0:00:00.540,0:00:05.594 Hal-hazırda, Böyük Partlayışın nə vaxt [br]baş verdiyinə dair ən yaxşı ehtimal 0:00:05.594,0:00:08.450 ancaq bir daha deyim ki, bu ifadəni [br]o qədər də bəyənmirəm, 0:00:08.450,0:00:10.765 çünki bu, bir növ [br]partlayışı nəzərdə tutur. 0:00:10.765,0:00:12.650 Lakin bu, bildiyiniz kimi əslində 0:00:12.650,0:00:14.840 bir növ kosmosun genişlənməsidir və [br]kosmosun 0:00:14.840,0:00:17.510 həqiqətən də təklikdən genişlənməyə[br]başladığı andır. 0:00:17.510,0:00:20.970 Ancaq bununla əlaqəli bizim ən yaxşı ehtimalımız 0:00:20.970,0:00:23.520 bu hadisənin 13,7 milyard il əvvəl baş verdiyinə dair [br]bir fikrin olmasıdır. 0:00:23.520,0:00:26.672 Böyük pullar haqqında[br]danışmağımıza 0:00:26.672,0:00:28.730 və milyardlarla ölçülən rəqəmlərlə 0:00:28.730,0:00:31.190 işlədiyimizə baxmayaraq 0:00:31.190,0:00:33.170 bu yenədə inanılmaz bir zaman ölçüsüdür. 0:00:33.170,0:00:36.530 Ölçülən bir şey kimi görünür amma[br]əslində bu belə deyil. 0:00:36.530,0:00:38.350 Növbəti videolarda mən onsuzda 0:00:38.350,0:00:40.200 vaxt miqyası haqqında danışacağam. 0:00:40.200,0:00:42.670 Biz 13,7 milyard ilin nə qədər[br]uzun olduğunu 0:00:42.670,0:00:44.240 dəyərləndirə bilərik və ya 0:00:44.240,0:00:47.820 bunun əksini edə bilərik. 0:00:47.820,0:00:51.510 Onu da vurğulamaq istəyirəm ki,[br]bu, hazırda əlimizdə olan 0:00:51.510,0:00:52.760 ən yaxşı təxmindir. 0:00:52.760,0:00:54.760 Böyük Partlayış haqqında bildiyim 0:00:54.760,0:00:57.230 və həyatım boyunca [br]ən yaxşı ehtimalın nə olduğuna dair 0:00:57.230,0:00:59.360 fikirlər və qeyd olunan , 0:00:59.360,0:01:01.420 rəqəm hər zaman ətrafda dolaşırdı. 0:01:01.420,0:01:04.700 Bu səbəbdən gələcəkdə bu rəqəmin [br]daha dəqiq ola biləcəyinə dair 0:01:04.700,0:01:07.470 bir şübhəm yoxdur. 0:01:07.470,0:01:08.600 Ancaq bu bizim hazırda sahib olduğumuz [br]ən yaxşı ehtimaldır. 0:01:08.600,0:01:09.200 Beləliklə, bu rəqəm bizə müşahidə edilə bilən kainatın 0:01:09.200,0:01:11.740 ölçüsü haqqında nə dediyi haqda bir qədər[br]düşünmək istəyirəm. 0:01:17.320,0:01:22.320 Deməli, əgər bütün genişlənmə [br]13,7 milyard il 0:01:22.320,0:01:25.870 əvvəl başlamışsa, o zaman bizim [br]üçölçülü kainatımızda 0:01:25.870,0:01:28.370 bildiyimiz hər şey bir nöqtədə idi, [br]bu isə hazırda bizə çatan hər hansı bir işıq fotonunun 0:01:28.370,0:01:31.270 səyahət edə biləcəyi ən uzun [br]müddət deməkdir, 0:01:31.270,0:01:34.340 , indi gəlin buna nəzər yetirək, 0:01:34.340,0:01:39.720 deyək ki, bu mənim gözümdür. 0:01:39.720,0:01:45.800 Bu isə mənim kirpiklərimdir, 0:01:45.800,0:01:48.600 belə ki, bəzi işıq fotonları sadəcə [br]gözümə və ya 0:01:48.600,0:01:50.840 teleskopun obyektivinə gəlib çata bilər. 0:01:50.840,0:01:52.800 Səyahət edə biləcəyi ən uzun müddət 0:01:52.800,0:01:55.490 13,7 milyard ildir. 0:01:55.490,0:02:07.320 Beləki, o, 13,7 milyard il səyahət [br]edə bilər. 