WEBVTT

00:00:00.708 --> 00:00:03.559
Bir itirafım var.

00:00:03.583 --> 00:00:05.875
Araba sürmeyi daha yeni öğrendim.

00:00:06.750 --> 00:00:08.292
Gerçekten zordu.

00:00:09.125 --> 00:00:12.184
Yaşlı beyin olayı değildi bu.

00:00:12.208 --> 00:00:15.476
Araba sürmeyi ilk öğrendiğiniz zamanlar
nasıldı hatırlıyor musunuz?

00:00:15.500 --> 00:00:18.458
Aldığınız her kararın bilinçli
ve planlı olduğu zamanları.

00:00:19.208 --> 00:00:22.667
Derslerimden eve zihinsel olarak
tamamen bitik dönerdim.

00:00:23.458 --> 00:00:26.893
Şimdi, bir bilişsel bilim insanı olarak
biliyorum ki bu durumun sebebi,

00:00:26.917 --> 00:00:30.708
yürütücü işlev denen bir şeyden 
çokça kullanmış olmam.

00:00:31.375 --> 00:00:35.818
Yürütücü işlev, amaçlarımıza ulaşmak için

00:00:35.862 --> 00:00:38.601
duygu ve hareketlerimizi
bilinçli kontrol eden

00:00:38.625 --> 00:00:40.643
inanılmaz bir yeteneğimizdir,

00:00:40.667 --> 00:00:42.250
araba sürmeyi öğrenmek gibi.

00:00:43.000 --> 00:00:46.018
Bir alışkanlığı kırmak,
dürtülerimize karşı gelip

00:00:46.103 --> 00:00:49.092
planlar yapmak kullandığımız şeydir.

00:00:49.708 --> 00:00:52.980
Ancak bu yetiyi en iyi, bir şeyler
yanlış gittiğinde görebiliyoruz.

00:00:53.250 --> 00:00:56.643
Mesela, hiç mısır gevreğinize yanlışlıkla 
portakal suyu döktünüz mü?

NOTE Paragraph

00:00:56.667 --> 00:00:58.726
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:00:58.750 --> 00:01:00.643
Ya da Facebook'ta dolanırken ansızın

00:01:00.667 --> 00:01:02.809
bir toplantıyı kaçırdığınızı
fark ettiniz mi?

NOTE Paragraph

00:01:02.833 --> 00:01:04.143
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:01:04.167 --> 00:01:05.809
Bu daha tanıdık gelebilir:

00:01:05.833 --> 00:01:08.518
İşten eve dönerken markete
uğramak yerine

00:01:08.542 --> 00:01:11.393
otomatik pilota almış gibi
eve gittiğiniz oldu mu?

NOTE Paragraph

00:01:11.417 --> 00:01:13.601
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:01:13.625 --> 00:01:16.018
Bunlar herkesin başına gelen şeyler.

00:01:16.042 --> 00:01:17.976
Genellikle buna dalgınlık deriz

00:01:18.000 --> 00:01:19.309
ancak aslında olan

00:01:19.333 --> 00:01:22.458
yürütücü işlevde bir sapma
yaşıyor olmamızdır.

NOTE Paragraph

00:01:23.625 --> 00:01:28.018
Yürütücü işlevi her gün,
hayatımızın her alanında kullanıyoruz.

00:01:28.042 --> 00:01:29.476
Geçtiğimiz otuz yılda

00:01:29.500 --> 00:01:33.268
araştırmacılar bunun tüm iyi şeyleri
öngörebileceğini keşfetti,

00:01:33.292 --> 00:01:35.476
çocukluk dönemi ve sonrasındaki,

00:01:35.500 --> 00:01:40.059
sosyal yetiler, akademik başarı, 
zihinsel ve fiziksel sağlık,

00:01:40.083 --> 00:01:42.051
para kazanma, birikim yapma

00:01:42.051 --> 00:01:44.292
hatta hapisten uzak durmak gibi
tüm iyi şeyleri.

00:01:44.292 --> 00:01:46.309
Kulağa çok iyi geliyor, değil mi?

