1
00:00:00,708 --> 00:00:03,559
Bir itirafım var.

2
00:00:03,583 --> 00:00:05,875
Araba sürmeyi daha yeni öğrendim.

3
00:00:06,750 --> 00:00:08,292
Gerçekten zordu.

4
00:00:09,125 --> 00:00:12,184
Yaşlı beyin olayı değildi bu.

5
00:00:12,208 --> 00:00:15,476
Araba sürmeyi ilk öğrendiğiniz zamanlar
nasıldı hatırlıyor musunuz?

6
00:00:15,500 --> 00:00:18,458
Aldığınız her kararın bilinçli
ve planlı olduğu zamanları.

7
00:00:19,208 --> 00:00:22,667
Derslerimden eve zihinsel olarak
tamamen bitik dönerdim.

8
00:00:23,458 --> 00:00:26,893
Şimdi, bir bilişsel bilim insanı olarak
biliyorum ki bu durumun sebebi,

9
00:00:26,917 --> 00:00:30,708
yürütücü işlev denen bir şeyden 
çokça kullanmış olmam.

10
00:00:31,375 --> 00:00:35,818
Yürütücü işlev, amaçlarımıza ulaşmak için

11
00:00:35,862 --> 00:00:38,601
duygu ve hareketlerimizi
bilinçli kontrol eden

12
00:00:38,625 --> 00:00:40,643
inanılmaz bir yeteneğimizdir,

13
00:00:40,667 --> 00:00:42,250
araba sürmeyi öğrenmek gibi.

14
00:00:43,000 --> 00:00:46,018
Bir alışkanlığı kırmak,
dürtülerimize karşı gelip

15
00:00:46,103 --> 00:00:49,092
planlar yapmak kullandığımız şeydir.

16
00:00:49,708 --> 00:00:52,980
Ancak bu yetiyi en iyi, bir şeyler
yanlış gittiğinde görebiliyoruz.

17
00:00:53,250 --> 00:00:56,643
Mesela, hiç mısır gevreğinize yanlışlıkla 
portakal suyu döktünüz mü?

18
00:00:56,667 --> 00:00:58,726
(Kahkaha)

19
00:00:58,750 --> 00:01:00,643
Ya da Facebook'ta dolanırken ansızın

20
00:01:00,667 --> 00:01:02,809
bir toplantıyı kaçırdığınızı
fark ettiniz mi?

21
00:01:02,833 --> 00:01:04,143
(Kahkaha)

22
00:01:04,167 --> 00:01:05,809
Bu daha tanıdık gelebilir:

23
00:01:05,833 --> 00:01:08,518
İşten eve dönerken markete
uğramak yerine

24
00:01:08,542 --> 00:01:11,393
otomatik pilota almış gibi
eve gittiğiniz oldu mu?

25
00:01:11,417 --> 00:01:13,601
(Kahkaha)

26
00:01:13,625 --> 00:01:16,018
Bunlar herkesin başına gelen şeyler.

27
00:01:16,042 --> 00:01:17,976
Genellikle buna dalgınlık deriz

28
00:01:18,000 --> 00:01:19,309
ancak aslında olan

29
00:01:19,333 --> 00:01:22,458
yürütücü işlevde bir sapma
yaşıyor olmamızdır.

30
00:01:23,625 --> 00:01:28,018
Yürütücü işlevi her gün,
hayatımızın her alanında kullanıyoruz.

31
00:01:28,042 --> 00:01:29,476
Geçtiğimiz otuz yılda

32
00:01:29,500 --> 00:01:33,268
araştırmacılar bunun tüm iyi şeyleri
öngörebileceğini keşfetti,

33
00:01:33,292 --> 00:01:35,476
çocukluk dönemi ve sonrasındaki,

34
00:01:35,500 --> 00:01:40,059
sosyal yetiler, akademik başarı, 
zihinsel ve fiziksel sağlık,

35
00:01:40,083 --> 00:01:42,051
para kazanma, birikim yapma

36
00:01:42,051 --> 00:01:44,292
hatta hapisten uzak durmak gibi
tüm iyi şeyleri.

37
00:01:44,292 --> 00:01:46,309
Kulağa çok iyi geliyor, değil mi?

