo izvršne funkcije.

110
00:05:12,708 --> 00:05:14,113
Možda ste čuli za ovaj test,

111
00:05:14,133 --> 00:05:16,601
ali uglavnom, deca imaju izbor.

112
00:05:16,625 --> 00:05:18,934
Mogu da dobiju jedan maršmelou odmah,

113
00:05:18,958 --> 00:05:21,351
ili ako mogu da sačekaju
da odem u drugu sobu

114
00:05:21,375 --> 00:05:22,893
i donesem još maršmeloua,

115
00:05:22,917 --> 00:05:24,708
mogu da dobiju dva.

116
00:05:25,417 --> 00:05:29,434
Većina dece stvarno želi
taj drugi maršmelou,

117
00:05:29,458 --> 00:05:32,684
ali glavno pitanje je:
koliko mogu da čekaju?

118
00:05:32,708 --> 00:05:33,809
(Smeh)

119
00:05:33,833 --> 00:05:37,833
Dodala sam zaplet
da bih sagledala efekte konteksta.

120
00:05:38,750 --> 00:05:41,726
Svakom detetu sam rekla da pripada grupi,

121
00:05:41,750 --> 00:05:43,393
npr. zelenoj grupi,

122
00:05:43,417 --> 00:05:46,559
čak sam im dala i da obuku zelenu majicu.

123
00:05:46,583 --> 00:05:50,684
Rekla sam im: „Tvoja grupa
je čekala drugi maršmelou,

124
00:05:50,708 --> 00:05:53,059
a ona druga grupa, narandžasta,

125
00:05:53,083 --> 00:05:54,351
nije.“

126
00:05:54,375 --> 00:05:55,851
Ili bih rekla suprotno:

127
00:05:55,875 --> 00:05:57,934
„Tvoja grupa nije čekala drugi maršmelou,

128
00:05:57,958 --> 00:06:00,018
a ona druga grupa jeste.“

129
00:06:00,042 --> 00:06:02,351
A onda bih ostavila dete samo u sobi

130
00:06:02,375 --> 00:06:05,208
i gledala na kameri koliko su čekali.

131
00:06:05,792 --> 00:06:09,851
(Smeh)

132
00:06:09,875 --> 00:06:13,643
Saznala sam da su deca koja su verovala

133
00:06:13,667 --> 00:06:15,809
da je njihova grupa čekala drugi kolačić

134
00:06:15,833 --> 00:06:18,667
uglavnom i sama čekala.

135
00:06:20,042 --> 00:06:24,476
Na njih je uticao vršnjak iz grupe
kog čak nikada i nisu upoznali.

136
00:06:24,500 --> 00:06:25,893
(Smeh)

137
00:06:25,917 --> 00:06:27,601
Prilično kul, zar ne?

138
00:06:27,625 --> 00:06:30,226
Ni nakon ovih rezultata nisam znala

139
00:06:30,250 --> 00:06:34,750
da li samo kopiraju svoju grupu
ili je bilo nešto dublje od toga.

140
00:06:35,333 --> 00:06:37,018
Pa sam dovela još dece,

141
00:06:37,042 --> 00:06:42,059
i nakon testa sa maršmelouom
pokazala sam im slike parova dece,

142
00:06:42,083 --> 00:06:45,768
i rekla im: „Jedno od ove dece
voli da dobije stvari odmah,

143
00:06:45,792 --> 00:06:47,768
npr. slatkiše i nalepnice.

144
00:06:47,792 --> 00:06:49,309
A drugo dete voli da sačeka

145
00:06:49,333 --> 00:06:51,809
kako bi dobilo više ovih stvari.“

146
00:06:51,833 --> 00:06:53,101
A onda sam ih pitala:

147
00:06:53,125 --> 00:06:54,972
„Koje od ove dece vam se više sviđa

148
00:06:55,002 --> 00:06:56,803
i sa kim biste voleli da se igrate?“

149
00:06:57,833 --> 00:07:01,684
Saznala sam da su se onoj deci
koja su mislila da je njihova grupa čekala

150
00:07:01,708 --> 00:07:05,125
više sviđala druga deca
koja vole da čekaju stvari.