00:01:46.333 --> 00:01:47.768
Benim gibi araştırmacıların

00:01:47.792 --> 00:01:53.346
bunu anlayıp geliştirme konusunda
ilgili olması çok da şaşırtıcı değil.

NOTE Paragraph

00:01:55.167 --> 00:02:00.333
Ama son zamanlarda, yürütücü fonksiyon
kişisel gelişimde çok tutuldu.

00:02:01.042 --> 00:02:04.393
İnsanlar onu zihin geliştiren
iPhone ve bilgisayar oyunlarıyla

00:02:04.417 --> 00:02:05.851
veya satranç oynamak gibi

00:02:05.875 --> 00:02:09.125
belirli şekilde pratik yapıp
geliştirebileceğini düşünüyor.

00:02:10.250 --> 00:02:13.309
Araştırmacılar da onu laboratuvarda eğitip

00:02:13.333 --> 00:02:16.268
zekâ gibi onunla alakalı şeyleri

00:02:16.292 --> 00:02:17.583
geliştirmeyi umuyorlar.

00:02:19.333 --> 00:02:20.809
Yürütücü işlev ile ilgili

00:02:20.833 --> 00:02:24.768
böyle düşünmenin tamamen yanlış
olduğunu söylemek için buradayım.

00:02:24.792 --> 00:02:28.351
Beyin egzersizleri genel anlamda
yürütücü işlevi geliştirmeyecek

00:02:28.375 --> 00:02:31.601
çünkü bu, beynimizi
gerçek hayatta kullandığımız

00:02:31.625 --> 00:02:36.042
örneklerinin dışında
dar ölçekte eğitmek demek.

00:02:36.875 --> 00:02:39.726
Telefonundaki yürütücü işlev
uygulamasında ustalaşsanız da

00:02:39.750 --> 00:02:43.524
bu haftada iki defa mısır gevreğine
portakal suyu dökmenizi durdurmaz.

NOTE Paragraph

00:02:43.538 --> 00:02:44.643
(Kahkahalar)

NOTE Paragraph

00:02:44.643 --> 00:02:47.518
Eğer yürütücü işlevinizi
hayatınızda fark yaratacak şekilde

00:02:47.518 --> 00:02:49.393
geliştirmek istiyorsanız

00:02:49.417 --> 00:02:53.167
onun bağlamdan nasıl etkilendiğini
anlamak zorundasınız.

NOTE Paragraph

00:02:54.083 --> 00:02:55.684
Ne demek istediğimi göstereyim.

00:02:55.708 --> 00:02:58.223
Laboratuvarda, küçük çocuklarda
yürütücü işlevi ölçen

00:02:58.223 --> 00:03:00.309
"boyutsal değişim kart sıralaması"

00:03:00.333 --> 00:03:02.917
denilen harika bir test var.

00:03:04.000 --> 00:03:07.434
Burada, çocuklar kartları bir
özelliklerine göre sınıflandırmak zorunda

00:03:07.458 --> 00:03:08.976
-- mesela şekline göre ---

00:03:09.000 --> 00:03:11.768
bir alışkanlık kazanana kadar defalarca.

00:03:11.792 --> 00:03:13.976
Sonrasında kartları değiştirip

00:03:14.000 --> 00:03:16.851
başka bir özelliğe göre
sınıflandırmaları istenir,

00:03:16.875 --> 00:03:18.208
mesela rengine göre.

00:03:19.083 --> 00:03:22.309
Çok küçük çocuklar bunda zorlanırlar.

00:03:22.333 --> 00:03:25.934
Ne yapması gerektiğini kaç defa
hatırlatırsanız hatırlatın,

00:03:25.958 --> 00:03:29.333
üç ve dört yaş, genelde kartları
eskisi gibi sınıflandırmaya devam eder.

NOTE Paragraph

00:03:30.125 --> 00:03:33.309
(Video) Kadın: Maviyse buraya koy,
kırmızıysa buraya.

00:03:33.333 --> 00:03:34.583
İşte bir mavi.

