0:00:00.708,0:00:03.559
Bir itirafım var.

0:00:03.583,0:00:05.875
Araba sürmeyi daha yeni öğrendim.

0:00:06.750,0:00:08.292
Gerçekten zordu.

0:00:09.125,0:00:12.184
Yaşlı beyin olayı değildi bu.

0:00:12.208,0:00:15.476
Araba sürmeyi ilk öğrendiğiniz zamanlar[br]nasıldı hatırlıyor musunuz?

0:00:15.500,0:00:18.458
Aldığınız her kararın bilinçli[br]ve planlı olduğu zamanları.

0:00:19.208,0:00:22.667
Derslerimden eve zihinsel olarak[br]tamamen bitik dönerdim.

0:00:23.458,0:00:26.893
Şimdi, bir bilişsel bilim insanı olarak[br]biliyorum ki bu durumun sebebi,

0:00:26.917,0:00:30.708
yürütücü işlev denen bir şeyden [br]çokça kullanmış olmam.

0:00:31.375,0:00:35.818
Yürütücü işlev, amaçlarımıza ulaşmak için

0:00:35.862,0:00:38.601
duygu ve hareketlerimizi[br]bilinçli kontrol eden

0:00:38.625,0:00:40.643
inanılmaz bir yeteneğimizdir,

0:00:40.667,0:00:42.250
araba sürmeyi öğrenmek gibi.

0:00:43.000,0:00:46.018
Bir alışkanlığı kırmak,[br]dürtülerimize karşı gelip

0:00:46.103,0:00:49.092
planlar yapmak kullandığımız şeydir.

0:00:49.708,0:00:52.980
Ancak bu yetiyi en iyi, bir şeyler[br]yanlış gittiğinde görebiliyoruz.

0:00:53.250,0:00:56.643
Mesela, hiç mısır gevreğinize yanlışlıkla [br]portakal suyu döktünüz mü?

0:00:56.667,0:00:58.726
(Kahkaha)

0:00:58.750,0:01:00.643
Ya da Facebook'ta dolanırken ansızın

0:01:00.667,0:01:02.809
bir toplantıyı kaçırdığınızı[br]fark ettiniz mi?

0:01:02.833,0:01:04.143
(Kahkaha)

0:01:04.167,0:01:05.809
Bu daha tanıdık gelebilir:

0:01:05.833,0:01:08.518
İşten eve dönerken markete[br]uğramak yerine

0:01:08.542,0:01:11.393
otomatik pilota almış gibi[br]eve gittiğiniz oldu mu?

0:01:11.417,0:01:13.601
(Kahkaha)

0:01:13.625,0:01:16.018
Bunlar herkesin başına gelen şeyler.

0:01:16.042,0:01:17.976
Genellikle buna dalgınlık deriz

0:01:18.000,0:01:19.309
ancak aslında olan

0:01:19.333,0:01:22.458
yürütücü işlevde bir sapma[br]yaşıyor olmamızdır.

0:01:23.625,0:01:28.018
Yürütücü işlevi her gün,[br]hayatımızın her alanında kullanıyoruz.

0:01:28.042,0:01:29.476
Geçtiğimiz otuz yılda

0:01:29.500,0:01:33.268
araştırmacılar bunun tüm iyi şeyleri[br]öngörebileceğini keşfetti,

0:01:33.292,0:01:35.476
çocukluk dönemi ve sonrasındaki,

0:01:35.500,0:01:40.059
sosyal yetiler, akademik başarı, [br]zihinsel ve fiziksel sağlık,

0:01:40.083,0:01:42.051
para kazanma, birikim yapma

0:01:42.051,0:01:44.292
hatta hapisten uzak durmak gibi[br]tüm iyi şeyleri.

0:01:44.292,0:01:46.309
Kulağa çok iyi geliyor, değil mi?

0:01:46.333,0:01:47.768
Benim gibi araştırmacıların

0:01:47.792,0:01:53.346
bunu anlayıp geliştirme konusunda[br]ilgili olması çok da şaşırtıcı değil.

0:01:55.167,0:02:00.333
Ama son zamanlarda, yürütücü fonksiyon[br]kişisel gelişimde çok tutuldu.

0:02:01.042,0:02:04.393
İnsanlar onu zihin geliştiren[br]iPhone ve bilgisayar oyunlarıyla

0:02:04.417,0:02:05.851
veya satranç oynamak gibi

0:02:05.875,0:02:09.125
belirli şekilde pratik yapıp[br]geliştirebileceğini düşünüyor.

0:02:10.250,0:02:13.309
Araştırmacılar da onu laboratuvarda eğitip

0:02:13.333,0:02:16.268
zekâ gibi onunla alakalı şeyleri

0:02:16.292,0:02:17.583
geliştirmeyi umuyorlar.