38
00:01:46,333 --> 00:01:47,768
Benim gibi araştırmacıların

39
00:01:47,792 --> 00:01:53,346
bunu anlayıp geliştirme konusunda
ilgili olması çok da şaşırtıcı değil.

40
00:01:55,167 --> 00:02:00,333
Ama son zamanlarda, yürütücü fonksiyon
kişisel gelişimde çok tutuldu.

41
00:02:01,042 --> 00:02:04,393
İnsanlar onu zihin geliştiren
iPhone ve bilgisayar oyunlarıyla

42
00:02:04,417 --> 00:02:05,851
veya satranç oynamak gibi

43
00:02:05,875 --> 00:02:09,125
belirli şekilde pratik yapıp
geliştirebileceğini düşünüyor.

44
00:02:10,250 --> 00:02:13,309
Araştırmacılar da onu laboratuvarda eğitip

45
00:02:13,333 --> 00:02:16,268
zekâ gibi onunla alakalı şeyleri

46
00:02:16,292 --> 00:02:17,583
geliştirmeyi umuyorlar.

47
00:02:19,333 --> 00:02:20,809
Yürütücü işlev ile ilgili

48
00:02:20,833 --> 00:02:24,768
böyle düşünmenin tamamen yanlış
olduğunu söylemek için buradayım.

49
00:02:24,792 --> 00:02:28,351
Beyin egzersizleri genel anlamda
yürütücü işlevi geliştirmeyecek

50
00:02:28,375 --> 00:02:31,601
çünkü bu, beynimizi
gerçek hayatta kullandığımız

51
00:02:31,625 --> 00:02:36,042
örneklerinin dışında
dar ölçekte eğitmek demek.

52
00:02:36,875 --> 00:02:39,726
Telefonundaki yürütücü işlev
uygulamasında ustalaşsanız da

53
00:02:39,750 --> 00:02:43,524
bu haftada iki defa mısır gevreğine
portakal suyu dökmenizi durdurmaz.

54
00:02:43,538 --> 00:02:44,643
(Kahkahalar)

55
00:02:44,643 --> 00:02:47,518
Eğer yürütücü işlevinizi
hayatınızda fark yaratacak şekilde

56
00:02:47,518 --> 00:02:49,393
geliştirmek istiyorsanız

57
00:02:49,417 --> 00:02:53,167
onun bağlamdan nasıl etkilendiğini
anlamak zorundasınız.

58
00:02:54,083 --> 00:02:55,684
Ne demek istediğimi göstereyim.

59
00:02:55,708 --> 00:02:58,223
Laboratuvarda, küçük çocuklarda
yürütücü işlevi ölçen

60
00:02:58,223 --> 00:03:00,309
"boyutsal değişim kart sıralaması"

61
00:03:00,333 --> 00:03:02,917
denilen harika bir test var.

62
00:03:04,000 --> 00:03:07,434
Burada, çocuklar kartları bir
özelliklerine göre sınıflandırmak zorunda

63
00:03:07,458 --> 00:03:08,976
-- mesela şekline göre ---

64
00:03:09,000 --> 00:03:11,768
bir alışkanlık kazanana kadar defalarca.

65
00:03:11,792 --> 00:03:13,976
Sonrasında kartları değiştirip

66
00:03:14,000 --> 00:03:16,851
başka bir özelliğe göre
sınıflandırmaları istenir,

67
00:03:16,875 --> 00:03:18,208
mesela rengine göre.

68
00:03:19,083 --> 00:03:22,309
Çok küçük çocuklar bunda zorlanırlar.

69
00:03:22,333 --> 00:03:25,934
Ne yapması gerektiğini kaç defa
hatırlatırsanız hatırlatın,

70
00:03:25,958 --> 00:03:29,333
üç ve dört yaş, genelde kartları
eskisi gibi sınıflandırmaya devam eder.

71
00:03:30,125 --> 00:03:33,309
(Video) Kadın: Maviyse buraya koy,
kırmızıysa buraya.

72
00:03:33,333 --> 00:03:34,583
İşte bir mavi.

73
00:03:35,083 --> 00:03:37,351
Tamam, şimdi farklı bir oyun oynayacağız.