NOTE Paragraph

00:03:35.083 --> 00:03:37.351
Tamam, şimdi farklı bir oyun oynayacağız.

00:03:37.375 --> 00:03:39.601
Renk oyununu artık oynamayacağız.

00:03:39.625 --> 00:03:41.518
Şimdi, şekil oyunu oynayacağız

00:03:41.542 --> 00:03:42.809
ve şekil oyununda

00:03:42.833 --> 00:03:46.059
bütün yıldızlar buraya bütün
kamyonlar ise buraya tamam mı?

00:03:46.083 --> 00:03:48.143
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

NOTE Paragraph

00:03:48.167 --> 00:03:49.458
Yıldızlar nereye gidiyor?

NOTE Paragraph

00:03:50.667 --> 00:03:52.226
Kamyonlar nereye gidiyor?

NOTE Paragraph

00:03:52.250 --> 00:03:53.518
Harika.

NOTE Paragraph

00:03:53.542 --> 00:03:55.851
Tamam, yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

00:03:55.875 --> 00:03:57.125
İşte bir kamyon.

NOTE Paragraph

00:03:58.542 --> 00:04:00.351
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:04:00.375 --> 00:04:02.643
Yıldızlar buraya, kamyonlar buraya.

00:04:02.667 --> 00:04:03.917
İşte bir yıldız.

NOTE Paragraph

00:04:05.208 --> 00:04:07.559
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:04:07.583 --> 00:04:09.476
SB: Yani bu gerçekten zorlu,

00:04:09.500 --> 00:04:13.601
onun yürütücü işlevi kullanamadığı
gerçekten oldukça bariz.

00:04:13.625 --> 00:04:14.893
Ama durum şu ki

00:04:14.917 --> 00:04:17.642
onu bu ve bunun gibi
görevler için eğitebiliriz

00:04:17.666 --> 00:04:19.684
ve sonunda gelişim gösterecektir

00:04:19.708 --> 00:04:20.976
ama bu laboratuvar dışında

00:04:21.000 --> 00:04:24.268
yürütücü işlevini geliştirdiği
anlamına gelir mi?

00:04:24.292 --> 00:04:27.726
Hayır çünkü gerçek dünyada
yürütücü işleve

00:04:27.750 --> 00:04:31.226
şekil ve renkleri ayırmaktan
çok daha fazlası için ihtiyacı olacak.

00:04:31.250 --> 00:04:34.226
Toplamadan çarpmaya,
oynamadan ortalık toplamaya

00:04:34.250 --> 00:04:36.518
veya kendi hisleri hakkında düşünmekten

00:04:36.542 --> 00:04:40.393
arkadaşı hakkında düşünmeye kadar
değiştirmesi gerekecek.

00:04:40.417 --> 00:04:43.393
Gerçek dünyada başarı,
ne kadar motive olduğunuza

00:04:43.417 --> 00:04:47.226
ve akranlarınızın ne yaptığı gibi
şeylere bağlıdır.

00:04:47.250 --> 00:04:50.351
Ayrıca belli bir durumda
yürütücü işlevi kullanırken

00:04:50.375 --> 00:04:53.625
ortaya koyduğunuz
stratejilere de bağlıdır.

00:04:54.667 --> 00:04:58.375
Yani söylemeye çalıştığım
bağlamın önemli olduğu.

NOTE Paragraph

00:04:59.250 --> 00:05:01.976
Size araştırmalarımdan bir örnek
vermeme izin verin.

00:05:02.000 --> 00:05:06.393
Yakın zamanda, hazzın
geciktirilmesi ile ilgili

00:05:06.417 --> 00:05:08.601
yürütücü işlev kullanmayı gerektiren

00:05:08.625 --> 00:05:11.750
klasik şeker testi yapmak için
bir grup çocuk getirdim.

00:05:12.708 --> 00:05:14.559
Bu testi duymuş olabilirsiniz,

00:05:14.583 --> 00:05:16.601
temelde, çocuklara bir seçenek verilir.