0:02:19.333,0:02:20.809
Yürütücü işlev ile ilgili

0:02:20.833,0:02:24.768
böyle düşünmenin tamamen yanlış[br]olduğunu söylemek için buradayım.

0:02:24.792,0:02:28.351
Beyin egzersizleri genel anlamda[br]yürütücü işlevi geliştirmeyecek

0:02:28.375,0:02:31.601
çünkü bu, beynimizi[br]gerçek hayatta kullandığımız

0:02:31.625,0:02:36.042
örneklerinin dışında[br]dar ölçekte eğitmek demek.

0:02:36.875,0:02:39.726
Telefonundaki yürütücü işlev[br]uygulamasında ustalaşsanız da

0:02:39.750,0:02:43.524
bu haftada iki defa mısır gevreğine[br]portakal suyu dökmenizi durdurmaz.

0:02:43.538,0:02:44.643
(Kahkahalar)

0:02:44.643,0:02:47.518
Eğer yürütücü işlevinizi[br]hayatınızda fark yaratacak şekilde

0:02:47.518,0:02:49.393
geliştirmek istiyorsanız

0:02:49.417,0:02:53.167
onun bağlamdan nasıl etkilendiğini[br]anlamak zorundasınız.

0:02:54.083,0:02:55.684
Ne demek istediğimi göstereyim.

0:02:55.708,0:02:58.223
Laboratuvarda, küçük çocuklarda[br]yürütücü işlevi ölçen

0:02:58.223,0:03:00.309
"boyutsal değişim kart sıralaması"

0:03:00.333,0:03:02.917
denilen harika bir test var.

0:03:04.000,0:03:07.434
Burada, çocuklar kartları bir[br]özelliklerine göre sınıflandırmak zorunda

0:03:07.458,0:03:08.976
-- mesela şekline göre ---

0:03:09.000,0:03:11.768
bir alışkanlık kazanana kadar defalarca.

0:03:11.792,0:03:13.976
Sonrasında kartları değiştirip

0:03:14.000,0:03:16.851
başka bir özelliğe göre[br]sınıflandırmaları istenir,

0:03:16.875,0:03:18.208
mesela rengine göre.

0:03:19.083,0:03:22.309
Çok küçük çocuklar bunda zorlanırlar.

0:03:22.333,0:03:25.934
Ne yapması gerektiğini kaç defa[br]hatırlatırsanız hatırlatın,

0:03:25.958,0:03:29.333
üç ve dört yaş, genelde kartları[br]eskisi gibi sınıflandırmaya devam eder.

0:03:30.125,0:03:33.309
(Video) Kadın: Maviyse buraya koy,[br]kırmızıysa buraya.

0:03:33.333,0:03:34.583
İşte bir mavi.

0:03:35.083,0:03:37.351
Tamam, şimdi farklı bir oyun oynayacağız.

0:03:37.375,0:03:39.601
Renk oyununu artık oynamayacağız.

0:03:39.625,0:03:41.518
Şimdi, şekil oyunu oynayacağız

0:03:41.542,0:03:42.809
ve şekil oyununda

0:03:42.833,0:03:46.059
bütün yıldızlar buraya bütün[br]kamyonlar ise buraya tamam mı?

0:03:46.083,0:03:48.143
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

0:03:48.167,0:03:49.458
Yıldızlar nereye gidiyor?

0:03:50.667,0:03:52.226
Kamyonlar nereye gidiyor?

0:03:52.250,0:03:53.518
Harika.

0:03:53.542,0:03:55.851
Tamam, yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

0:03:55.875,0:03:57.125
İşte bir kamyon.

0:03:58.542,0:04:00.351
(Kahkaha)

0:04:00.375,0:04:02.643
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

0:04:02.667,0:04:03.917
İşte bir yıldız.

0:04:05.208,0:04:07.559
(Kahkaha)

0:04:07.583,0:04:09.476
SB: Yani bu gerçekten zorlu,

0:04:09.500,0:04:13.601
onun yürütücü işlevi kullanamadığı[br]gerçekten oldukça bariz.

0:04:13.625,0:04:14.893
Ama durum şu ki

0:04:14.917,0:04:17.642
onu bu ve bunun gibi[br]görevler için eğitebiliriz

0:04:17.666,0:04:19.684
ve sonunda gelişim gösterecektir

0:04:19.708,0:04:20.976
ama bu laboratuvar dışında

0:04:21.000,0:04:24.268
yürütücü işlevini geliştirdiği[br]anlamına gelir mi?

0:04:24.292,0:04:27.726
Hayır çünkü gerçek dünyada[br]yürütücü işleve

0:04:27.750,0:04:31.226
şekil ve renkleri ayırmaktan[br]çok daha fazlası için ihtiyacı olacak.