74
00:03:37,375 --> 00:03:39,601
Renk oyununu artık oynamayacağız.

75
00:03:39,625 --> 00:03:41,518
Şimdi, şekil oyunu oynayacağız

76
00:03:41,542 --> 00:03:42,809
ve şekil oyununda

77
00:03:42,833 --> 00:03:46,059
bütün yıldızlar buraya bütün
kamyonlar ise buraya tamam mı?

78
00:03:46,083 --> 00:03:48,143
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

79
00:03:48,167 --> 00:03:49,458
Yıldızlar nereye gidiyor?

80
00:03:50,667 --> 00:03:52,226
Kamyonlar nereye gidiyor?

81
00:03:52,250 --> 00:03:53,518
Harika.

82
00:03:53,542 --> 00:03:55,851
Tamam, yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

83
00:03:55,875 --> 00:03:57,125
İşte bir kamyon.

84
00:03:58,542 --> 00:04:00,351
(Kahkaha)

85
00:04:00,375 --> 00:04:02,643
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

86
00:04:02,667 --> 00:04:03,917
İşte bir yıldız.

87
00:04:05,208 --> 00:04:07,559
(Kahkaha)

88
00:04:07,583 --> 00:04:09,476
SB: Yani bu gerçekten zorlu,

89
00:04:09,500 --> 00:04:13,601
onun yürütücü işlevi kullanamadığı
gerçekten oldukça bariz.

90
00:04:13,625 --> 00:04:14,893
Ama durum şu ki

91
00:04:14,917 --> 00:04:17,642
onu bu ve bunun gibi
görevler için eğitebiliriz

92
00:04:17,666 --> 00:04:19,684
ve sonunda gelişim gösterecektir

93
00:04:19,708 --> 00:04:20,976
ama bu laboratuvar dışında

94
00:04:21,000 --> 00:04:24,268
yürütücü işlevini geliştirdiği
anlamına gelir mi?

95
00:04:24,292 --> 00:04:27,726
Hayır çünkü gerçek dünyada
yürütücü işleve

96
00:04:27,750 --> 00:04:31,226
şekil ve renkleri ayırmaktan
çok daha fazlası için ihtiyacı olacak.

97
00:04:31,250 --> 00:04:34,226
Toplamadan çarpmaya,
oynamadan ortalık toplamaya

98
00:04:34,250 --> 00:04:36,518
veya kendi hisleri hakkında düşünmekten

99
00:04:36,542 --> 00:04:40,393
arkadaşı hakkında düşünmeye kadar
değiştirmesi gerekecek.

100
00:04:40,417 --> 00:04:43,393
Gerçek dünyada başarı,
ne kadar motive olduğunuza

101
00:04:43,417 --> 00:04:47,226
ve akranlarınızın ne yaptığı gibi
şeylere bağlıdır.

102
00:04:47,250 --> 00:04:50,351
Ayrıca belli bir durumda
yürütücü işlevi kullanırken

103
00:04:50,375 --> 00:04:53,625
ortaya koyduğunuz
stratejilere de bağlıdır.

104
00:04:54,667 --> 00:04:58,375
Yani söylemeye çalıştığım
bağlamın önemli olduğu.

105
00:04:59,250 --> 00:05:01,976
Size araştırmalarımdan bir örnek
vermeme izin verin.

106
00:05:02,000 --> 00:05:06,393
Yakın zamanda, hazzın
geciktirilmesi ile ilgili

107
00:05:06,417 --> 00:05:08,601
yürütücü işlev kullanmayı gerektiren

108
00:05:08,625 --> 00:05:11,750
klasik şeker testi yapmak için
bir grup çocuk getirdim.

109
00:05:12,708 --> 00:05:14,559
Bu testi duymuş olabilirsiniz,

110
00:05:14,583 --> 00:05:16,601
temelde, çocuklara bir seçenek verilir.

111
00:05:16,625 --> 00:05:18,934
Ya bir şekeri hemen alabilirler,

112
00:05:18,958 --> 00:05:20,861
ya da daha fazla şeker getirmek için

113
00:05:20,861 --> 00:05:22,893
diğer odaya gidip gelmemi bekleyip

114
00:05:22,917 --> 00:05:24,708
bir yerine iki tane alabilirler.