00:05:16.625 --> 00:05:18.934
Ya bir şekeri hemen alabilirler,

00:05:18.958 --> 00:05:20.861
ya da daha fazla şeker getirmek için

00:05:20.861 --> 00:05:22.893
diğer odaya gidip gelmemi bekleyip

00:05:22.917 --> 00:05:24.708
bir yerine iki tane alabilirler.

00:05:25.417 --> 00:05:29.434
Çoğu çocuk o ikinci şekeri ister

00:05:29.458 --> 00:05:32.684
ama anahtar soru şu:
ne kadar bekleyebilirler?

NOTE Paragraph

00:05:32.708 --> 00:05:33.809
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:05:33.833 --> 00:05:37.833
Şimdi, bağlamın etkilerine bakmak için
bir şaşırtmaca ekledim.

00:05:38.750 --> 00:05:41.726
Her çocuğa bir grupta
olduklarını söyledim,

00:05:41.750 --> 00:05:43.393
yeşil grup gibi

00:05:43.417 --> 00:05:46.559
ve hatta onlara giymeleri için
birer yeşil tişört verdim.

00:05:46.583 --> 00:05:50.684
Onlara "Sizin grubunuz
iki şeker için bekledi

00:05:50.708 --> 00:05:53.059
ama bu diğer grup, turuncu grup,

00:05:53.083 --> 00:05:54.351
beklemedi.''

00:05:54.375 --> 00:05:55.851
ya da tersini söyledim.

00:05:55.875 --> 00:05:57.934
"Sizin grubunuz iki şeker için beklemedi

00:05:57.958 --> 00:06:00.018
ve bu diğer grup bekledi."

00:06:00.042 --> 00:06:02.351
Daha sonra çocuğu odada yalnız bırakıp

00:06:02.375 --> 00:06:05.208
ne kadar bekleyeceğini görmek için
kameradan izledim.

NOTE Paragraph

00:06:05.792 --> 00:06:09.851
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:06:09.875 --> 00:06:13.643
Sonuç olarak gördüm ki kendi gruplarının

00:06:13.667 --> 00:06:15.809
şeker için beklediğine inanan çocuklar

00:06:15.833 --> 00:06:18.667
beklemeye daha yatkındılar.

00:06:20.042 --> 00:06:24.476
Yani çocuklar hiçbir zaman tanışmadıkları
bir akran grubu tarafından etkilendiler.

NOTE Paragraph

00:06:24.500 --> 00:06:25.893
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:06:25.917 --> 00:06:27.601
Oldukça havalı, değil mi?

00:06:27.625 --> 00:06:30.226
Bu sonuçlarla, çocuklar
gruplarını taklit mi ettikler

00:06:30.250 --> 00:06:34.750
yoksa ortada daha derin
bir şey mi var hâlâ bilmiyoruz.

00:06:35.333 --> 00:06:37.018
Ben de daha fazla çocuk getirdim

00:06:37.042 --> 00:06:42.059
ve şeker testinden sonra çocuklara
çocuk çiftleri fotoğrafları gösterip

00:06:42.083 --> 00:06:45.768
''Bu çocuklardan biri yapıştırma
ve kurabiye gibi şeyleri

00:06:45.792 --> 00:06:47.768
bir an önce almak istiyor.

00:06:47.792 --> 00:06:49.309
Diğeri ise bekleyip

00:06:49.333 --> 00:06:51.809
daha fazla şey elde etmek istiyor." dedim.

00:06:51.809 --> 00:06:53.077
Sonrasında bu çocuklardan

00:06:53.077 --> 00:06:54.660
hangisini daha çok sevdiklerini

00:06:54.660 --> 00:06:57.011
ve hangisiyle oyun oynamak
istediklerini sordum.

00:06:57.833 --> 00:07:01.684
Bulduğum şey kendi gruplarının
beklediğini düşünen çocukların

00:07:01.684 --> 00:07:05.171
daha fazla şey almak için bekleyen
çocukları seçmeye yatkın olduklarıydı.

00:07:05.958 --> 00:07:10.083
Yani gruplarının ne yaptığını öğrenmek,
beklemeyi daha değerli yaptı.