0:04:31.250,0:04:34.226
Toplamadan çarpmaya,[br]oynamadan ortalık toplamaya

0:04:34.250,0:04:36.518
veya kendi hisleri hakkında düşünmekten

0:04:36.542,0:04:40.393
arkadaşı hakkında düşünmeye kadar[br]değiştirmesi gerekecek.

0:04:40.417,0:04:43.393
Gerçek dünyada başarı,[br]ne kadar motive olduğunuza

0:04:43.417,0:04:47.226
ve akranlarınızın ne yaptığı gibi[br]şeylere bağlıdır.

0:04:47.250,0:04:50.351
Ayrıca belli bir durumda[br]yürütücü işlevi kullanırken

0:04:50.375,0:04:53.625
ortaya koyduğunuz[br]stratejilere de bağlıdır.

0:04:54.667,0:04:58.375
Yani söylemeye çalıştığım[br]bağlamın önemli olduğu.

0:04:59.250,0:05:01.976
Size araştırmalarımdan bir örnek[br]vermeme izin verin.

0:05:02.000,0:05:06.393
Yakın zamanda, hazzın[br]geciktirilmesi ile ilgili

0:05:06.417,0:05:08.601
yürütücü işlev kullanmayı gerektiren

0:05:08.625,0:05:11.750
klasik şeker testi yapmak için[br]bir grup çocuk getirdim.

0:05:12.708,0:05:14.559
Bu testi duymuş olabilirsiniz,

0:05:14.583,0:05:16.601
temelde, çocuklara bir seçenek verilir.

0:05:16.625,0:05:18.934
Ya bir şekeri hemen alabilirler,

0:05:18.958,0:05:20.861
ya da daha fazla şeker getirmek için

0:05:20.861,0:05:22.893
diğer odaya gidip gelmemi bekleyip

0:05:22.917,0:05:24.708
bir yerine iki tane alabilirler.

0:05:25.417,0:05:29.434
Çoğu çocuk o ikinci şekeri ister

0:05:29.458,0:05:32.684
ama anahtar soru şu:[br]ne kadar bekleyebilirler?

0:05:32.708,0:05:33.809
(Kahkaha)

0:05:33.833,0:05:37.833
Şimdi, bağlamın etkilerine bakmak için[br]bir şaşırtmaca ekledim.

0:05:38.750,0:05:41.726
Her çocuğa bir grupta[br]olduklarını söyledim,

0:05:41.750,0:05:43.393
yeşil grup gibi

0:05:43.417,0:05:46.559
ve hatta onlara giymeleri için[br]birer yeşil tişört verdim.

0:05:46.583,0:05:50.684
Onlara "Sizin grubunuz[br]iki şeker için bekledi

0:05:50.708,0:05:53.059
ama bu diğer grup, turuncu grup,

0:05:53.083,0:05:54.351
beklemedi.''

0:05:54.375,0:05:55.851
ya da tersini söyledim.

0:05:55.875,0:05:57.934
"Sizin grubunuz iki şeker için beklemedi

0:05:57.958,0:06:00.018
ve bu diğer grup bekledi."

0:06:00.042,0:06:02.351
Daha sonra çocuğu odada yalnız bırakıp

0:06:02.375,0:06:05.208
ne kadar bekleyeceğini görmek için[br]kameradan izledim.

0:06:05.792,0:06:09.851
(Kahkaha)

0:06:09.875,0:06:13.643
Sonuç olarak gördüm ki kendi gruplarının

0:06:13.667,0:06:15.809
şeker için beklediğine inanan çocuklar

0:06:15.833,0:06:18.667
beklemeye daha yatkındılar.

0:06:20.042,0:06:24.476
Yani çocuklar hiçbir zaman tanışmadıkları[br]bir akran grubu tarafından etkilendiler.

0:06:24.500,0:06:25.893
(Kahkaha)

0:06:25.917,0:06:27.601
Oldukça havalı, değil mi?

0:06:27.625,0:06:30.226
Bu sonuçlarla, çocuklar[br]gruplarını taklit mi ettikler

0:06:30.250,0:06:34.750
yoksa ortada daha derin[br]bir şey mi var hâlâ bilmiyoruz.

0:06:35.333,0:06:37.018
Ben de daha fazla çocuk getirdim

0:06:37.042,0:06:42.059
ve şeker testinden sonra çocuklara[br]çocuk çiftleri fotoğrafları gösterip

0:06:42.083,0:06:45.768
''Bu çocuklardan biri yapıştırma[br]ve kurabiye gibi şeyleri

0:06:45.792,0:06:47.768
bir an önce almak istiyor.