0:02:07.320,0:02:09.389 Biz müşahidə [br]olunan kainatı təsvirinə baxdığımızda fikrimcə, 0:02:09.389,0:02:12.280 bundan öncəki iki və ya üç videoda 0:02:12.280,0:02:14.930 mən onu bir dairə kimi çəkmişdim. 0:02:18.270,0:02:21.966 Biz uzaq obyektlərdən gələn işığı[br]gördüyümüz zaman, 0:02:21.966,0:02:24.230 onun bizə tam olaraq elə buradan gəlidiyini görürük. 0:02:24.230,0:02:25.640 Baxın, biz buradayıq. 0:02:25.640,0:02:27.510 Təsvirdə uzaq obyektin olduğunu 0:02:27.510,0:02:28.800 təxmin etdiyim yer buradır. 0:02:28.800,0:02:30.840 Ancaq o uzaq obyektdən gələn işıq 0:02:30.840,0:02:32.930 indi bizə gəlib çatır. 0:02:32.930,0:02:37.930 Və bu işığın bizə çatması 13,7 milyard illik [br]bir zaman müddətində meydana gəldi. 0:02:42.337,0:02:45.320 Hazırda etməyə tərəddüd etdiyim şey budur, 0:02:45.320,0:02:48.720 çünki biz bu qədər böyük məsafələrdən 0:02:48.720,0:02:52.690 və kosmosun özünün genişləndiyi [br]böyük zaman miqyası haqqında danışırıq 0:02:52.690,0:02:55.010 və biz bunu burada görəcəyik, 0:02:55.010,0:02:59.180 bu videoya gəlincə siz obyektin burada [br]olduğunu deyə bilməyəcəksiniz, 0:02:59.180,0:03:03.990 buna ehtiyac yoxdur və istəyirəm bu sözü [br]böyük hərflərlə yazım, 0:03:03.990,0:03:13.720 bu 13,7 milyard işıq ili uzaqlıqda DEYİL. 0:03:13.720,0:03:15.990 Əgər biz daha kiçik zaman miqyasından 0:03:15.990,0:03:18.270 və ya daha kiçik məsafələrdən [br]danışsaydıq, 0:03:18.270,0:03:20.060 təxminən siz bunu deyə bilərdiniz. 0:03:20.060,0:03:23.784 Kainatın genişlənməsi çox da 0:03:23.784,0:03:25.240 bir fərq yaratmaycaq. 0:03:25.240,0:03:26.870 Gəlin bunu daha da aydın edim. 0:03:26.870,0:03:28.720 Mən buradakı bir obyektdən danışıram. 0:03:28.720,0:03:33.055 Ancaq biz hətta kosmosdakı koordinat[br]haqqında da danışa bilərik. 0:03:33.055,0:03:35.430 Deməliyəm ki, bu məkan-zaman [br]koordinatıdır 0:03:35.430,0:03:37.950 çünki biz onu müəyyən bir anda görürük. 0:03:37.950,0:03:43.270 Lakin bu koordinat indiki [br]koordinatımızdan 0:03:43.270,0:03:45.300 13,7 milyard işıq ili uzaqda deyil. 0:03:45.300,0:03:47.690 Və bu barədə düşünmək üçün [br]bir neçə səbəb var. 0:03:47.690,0:03:49.786 Birincisi, işğın 13,7 milyard il əvvəl 0:03:49.786,0:03:51.760 yayıldığı haqqında düşünün. 0:03:51.760,0:03:53.840 İşıq yayıldığı zaman biz o koordinata 0:03:53.840,0:03:55.750 daha çox yaxın idik. 0:03:55.750,0:03:58.327 Bu koordinat isə buna daha [br]yaxın bir məsafədə idi. 0:03:58.327,0:03:59.850 Hazırda kainatda olduğumuz yer 0:03:59.850,0:04:01.960 kainatın həmin nöqtəsinə daha yaxın idi. 0:04:01.960,0:04:04.110 Haqqında düşünülməsinə ehtiyac olan 0:04:04.110,0:04:06.060 başqa bir şey də budur, gəlin onu çəkim. 0:04:06.060,0:04:16.170 Beləliklə biz bu təkliyin ilk[br]genişlənməsindən 0:04:16.170,0:04:17.959 300.000 il sonrasına gedək. 0:04:17.959,0:04:21.300 Hazırda kainatın yaranması [br]tarixindən cəmi 0:04:21.300,0:04:22.890 300.000 il əvvəlindəyik. 