00:07:10.958 --> 00:07:12.726
Sadece bu da değil,

00:07:12.750 --> 00:07:15.059
Bu çocuklar büyük oranda
yürütücü işlevini

00:07:15.083 --> 00:07:18.143
ellerinin üstüne oturmak,
şekerden uzaklaşmak

00:07:18.167 --> 00:07:21.643
veya dikkatlerini dağıtmak amacıyla
şarkı söylemek gibi

00:07:21.667 --> 00:07:24.768
beklemelerine yardım edecek
şeyler için kullandılar.

NOTE Paragraph

00:07:24.792 --> 00:07:26.417
(Kahkaha)

NOTE Paragraph

00:07:27.500 --> 00:07:32.059
Yani bu bağlamın ne kadar
önemli olduğunu gösteriyor.

00:07:32.083 --> 00:07:35.193
Bu çocukların iyi veya kötü
yürütücü işlevleri olmasından ziyade,

00:07:35.193 --> 00:07:38.643
bağlamın yürütücü işlevi daha iyi
kullanmalarını sağladığını gösteriyor.

NOTE Paragraph

00:07:40.417 --> 00:07:43.542
Peki bu sizin ve çocuklarınız için
ne anlama geliyor?

00:07:44.500 --> 00:07:47.143
İspanyolca öğrenmek
istediğinizi varsayalım.

00:07:47.167 --> 00:07:48.893
Bağlamınızı değiştirip

00:07:48.917 --> 00:07:52.851
İspanyolca öğrenmek isteyen insanlarla
çevrenizi doldurabilirsiniz,

00:07:52.875 --> 00:07:55.893
hatta daha da iyisi bu insanların
sevdiğiniz insanlar olmasıdır.

00:07:55.893 --> 00:07:59.309
Bu sayede yürütücü işlevinizi
kullanmak için daha motive olacaksınız.

00:08:00.167 --> 00:08:04.434
Diyelim çocuğunuzun matematik ödevini daha
iyi yapmasına yardım etmek istiyorsunuz.

00:08:04.458 --> 00:08:07.601
Ona yürütücü işlevi
bu özel bağlamda kullanması için

00:08:07.625 --> 00:08:09.559
ders çalışmaya başlamadan

00:08:09.583 --> 00:08:12.726
telefonunu uzağa koymak,
bir saat çalıştıktan sonra

00:08:12.750 --> 00:08:16.333
kendini ödüllendirmek
gibi stratejiler öğretebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:08:17.083 --> 00:08:20.351
Şimdi, her şey bağlama bağlıymış
gibi anlaşılmak istemem.

00:08:20.375 --> 00:08:22.680
Yürütücü işlev gerçekten karmaşık

00:08:22.680 --> 00:08:25.375
ve birçok etmen tarafından
şekillendiriliyor.

00:08:25.375 --> 00:08:26.893
Ama hatırlamanızı istediğim,

00:08:26.917 --> 00:08:29.434
hayatınızın herhangi bir yerinde

00:08:29.458 --> 00:08:31.809
yürütücü işlevinizi
geliştirmek istiyorsanız

00:08:31.833 --> 00:08:33.976
hızlı çözümler aramayın.

00:08:34.008 --> 00:08:38.172
Önce bağlamı ve hedeflerinizi sizin için
daha önemli hâle nasıl getirebileceğinizi,

00:08:38.172 --> 00:08:39.858
stratejileri bu durumlarda

00:08:39.858 --> 00:08:42.603
kendinize yardım etmek için
nasıl kullanacağınızı düşünün.

00:08:43.332 --> 00:08:48.726
Antik Yunanlar bu durumu çok iyi
izah etmişlerdir: "Sen kendini bil."

00:08:48.750 --> 00:08:53.059
Bağlamın hayatınızı nasıl
şekillendireceği bilgisi

00:08:53.083 --> 00:08:56.893
ve bu bilgiyi nasıl kullanacağınızı
bilmek bu işte bir anahtar.

NOTE Paragraph

00:08:56.917 --> 00:08:58.184
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:08:58.208 --> 00:09:01.333
(Alkış)