115
00:05:25,417 --> 00:05:29,434
Çoğu çocuk o ikinci şekeri ister

116
00:05:29,458 --> 00:05:32,684
ama anahtar soru şu:
ne kadar bekleyebilirler?

117
00:05:32,708 --> 00:05:33,809
(Kahkaha)

118
00:05:33,833 --> 00:05:37,833
Şimdi, bağlamın etkilerine bakmak için
bir şaşırtmaca ekledim.

119
00:05:38,750 --> 00:05:41,726
Her çocuğa bir grupta
olduklarını söyledim,

120
00:05:41,750 --> 00:05:43,393
yeşil grup gibi

121
00:05:43,417 --> 00:05:46,559
ve hatta onlara giymeleri için
birer yeşil tişört verdim.

122
00:05:46,583 --> 00:05:50,684
Onlara "Sizin grubunuz
iki şeker için bekledi

123
00:05:50,708 --> 00:05:53,059
ama bu diğer grup, turuncu grup,

124
00:05:53,083 --> 00:05:54,351
beklemedi.''

125
00:05:54,375 --> 00:05:55,851
ya da tersini söyledim.

126
00:05:55,875 --> 00:05:57,934
"Sizin grubunuz iki şeker için beklemedi

127
00:05:57,958 --> 00:06:00,018
ve bu diğer grup bekledi."

128
00:06:00,042 --> 00:06:02,351
Daha sonra çocuğu odada yalnız bırakıp

129
00:06:02,375 --> 00:06:05,208
ne kadar bekleyeceğini görmek için
kameradan izledim.

130
00:06:05,792 --> 00:06:09,851
(Kahkaha)

131
00:06:09,875 --> 00:06:13,643
Sonuç olarak gördüm ki kendi gruplarının

132
00:06:13,667 --> 00:06:15,809
şeker için beklediğine inanan çocuklar

133
00:06:15,833 --> 00:06:18,667
beklemeye daha yatkındılar.

134
00:06:20,042 --> 00:06:24,476
Yani çocuklar hiçbir zaman tanışmadıkları
bir akran grubu tarafından etkilendiler.

135
00:06:24,500 --> 00:06:25,893
(Kahkaha)

136
00:06:25,917 --> 00:06:27,601
Oldukça havalı, değil mi?

137
00:06:27,625 --> 00:06:30,226
Bu sonuçlarla, çocuklar
gruplarını taklit mi ettikler

138
00:06:30,250 --> 00:06:34,750
yoksa ortada daha derin
bir şey mi var hâlâ bilmiyoruz.

139
00:06:35,333 --> 00:06:37,018
Ben de daha fazla çocuk getirdim

140
00:06:37,042 --> 00:06:42,059
ve şeker testinden sonra çocuklara
çocuk çiftleri fotoğrafları gösterip

141
00:06:42,083 --> 00:06:45,768
''Bu çocuklardan biri yapıştırma
ve kurabiye gibi şeyleri

142
00:06:45,792 --> 00:06:47,768
bir an önce almak istiyor.

143
00:06:47,792 --> 00:06:49,309
Diğeri ise bekleyip

144
00:06:49,333 --> 00:06:51,809
daha fazla şey elde etmek istiyor." dedim.

145
00:06:51,809 --> 00:06:53,077
Sonrasında bu çocuklardan

146
00:06:53,077 --> 00:06:54,660
hangisini daha çok sevdiklerini

147
00:06:54,660 --> 00:06:57,011
ve hangisiyle oyun oynamak
istediklerini sordum.

148
00:06:57,833 --> 00:07:01,684
Bulduğum şey kendi gruplarının
beklediğini düşünen çocukların

149
00:07:01,684 --> 00:07:05,171
daha fazla şey almak için bekleyen
çocukları seçmeye yatkın olduklarıydı.

150
00:07:05,958 --> 00:07:10,083
Yani gruplarının ne yaptığını öğrenmek,
beklemeyi daha değerli yaptı.