151
00:07:05,958 --> 00:07:10,083
Znajući šta je njihova grupa uradila,
više su cenili čekanje.

152
00:07:10,958 --> 00:07:12,726
I ne samo to,

153
00:07:12,750 --> 00:07:15,059
ova deca su verovatno koristila
izvršnu funkciju

154
00:07:15,083 --> 00:07:18,143
da stvore strategije
koje bi im pomogle da čekaju,

155
00:07:18,167 --> 00:07:21,643
kao što je sedenje na dlanovima
ili okretanje od maršmeloua

156
00:07:21,667 --> 00:07:24,768
ili pevanje pesmice
kako bi skrenuli misli.

157
00:07:24,792 --> 00:07:26,417
(Smeh)

158
00:07:27,500 --> 00:07:32,059
Sve ovo pokazuje koliko je kontekst važan.

159
00:07:32,083 --> 00:07:35,643
Ne radi se o tome da su ova deca
imala dobru ili lošu izvršnu funkciju,

160
00:07:35,667 --> 00:07:38,667
već im je kontekst pomogao
da je bolje iskoriste.

161
00:07:40,417 --> 00:07:43,542
Šta to onda znači za vas i vašu decu?

162
00:07:44,500 --> 00:07:47,143
Recimo da želite da naučite španski.

163
00:07:47,167 --> 00:07:48,893
Mogli biste da promenite kontekst

164
00:07:48,917 --> 00:07:51,981
i da se okružite drugim ljudima
koji takođe žele da nauče,

165
00:07:52,875 --> 00:07:55,893
čak je bolje ako su to ljudi
koji vam se stvarno sviđaju.

166
00:07:55,917 --> 00:07:59,333
Tako ćete biti više motivisani
da koristite izvršnu funkciju.

167
00:08:00,167 --> 00:08:04,434
Ili recimo da želite da pomognete
svom detetu sa domaćim iz matematike.

168
00:08:04,458 --> 00:08:07,601
Mogli biste da je naučite strategije
za korišćenje izvršne funkcije

169
00:08:07,625 --> 00:08:09,559
u tom konkretnom kontekstu,

170
00:08:09,583 --> 00:08:12,726
kao što je odlaganje telefona
pre nego što počne da uči

171
00:08:12,750 --> 00:08:16,333
ili da isplanira da se nagradi
nakon sat vremena učenja.

172
00:08:17,083 --> 00:08:20,351
Ne želim da zvučim
kao da je sve do konteksta.

173
00:08:20,375 --> 00:08:25,351
Izvršna funkcija je zaista složena,
i oblikuju je mnogi faktori.

174
00:08:25,375 --> 00:08:26,893
Ali želim da zapamtite da,

175
00:08:26,917 --> 00:08:29,434
ako hoćete da poboljšate
svoju izvršnu funkciju

176
00:08:29,458 --> 00:08:31,809
u nekim sferama svog života,

177
00:08:31,833 --> 00:08:33,976
ne tražite brza rešenja.

178
00:08:34,000 --> 00:08:35,268
Razmislite o kontekstu

179
00:08:35,292 --> 00:08:38,226
i kako da učinite
da vam vaši ciljevi više znače

180
00:08:38,250 --> 00:08:40,066
i kako možete da koristite strategije

181
00:08:40,066 --> 00:08:42,125
da vam pomognu u konkretnoj situaciji.

182
00:08:43,332 --> 00:08:48,726
Stari Grci su to najbolje rekli
izrekom: „Poznaj sebe.“

183
00:08:48,750 --> 00:08:53,059
A najvažniji deo je znati kako kontekst
oblikuje vaše ponašanje

184
00:08:53,083 --> 00:08:56,893
i kako možete iskoristiti to znanje
da se menjate nabolje.

185
00:08:56,917 --> 00:08:58,184
Hvala vam.

186
00:08:58,208 --> 00:09:01,333
(Aplauz)