0:04:22.890,0:04:30.370 Yəni kainatın yaranmasına təxminən[br]300.000 il qaldı. 0:04:30.370,0:04:33.660 Düşünürəm ki, biz buna [br]bu şəkildə baxa bilərik. 0:04:33.660,0:04:37.400 Hər şeydən əvvəl, bu nöqtədə[br]bütün bunlar hələ də 0:04:37.400,0:04:39.130 fərqli bir məzmuna sahib deyildir. 0:04:39.130,0:04:42.090 Kosmik mikrodalğalı fon radiasiyası [br]haqqında danışarkən 0:04:42.090,0:04:44.090 bu barədə daha da çox danışacağıq. 0:04:44.090,0:04:45.650 Ancaq kainat bu nöqtədə, 0:04:45.650,0:04:49.900 demək olar ki, tək olaraq 0:04:49.900,0:04:51.630 ağ-isti hidrogen plazmadan ibarət idi. 0:04:51.630,0:04:53.223 Biz bu barədə daha sonra danışacağıq. 0:04:53.223,0:04:55.319 O, mikrodalğalı bir radiasiya yayırdı. 0:04:55.319,0:04:58.190 Dediklərim barədə gələcək videoda[br]daha çox danışacağıq. 0:04:58.190,0:05:01.090 Ancaq gəlin bu erkən kainatdakı [br]iki nöqtə haqqında düşünək. 0:05:01.090,0:05:04.277 Deyək ki, bu erkən kainatdır və[br]sizdə bu nöqtəyə sahibsiniz. 0:05:04.277,0:05:06.410 Təsəvvür edək ki, hazırda olduğumuz 0:05:06.410,0:05:08.100 yerin koordinatı sizdə var. 0:05:08.100,0:05:10.824 Siz hazırda olduğumuz yerin [br]koordinatına sahibsiniz. 0:05:10.824,0:05:13.240 Əslində mən bunu təqribi olaraq edəcəyəm, 0:05:13.240,0:05:14.600 mən onu mərkəz etməyəcəyəm çünki [br]əgər mərkəz deyilsə 0:05:14.600,0:05:16.890 vizuallaşdırmağı asanlaşdıracağını[br]düşünürəm. 0:05:16.890,0:05:19.080 Deyək ki, kainatın çox erkən [br]mərhələsində, 0:05:19.080,0:05:22.090 əgər siz dərhal xətkeş ilə bunu ölçə[br]bilsəydiniz, 0:05:22.090,0:05:26.820 bu məsafəni 0:05:26.820,0:05:36.150 30 milyon işıq ili kimi ölçərdiniz. 0:05:36.150,0:05:38.050 Həmin nöqtədə deyək ki, 0:05:38.050,0:05:40.870 buradakı obyektdir, istəyirəm bunu [br]tünd qırmızı rəngdə edim 0:05:40.870,0:05:43.070 və bu obyekt bəlkə də 0:05:43.070,0:05:45.787 mikrodalğalı tezlik diapazonunda [br]bir foton yayır. 0:05:45.787,0:05:48.370 Bunun yaydığı diapazon[br]olduğunu görəcəyik. 0:05:48.370,0:05:50.216 Ancaq o, foton yayır. 0:05:50.216,0:05:52.640 Və həmin foton işıq sürəti [br]ilə hərəkət edir. 0:05:52.640,0:05:53.562 Çünkü o yüngüldür. 0:05:53.562,0:05:55.490 Və həmin foton deyir ki, bilirsinizmi, 0:05:55.490,0:05:56.870 səyahət etmək üçün cəmi[br]30 milyon işıq ilim var. 0:05:56.870,0:05:58.240 Bu çox da pis deyil. 0:05:58.240,0:06:00.647 30 milyon ildən sonra ora çatacağam. 0:06:00.647,0:06:01.980 Mən bunu ayrıca edəcəyəm. 0:06:01.980,0:06:04.750 Hesablama mənim burada etdiyimdən [br]daha da mürəkkəbdir. 0:06:04.750,0:06:06.506 Amma mən həqiqətən sizə burada 0:06:06.506,0:06:09.420 baş verənlər haqqında [br]bir fikir vermək istəyirəm. 0:06:09.420,0:06:11.460 Beləliklə, həmin foton təxminən 0:06:11.460,0:06:13.870 10 milyon ildən sonra deyir ki, 0:06:13.870,0:06:18.080 mən tam olaraq o koordinatda olmalıyam. 