151
00:07:10,958 --> 00:07:12,726
Sadece bu da değil,

152
00:07:12,750 --> 00:07:15,059
Bu çocuklar büyük oranda
yürütücü işlevini

153
00:07:15,083 --> 00:07:18,143
ellerinin üstüne oturmak,
şekerden uzaklaşmak

154
00:07:18,167 --> 00:07:21,643
veya dikkatlerini dağıtmak amacıyla
şarkı söylemek gibi

155
00:07:21,667 --> 00:07:24,768
beklemelerine yardım edecek
şeyler için kullandılar.

156
00:07:24,792 --> 00:07:26,417
(Kahkaha)

157
00:07:27,500 --> 00:07:32,059
Yani bu bağlamın ne kadar
önemli olduğunu gösteriyor.

158
00:07:32,083 --> 00:07:35,193
Bu çocukların iyi veya kötü
yürütücü işlevleri olmasından ziyade,

159
00:07:35,193 --> 00:07:38,643
bağlamın yürütücü işlevi daha iyi
kullanmalarını sağladığını gösteriyor.

160
00:07:40,417 --> 00:07:43,542
Peki bu sizin ve çocuklarınız için
ne anlama geliyor?

161
00:07:44,500 --> 00:07:47,143
İspanyolca öğrenmek
istediğinizi varsayalım.

162
00:07:47,167 --> 00:07:48,893
Bağlamınızı değiştirip

163
00:07:48,917 --> 00:07:52,851
İspanyolca öğrenmek isteyen insanlarla
çevrenizi doldurabilirsiniz,

164
00:07:52,875 --> 00:07:55,893
hatta daha da iyisi bu insanların
sevdiğiniz insanlar olmasıdır.

165
00:07:55,893 --> 00:07:59,309
Bu sayede yürütücü işlevinizi
kullanmak için daha motive olacaksınız.

166
00:08:00,167 --> 00:08:04,434
Diyelim çocuğunuzun matematik ödevini daha
iyi yapmasına yardım etmek istiyorsunuz.

167
00:08:04,458 --> 00:08:07,601
Ona yürütücü işlevi
bu özel bağlamda kullanması için

168
00:08:07,625 --> 00:08:09,559
ders çalışmaya başlamadan

169
00:08:09,583 --> 00:08:12,726
telefonunu uzağa koymak,
bir saat çalıştıktan sonra

170
00:08:12,750 --> 00:08:16,333
kendini ödüllendirmek
gibi stratejiler öğretebilirsiniz.

171
00:08:17,083 --> 00:08:20,351
Şimdi, her şey bağlama bağlıymış
gibi anlaşılmak istemem.

172
00:08:20,375 --> 00:08:22,680
Yürütücü işlev gerçekten karmaşık

173
00:08:22,680 --> 00:08:25,375
ve birçok etmen tarafından
şekillendiriliyor.

174
00:08:25,375 --> 00:08:26,893
Ama hatırlamanızı istediğim,

175
00:08:26,917 --> 00:08:29,434
hayatınızın herhangi bir yerinde

176
00:08:29,458 --> 00:08:31,809
yürütücü işlevinizi
geliştirmek istiyorsanız

177
00:08:31,833 --> 00:08:33,976
hızlı çözümler aramayın.

178
00:08:34,008 --> 00:08:38,172
Önce bağlamı ve hedeflerinizi sizin için
daha önemli hâle nasıl getirebileceğinizi,

179
00:08:38,172 --> 00:08:39,858
stratejileri bu durumlarda

180
00:08:39,858 --> 00:08:42,603
kendinize yardım etmek için
nasıl kullanacağınızı düşünün.

181
00:08:43,332 --> 00:08:48,726
Antik Yunanlar bu durumu çok iyi
izah etmişlerdir: "Sen kendini bil."

182
00:08:48,750 --> 00:08:53,059
Bağlamın hayatınızı nasıl
şekillendireceği bilgisi

183
00:08:53,083 --> 00:08:56,893
ve bu bilgiyi nasıl kullanacağınızı
bilmek bu işte bir anahtar.

184
00:08:56,917 --> 00:08:58,184
Teşekkür ederim.

185
00:08:58,208 --> 00:09:01,333
(Alkış)