0:06:47.792,0:06:49.309
Diğeri ise bekleyip

0:06:49.333,0:06:51.809
daha fazla şey elde etmek istiyor." dedim.

0:06:51.809,0:06:53.077
Sonrasında bu çocuklardan

0:06:53.077,0:06:54.660
hangisini daha çok sevdiklerini

0:06:54.660,0:06:57.011
ve hangisiyle oyun oynamak[br]istediklerini sordum.

0:06:57.833,0:07:01.684
Bulduğum şey kendi gruplarının[br]beklediğini düşünen çocukların

0:07:01.684,0:07:05.171
daha fazla şey almak için bekleyen[br]çocukları seçmeye yatkın olduklarıydı.

0:07:05.958,0:07:10.083
Yani gruplarının ne yaptığını öğrenmek,[br]beklemeyi daha değerli yaptı.

0:07:10.958,0:07:12.726
Sadece bu da değil,

0:07:12.750,0:07:15.059
Bu çocuklar büyük oranda[br]yürütücü işlevini

0:07:15.083,0:07:18.143
ellerinin üstüne oturmak,[br]şekerden uzaklaşmak

0:07:18.167,0:07:21.643
veya dikkatlerini dağıtmak amacıyla[br]şarkı söylemek gibi

0:07:21.667,0:07:24.768
beklemelerine yardım edecek[br]şeyler için kullandılar.

0:07:24.792,0:07:26.417
(Kahkaha)

0:07:27.500,0:07:32.059
Yani bu bağlamın ne kadar[br]önemli olduğunu gösteriyor.

0:07:32.083,0:07:35.193
Bu çocukların iyi veya kötü[br]yürütücü işlevleri olmasından ziyade,

0:07:35.193,0:07:38.643
bağlamın yürütücü işlevi daha iyi[br]kullanmalarını sağladığını gösteriyor.

0:07:40.417,0:07:43.542
Peki bu sizin ve çocuklarınız için[br]ne anlama geliyor?

0:07:44.500,0:07:47.143
İspanyolca öğrenmek[br]istediğinizi varsayalım.

0:07:47.167,0:07:48.893
Bağlamınızı değiştirip

0:07:48.917,0:07:52.851
İspanyolca öğrenmek isteyen insanlarla[br]çevrenizi doldurabilirsiniz,

0:07:52.875,0:07:55.893
hatta daha da iyisi bu insanların[br]sevdiğiniz insanlar olmasıdır.

0:07:55.893,0:07:59.309
Bu sayede yürütücü işlevinizi[br]kullanmak için daha motive olacaksınız.

0:08:00.167,0:08:04.434
Diyelim çocuğunuzun matematik ödevini daha[br]iyi yapmasına yardım etmek istiyorsunuz.

0:08:04.458,0:08:07.601
Ona yürütücü işlevi[br]bu özel bağlamda kullanması için

0:08:07.625,0:08:09.559
ders çalışmaya başlamadan

0:08:09.583,0:08:12.726
telefonunu uzağa koymak,[br]bir saat çalıştıktan sonra

0:08:12.750,0:08:16.333
kendini ödüllendirmek[br]gibi stratejiler öğretebilirsiniz.

0:08:17.083,0:08:20.351
Şimdi, her şey bağlama bağlıymış[br]gibi anlaşılmak istemem.

0:08:20.375,0:08:22.680
Yürütücü işlev gerçekten karmaşık

0:08:22.680,0:08:25.375
ve birçok etmen tarafından[br]şekillendiriliyor.

0:08:25.375,0:08:26.893
Ama hatırlamanızı istediğim,

0:08:26.917,0:08:29.434
hayatınızın herhangi bir yerinde

0:08:29.458,0:08:31.809
yürütücü işlevinizi[br]geliştirmek istiyorsanız

0:08:31.833,0:08:33.976
hızlı çözümler aramayın.

0:08:34.008,0:08:38.172
Önce bağlamı ve hedeflerinizi sizin için[br]daha önemli hâle nasıl getirebileceğinizi,

0:08:38.172,0:08:39.858
stratejileri bu durumlarda

0:08:39.858,0:08:42.603
kendinize yardım etmek için[br]nasıl kullanacağınızı düşünün.

0:08:43.332,0:08:48.726
Antik Yunanlar bu durumu çok iyi[br]izah etmişlerdir: "Sen kendini bil."

0:08:48.750,0:08:53.059
Bağlamın hayatınızı nasıl[br]şekillendireceği bilgisi

0:08:53.083,0:08:56.893
ve bu bilgiyi nasıl kullanacağınızı[br]bilmek bu işte bir anahtar.

0:08:56.917,0:08:58.184
Teşekkür ederim.

0:08:58.208,0:09:01.333
(Alkış)