0:06:18.080,0:06:20.960 Mən məsafənin təxminən üçdə [br]birində olmalıyam. 0:06:20.960,0:06:26.080 Bəs bu 10 milyon il ərzində[br]nələr baş verir? 0:06:26.080,0:06:28.080 Bu 10 milyon il ərzində kainat 0:06:28.080,0:06:30.240 müəyyən qədər genişləndi. 0:06:30.240,0:06:32.730 Kainat bəlkə də yaxşı bir [br]istiqamətdə genişləndi. 0:06:32.730,0:06:35.690 Elə isə gəlin genişlənmiş kainatı çəkək. 0:06:35.690,0:06:40.919 Bəlkə də10 milyon ildən sonra kainat [br]belə görünə bilər. 0:06:40.919,0:06:43.500 Əslində, hətta bundan daha da böyük ola bilər. 0:06:43.500,0:06:44.760 Gəlin bunu çəkək. 0:06:44.760,0:06:47.570 10 milyon ildən sonra kainat 0:06:47.570,0:06:49.510 bir qədər genişlənə bilər. 0:06:49.510,0:06:53.470 Yəni bu 10 milyon il sonrasıdır. 0:06:53.470,0:06:58.200 Hələ kosmoloji zaman miqyasında, [br]demək olar ki, 0:06:58.200,0:07:00.370 kainat körpəlik dövründədir, 0:07:00.370,0:07:02.360 çünki biz 13,7 milyard ildən danışırıq. 0:07:02.360,0:07:04.310 Deyək ki, bu 10 milyon ildir. 0:07:04.310,0:07:07.510 10 milyon il keçir. 0:07:07.510,0:07:09.100 Kainat genişləndi. 0:07:09.100,0:07:11.550 Bu gün üzərində dayandığımız[br]bu koordinat 0:07:11.550,0:07:15.350 indi tam olaraq buradadır. 0:07:15.350,0:07:19.350 Fotonun ilk olaraq yayıldığı 0:07:19.350,0:07:24.302 koordinat indi burada olacaq. 0:07:24.302,0:07:26.760 Və həmin foton 10 milyon işıq ilindən [br]sonra 0:07:26.760,0:07:28.100 oraya çatacağını deyilir. 0:07:28.100,0:07:29.910 Və mən bunu sadəcə [br]təxmin edirəm. 0:07:29.910,0:07:32.000 Mən bunu çox fərqli bir şəkildə edirəm. 0:07:32.000,0:07:34.150 Ancaq bununla yanaşı mən həqiqətən sizə buna dair bir fikir vermək istəyirəm. 0:07:34.150,0:07:36.640 Beləliklə, fotonun təxminən [br]10 milyon işıq ilində 0:07:36.640,0:07:38.340 əldə etdiyi koordinat buradadır. 0:07:38.340,0:07:39.760 Bütün kainat genişləndi. 0:07:39.760,0:07:42.860 Bütün koordinatlar bir-birindən[br]uzaqlaşıb. 0:07:42.860,0:07:44.180 İndi burada nə baş verdi? 0:07:44.180,0:07:45.420 Kainat genişləndi. 0:07:45.420,0:07:49.240 İndi 30 milyon işıq ili olan[br]bu məsafədədir 0:07:49.240,0:07:52.000 və mən burada sadəcə təxmini rəqəmlər[br]haqqında danışıram. 0:07:52.000,0:07:53.640 Buradakı dəqiq rəqəmləri bilmirəm. 0:07:53.640,0:07:56.380 Bu, həqiqətən də sizə niyə bu cür [br]olduğuna dair 0:07:56.380,0:08:01.130 bir fikir vermək üçündür və sizə 0:08:01.130,0:08:03.100 baş verənlərə aid bir intuisiya verirəm. 0:08:03.100,0:08:08.180 Bu məsafə artıq 30 milyon[br]işıq ilində deyil. 0:08:08.180,0:08:10.940 Bəlkə də bu rəqəm artıq [br]100 milyon ilindədir. 0:08:10.940,0:08:16.167 Yəni bunlar artıq indi bir-birindən [br]100 milyon işıq ili uzaqlıqdadır. 0:08:16.167,0:08:17.250 Kainat genişlənir. 0:08:17.250,0:08:20.909 Bu koordinatlar və kosmos əslində [br]genişlənir. 0:08:20.909,0:08:22.390 Bunun bir növ trambolin və ya bir şarın [br]səthi olaraq da 0:08:22.390,0:08:23.866 təsəvvür edə bilərsiniz. 0:08:23.866,0:08:25.490 Getdikcə daha da incəlir. 0:08:25.490,0:08:27.640 Beləliklə, işığın 10 milyon ildən sonra 0:08:27.640,0:08:29.940 gəldiyi bu koordinatdır, 0:08:29.940,0:08:32.179 10 milyon ildir səyahət edir 0:08:32.179,0:08:34.654 lakin daha böyük bir məsafəyə getmişdir. 0:08:37.539,0:08:40.440 İndi bu məsafə təxminən 30 milyon 0:08:40.440,0:08:42.510 işıq ili səviyyəsində ola bilər. 0:08:42.510,0:08:44.710 Və buradakı hesablama dəqiq deyil. 0:08:44.710,0:08:47.620 Mən bunu müəyyən etmək üçün [br]hesablama aparmamışam. 0:08:47.620,0:08:50.360 Beləliklə, 30 milyon işıq ili keçdi. 0:08:50.360,0:08:53.900 Və əslində mən bunu eyni [br]nisbətdə etməməliyəm. 0:08:53.900,0:08:56.592 Çünki onun getdiyi məsafə 0:08:56.592,0:08:58.050 və getməli olduğu məsafə, 0:08:58.050,0:09:00.894 uzanma səbəbiylə tamamilə xətti [br]bir şəkildə olmayacaq. 0:09:00.894,0:09:04.110 Ən azından beynimdə bu barədə düşünəndə[br]bu belə olmamalı idi 0:09:04.110,0:09:05.290 deyə fikirləşirəm. 0:09:05.290,0:09:08.050 Amma bununla bağlı sərt bir [br]açıqlama verəcəm. 0:09:08.050,0:09:10.500 Amma onun tərsinə çevirdiyi məsafə, 0:09:10.500,0:09:15.790 bəlkə də bu məsafə indi [br]20 milyon işıq iliindədir 0:09:15.790,0:09:17.590 çünki artıq oraya çatmışdır. 0:09:17.590,0:09:20.960 Hər dəfə müəyyən qədər məsafə qət etdikdə 0:09:20.960,0:09:23.020 keçdiyi boşluq artıq uzanır. 0:09:23.020,0:09:27.660 Yəni 10 milyon il səyahət etsə də, 0:09:27.660,0:09:29.640 keçdiyi məsafə artıq 0:09:29.640,0:09:31.360 10 milyon işıq ilində deyil. 0:09:31.360,0:09:34.130 Artıq 20 milyon işıq ilinə qədər uzanır. 0:09:34.130,0:09:35.890 Onun keçməsi üçün qalan məsafə isə 0:09:35.890,0:09:38.570 yalnız 20 milyon işıq ilində deyil. 0:09:38.570,0:09:41.420 Artıq 80 milyon işıq ilində ola bilər. 0:09:41.420,0:09:44.410 Hazırda artıq o 80 milyon işıq ilindədir. 0:09:44.410,0:09:47.060 Və bu foton tədricən məyus ola bilər. 0:09:47.060,0:09:48.880 Buna optimist baxmağın bir yolu var. 0:09:48.880,0:09:50.670 Sanki mən 20 milyon işıq ilini sadəcə 0:09:50.670,0:09:53.387 10 milyon işıq ilində əhatə edə bildim. 0:09:53.387,0:09:56.680 Görünən odur ki, işıq sürətindən [br]daha sürətli hərəkət edirəm. 0:09:56.680,0:09:58.270 Reallıq isə budur ki, 0:09:58.270,0:10:00.930 bu kosmos koordinatlarının[br]yayılmasına görə deyil. 0:10:00.930,0:10:02.750 Bunlar getdikcə daha da incəlir. 0:10:02.750,0:10:05.376 Beləliklə, foton yalnız[br]işıq sürəti ilə hərəkət edir. 0:10:05.376,0:10:07.170 Lakin onun 10 milyon il ərzində 0:10:07.170,0:10:10.090 qət etdiyi məsafə 0:10:10.090,0:10:11.840 10 milyon işıq ilindən daha çoxdur. 0:10:11.840,0:10:13.430 Bu 20 milyon işıq ilidir. 0:10:13.430,0:10:15.480 Siz kosmoloji miqyasda xüsusən də 0:10:15.480,0:10:19.090 məsafə koordinatları 0:10:19.090,0:10:23.100 bir-birindən uzaqlaşdığı zaman 0:10:23.100,0:10:24.690 sürəti vaxta vura bilməzsiniz. 0:10:24.690,0:10:27.430 Ancaq fikrimcə siz bunun hansı istiqamətə 0:10:27.430,0:10:30.150 getdiyini görürsünüz və ya[br]bəlkə də görə bilərsiniz. 0:10:30.150,0:10:33.150 Gəlin bunu yazaq. 0:10:33.150,0:10:35.430 Bu, 80 milyon işıq ilidir, 0:10:35.430,0:10:40.190 bəlkədə 40 milyon işıq ilində mən[br]bura çatacağam. 0:10:40.190,0:10:44.680 Ancaq reallıq bundan ibarətdir ki,[br]növbəti 40 milyon işıq ilində üzr istəyirəm, 0:10:44.680,0:10:47.440 40 milyon ildən sonra mən bura[br]çata bilərəm, 0:10:47.440,0:10:49.650 çünki bu, 80 milyon işıq ilidir. 0:10:49.650,0:10:52.420 Amma reallıqda isə 0:10:52.420,0:10:56.030 40 milyon ildən sonra birdən-birə kainat 0:10:56.030,0:10:59.750 daha da genişləndi. 0:10:59.750,0:11:01.710 Əlbbətdə mən bütün qabarcığı çəkməyəcəm. 0:11:01.710,0:11:04.680 Amma fotonun yayıldığı yer 0:11:04.680,0:11:07.630 bura ola bilər. 0:11:07.630,0:11:11.850 Artıq bizim hazırkı mövqeyimiz buradadır. 0:11:11.850,0:11:18.490 10 milyon ildən sonra işığın gəlib çatdığı yer [br]indi buradadır. 0:11:18.490,0:11:24.610 Və indi 40 milyon ildən sonra işığın olduğu yer 0:11:24.610,0:11:27.500 elə bəlkə də buradadır. 0:11:27.500,0:11:29.520 Beləliklə, bu iki nöqtə arasındakı məsafə, 0:11:29.520,0:11:32.240 biz başladığımız zaman 0:11:32.240,0:11:33.590 10 milyon işıq ili idi. 0:11:33.590,0:11:36.380 Sonra isə bu rəqəm [br]20 milyon işıq ili oldu. 0:11:36.380,0:11:39.100 Bəlkə də bunu dəqiq bilmirəm, 0:11:39.100,0:11:41.140 bu bir milyard işıq ilidir. 0:11:41.140,0:11:43.240 Bəlkə də artıq bir milyard[br]işıq ilindədir. 0:11:43.240,0:11:45.512 Və bəlkə də buradakı məsafə və ya [br]mən sadəcə 0:11:45.512,0:11:47.630 bu rəqəmləri özümdən uydururam. 0:11:47.630,0:11:49.450 Yəqin ki, bu nöqtə üçün çox böyükdü, 0:11:49.450,0:11:52.010 bəlkə də bu, artıq[br]100 milyon işıq ilidir. 0:11:52.010,0:11:55.390 Bu indi 100 milyon işıq ilidir. 0:11:55.390,0:11:59.050 Bəlkə də bu məsafə 500 milyon işıq ilində[br]ola bilər, 0:11:59.050,0:12:01.730 dəqiq bilmirəm. 0:12:01.730,0:12:04.540 Və bəlkə də indi iki nöqtə arasındakı [br]ümumi məsafə 0:12:04.540,0:12:05.950 bir milyard işıq ilindədir. 0:12:05.950,0:12:08.730 Gördüyünüz kimi, foton getdikcə[br]daha da məyus ola bilər. 0:12:08.730,0:12:11.950 Tədricən daha çox məsafə qət edir və[br]geriyə baxaraq deyir ki, 0:12:11.950,0:12:13.590 cəmi 50 milyon il ərzində mən 0:12:13.590,0:12:16.020 600 milyon işıq ilini qət edə bilmişəm. 0:12:16.020,0:12:17.330 Bu olduqca yaxşıdır. 0:12:17.330,0:12:19.171 Ancaq o məyus oldu, çünki sadəcə 0:12:19.171,0:12:22.510 30 milyon işıq ilində olan [br]bir məsafəni qət etməli 0:12:22.510,0:12:23.800 olduğunu düşünmüşdü. 0:12:23.800,0:12:25.070 Bu uzanmağa davam edir, 0:12:25.070,0:12:26.560 çünki kosmosun özü də uzanır. 0:12:26.560,0:12:32.190 Reallıq isə budur ki, 0:12:32.190,0:12:36.050 biz yalnız orijinal fikrə doğru gedirik, 0:12:36.050,0:12:39.450 yəni bizə daha yeni çatan bu foton [br]uzun müddətdir səyahət edir, 0:12:39.450,0:12:42.800 biz onun 13,4 milyard ildir ki, [br]səyahət etdiyini söyləyə bilərik. 0:12:42.800,0:12:44.430 Yəni bizə indi gəlib çatır. 0:12:44.430,0:12:47.150 Elə isə bu nöqtədən başlayaraq [br]13,4 milyard ili 0:12:47.150,0:12:49.620 sürətli bir şəkildə irəli çəkərək [br]günümüzə gələk. 0:12:49.620,0:12:54.842 Əgər mən bütün görünə bilən kainatı [br]bura çəksəm, 0:12:54.842,0:12:56.300 bu nöqtə burada olacaq, 0:12:56.300,0:13:00.340 yayıldığı yer isə elə buradadır. 0:13:00.340,0:13:04.890 Biz elə burada dayanmışıq. 0:13:04.890,0:13:06.640 Və gəlin bir şeyi aydınlaşdıraq. 0:13:06.640,0:13:09.430 Əgər bütün müşahidə oluna bilən[br]kainatı çəkərsəm, 0:13:09.430,0:13:12.052 əslində mərkəz də bizim [br]olduğumuz yerdə olmalıdır. 0:13:12.052,0:13:13.410 Çünki bərabər məsafəni müşahidə edə bilirik. 0:13:13.410,0:13:16.290 Əgər işlər həqiqətən də qəribə deyilsə, 0:13:16.290,0:13:17.430 biz istənilən istiqamətdə bərabər məsafəni [br]müşahidə edə bilərik. 0:13:17.430,0:13:19.210 Bəlkə də ozümüzü mərkəzə qoymalıyıq. 0:13:19.210,0:13:21.650 Əgər bu, bütün müşahidə edilə bilən[br]kainatdırsa 0:13:21.650,0:13:26.180 və foton 13,4 milyard il əvvəl buradan [br]yayılıbsa, 0:13:26.180,0:13:29.800 yəni ilk Böyük Partlayışdan [br]300,000 il sonra 0:13:29.800,0:13:35.620 və bu, bizə yenicə çatırsa, 0:13:35.620,0:13:41.150 o zaman fotonun 13,7 milyard ildir ki, 0:13:41.150,0:13:47.050 səyahət etdiyi doğru bir fikridir. 0:13:47.050,0:13:50.900 Amma burada qəribə olan şey, 0:13:50.900,0:13:53.970 bir birimizdən uzaqlaşmağımız[br]səbəbi ilə bu obyekt 0:13:53.970,0:13:56.180 hazırda ən yaxşı hesablamalarımıza görə, 0:13:56.180,0:14:06.420 bizdən təxminən 46 milyard işıq ili [br]uzaqlıqda olacaq. 0:14:08.785,0:14:11.930 Və mən bunu dəqiq bir şəkildə [br]aydınlaşdırmaq istəyirəm. 0:14:11.930,0:14:15.010 Bu obyekt indi bizdən 46 milyard işıq ili [br]uzaqlıqdadır. 0:14:15.010,0:14:18.280 Onu müşahidə etmək üçün sadəcə işıqdan [br]istifadə etdiyimiz zaman 0:14:18.280,0:14:21.210 təbii ki biz bunu işıq illərinə [br]əsaslanaraq edirik, 0:14:21.210,0:14:22.601 o zaman belə görünür ki, bu işıq bizə gəlib çatmaq üçün 13,7 milyard il yol qət edib. 0:14:22.601,0:14:23.201 Məsafə haqqında düşünmək üçün[br]yeganə üsulumuz 0:14:23.201,0:14:24.480 işıqla olan yoldur. 0:14:24.480,0:14:27.740 Beləliklə, bəlkə də bu 13,4 və ya[br]hər hansısa bir rəqəmdir 0:14:27.740,0:14:31.930 ancaq mən 13,4 milyard işıq ili uzaqlıqda onluğu dəyişməyə davam edirəm. 0:14:31.930,0:14:36.600 Amma reallıq budur ki, bu gün işıq ilini[br]ölçən xətkeşmiz olsaydı 0:14:36.600,0:14:38.570 onu ölçmək çətin olardı 0:14:38.570,0:14:40.408 çünkü buradakı bu boşluq o qədər uzandı ki, [br]artıq o 46 milyard işıq ilindədir. 0:14:40.408,0:14:43.160 Kosmik mikrodalğalı fon radiasiyası [br]haqqında danışarkən 0:14:43.160,0:14:45.100 sizə bir ipucu vermək istəyirəm, 0:14:45.100,0:14:47.959 kosmosdakı bu nöqtənin necə görünəcəyi 0:14:47.959,0:14:49.720 və bu nöqtənin əslində 46 milyard işıq ili[br]uzaqlıqda olduğu halda 0:14:49.720,0:14:52.010 fotonun bizə çatması necə oldu ki, 0:14:52.010,0:14:54.540 cəmi 13,7 milyard il çəkdi? 0:14:54.540,0:14:56.120 Bu nəyə bənzəyəcək? 0:14:56.120,0:14:59.610 Bənzəyəcək dediyimiz zaman 0:14:59.610,0:15:02.340 bu hazırda bizə çatan fotonlara əsaslanır. 0:15:02.340,0:15:05.350 Həmin fotonlar 13,4 milyard il[br]əvvəl ayrılmışdır. 0:15:05.350,0:15:07.620 Beləki, bu fotonlar ibtidai quruluşdan, 0:15:07.620,0:15:10.040 bu ağ-qaynar hidrogen plazmasından 0:15:10.040,0:15:16.460 yayılan fotonlardır. 0:15:16.460,0:15:19.240 Beləliklə, görəcəyimiz şey bu[br]ağ-isti dumandır. 0:15:19.240,0:15:26.930 Yəni biz bu cür ağ-isti plazmanı 0:15:26.930,0:15:29.150 düzgün sabit atomlara diferensiallaşmamış, 0:15:29.150,0:15:32.550 daha az ulduz və qalaktika 0:15:32.550,0:15:33.710 görə biləcəyik. 0:15:33.710,0:15:36.220 Biz bu ağ-qaynar plazmanı görəcəyik. 0:15:36.220,0:15:38.640 Bu günün reallığı odur ki, 0:15:38.640,0:15:41.760 kosmosda bundan 46 milyard il [br]sonra olan nöqtə, 0:15:41.760,0:15:45.160 yəqin ki, sabit atomlara, 0:15:45.160,0:15:46.650 ulduzlara, planetlərə və qalaktikalara ayrılır. 0:15:46.650,0:15:49.020 Düzünü desəm, həmin şəxs, [br]əgər hazırda orada 0:15:49.020,0:15:52.140 bir sivilizasiya varsa və onlar da [br]orada dayanıblarsa, 0:15:52.140,0:15:53.020 koordinatımızdan və kosmosdakı nöqtəmizdən 0:15:53.020,0:15:54.610 yayılan fotonları 0:15:54.610,0:15:56.530 müşahidə edirlərsə, 0:15:56.530,0:15:59.570 onlar bizim indiki vəziyyətimizi [br]görə bilməyəcəklər. 0:15:59.570,0:16:02.920 Onlar bizim 13,4 milyard il əvvəlki [br]vəziyyətimizi görəcəklər. 0:16:02.920,0:16:05.140 Kosmos bölgəmizin sadəcə 0:16:05.140,0:16:07.310 ağ-isti plazma olduğu zamanı 0:16:07.310,0:16:09.164 çox sadə bir halını görəcəklər. 0:16:09.164,0:16:12.100 Və bu barədə növbəti videoda [br]daha çox danışacağıq. 0:16:12.100,0:16:14.230 Ancaq bu barədə düşünməyinizi istəyirəm. 0:16:14.230,0:16:15.640 O zamandan gələn, yəni 13,4 milyard ildir 0:16:15.640,0:16:17.670 hər hansı bir istiqamətdən hərəkət edən 0:16:17.670,0:16:21.170 hansısa bir foton ibtidai vəziyyətində[br]bizə gəlib çatacaq 0:16:21.170,0:16:23.720 və ya o kainatın ilk vəziyyətində [br]hansı ki, 0:16:23.720,0:16:27.390 sadəcə ağ-qaynar plazma 0:16:27.390,0:16:29.580 və diferensiallaşmamış kütlə 0:16:29.580,0:16:32.195 olduğu zaman yayılacaqdır. 0:16:32.195,0:16:33.570 Və ümid edirəm ki, bu sizə 0:16:33.570,0:16:36.480 kosmik mikrodalğalı fon radiasiyasının 0:16:36.480,0:16:38.920 haradan gəldiyinə dair bir [br]fikir vermiş olacaq.