1
00:00:00,000 --> 00:00:06,535
Autizmi është diçka për të cilin
shumë njerëz dinë.

2
00:00:07,570 --> 00:00:09,890
Për shembull, disa njerëz mendojnë

3
00:00:11,095 --> 00:00:14,440
që njerëzit autik,
janë njerëz me lëkurë të zbehtë

4
00:00:14,464 --> 00:00:16,519
që flasin në mënyrë monotone

5
00:00:16,543 --> 00:00:19,514
dhe flasin për të njëjtën temë 
në mënyrë konstante.

6
00:00:21,258 --> 00:00:26,252
Disa njerëz mendojnë që autikët nuk mund
ta ndajnë të drejtën nga e gabuara,

7
00:00:26,276 --> 00:00:27,808
shmangin vëmendjen,

8
00:00:27,832 --> 00:00:31,832
dhe zakonisht thonë një gjë të gabuar
në kohë të gabuar.

9
00:00:31,856 --> 00:00:36,354
Disa njerëz mendojnë që autikët 
janë socialisht të çuditshëm

10
00:00:36,378 --> 00:00:38,417
dhe ju mungon humori dhe të qënit empatik.

11
00:00:39,679 --> 00:00:43,060
Tani, nëse pajtoheni me atë që sapo 
unë thashë,

12
00:00:43,084 --> 00:00:44,498
më vjen keq t'ju them,

13
00:00:44,522 --> 00:00:48,307
por, ju nuk e keni
përshtypjen e duhur për autizmin.

14
00:00:48,934 --> 00:00:50,084
Si e di unë këtë?

15
00:00:50,744 --> 00:00:53,593
Sepse unë e kam autizmin.

16
00:00:54,323 --> 00:00:59,437
Unë kam obsesionet e mia
me gjëra si elektronika

17
00:00:59,461 --> 00:01:01,736
dhe transportin publik,

18
00:01:01,760 --> 00:01:04,188
por kjo gjë nuk më percakton mua.

19
00:01:04,553 --> 00:01:08,378
Secili prej nesh jemi të ndryshëm
dhe unik në mënyrat tona.

20
00:01:09,252 --> 00:01:12,839
Sidoqoftë, nuk ka shumë informata

21
00:01:12,863 --> 00:01:16,069
në atë se si është në të vërtetë
një jetë autike,

22
00:01:16,093 --> 00:01:19,458
kështu që njerëzit zakonisht 
stereotipizojnë.

23
00:01:19,831 --> 00:01:22,231
Dhe ne i shohim këto zakonisht në media.

24
00:01:22,712 --> 00:01:26,744
Disa nga stereotipet më të
zakonshme në media

25
00:01:26,768 --> 00:01:28,910
përfshijnë të qënit 
socialisht të çuditshëm,

26
00:01:28,934 --> 00:01:30,633
të kesh mungesë empatie

27
00:01:30,657 --> 00:01:33,164
dhe madje të jesh një supergjeni.

28
00:01:35,687 --> 00:01:40,503
Dhe mungesa e dijes mbi autizmin
nuk shkon vetëm deri aty.

29
00:01:40,527 --> 00:01:44,125
A e dini se disa njerëz janë duke
u munduar të gjejnë kurën për autizmin?

30
00:01:44,149 --> 00:01:46,752
Kjo sepse ata e shohin atë
si një gjë negative,

31
00:01:46,776 --> 00:01:48,291
si një sëmundje.

32
00:01:48,950 --> 00:01:51,410
Shumë njerëz janë duke e sfiduar këtë ide

33
00:01:51,434 --> 00:01:55,990
dhe për ne, autizmi nuk është
një sëmundje.

34
00:01:56,014 --> 00:02:00,188
Është vetëm një tjetër mënyrë
e të menduarit dhe të shikuarit të botës.

35
00:02:00,679 --> 00:02:04,188
Truri jonë funksionon ndryshe
nga truri i shumicës së njerëzve.

36
00:02:04,577 --> 00:02:07,926
Mendojeni këtë si kur krahasoni
një Xbox dhe një PlayStation.

37
00:02:07,950 --> 00:02:11,490
Të dyja janë konsola shumë të afta
me programime të ndryshme.

38
00:02:12,292 --> 00:02:16,188
Por, nëse e vendos lojën tënde të Xbox
në një PlayStation,

39
00:02:16,212 --> 00:02:20,521
nuk do të punoje, sepse PlayStation
komunikon ndryshe.

40
00:02:25,199 --> 00:02:26,588
Kur shikoj në pasqyrë,

41
00:02:26,612 --> 00:02:28,706
shoh dikë që mendon ndryshe.

42
00:02:28,730 --> 00:02:30,603
Oh, shoh gjithashtu flokë të mira.

43
00:02:30,627 --> 00:02:32,665
(Të qeshura)

44
00:02:32,689 --> 00:02:39,313
(Duartrokitje)

45
00:02:39,337 --> 00:02:41,448
Por, pyetja është,

46
00:02:41,472 --> 00:02:44,805
a jam vërtetë i sëmurë
nëse thjesht mendoj ndryshe?

47
00:02:48,387 --> 00:02:53,061
Problemi i vetëm me të jetuarit autik
në shoqërinë e sotme

48
00:02:53,085 --> 00:02:56,077
është se bota thjesht nuk është
ndërtuar për ne.

49
00:02:56,101 --> 00:02:59,652
Janë shumë mënyra të cilat
mund të na pengojnë.

50
00:03:00,478 --> 00:03:02,057
Për shembull,

51
00:03:02,081 --> 00:03:07,355
gjëja që më pengon gjatë gjithë kohës
janë zhurmat e larta,

52
00:03:07,379 --> 00:03:10,478
që do të thotë që unë kurrë
nuk e vë muzikën shumë te lartë

53
00:03:10,502 --> 00:03:14,601
dhe unë zakonisht nuk jam fans
i festave të mëdha.

54
00:03:15,323 --> 00:03:18,762
Por njerëzit tjerë në këtë spektër
mund të pengohen

55
00:03:18,786 --> 00:03:22,260
nga gjëra, si dritat e ndritshme
apo aromat e rënda

56
00:03:22,284 --> 00:03:24,307
apo nga materialet ngjitëse,

57
00:03:24,950 --> 00:03:28,217
që kanë potencialin 
të shkaktojnë ankth e shqetësim.

58
00:03:28,847 --> 00:03:34,299
Mendoni për të gjitha mbledhitë
në të cilat keni qenë në të kaluarën.

59
00:03:34,323 --> 00:03:36,257
A ka qenë muzika e lartë?

60
00:03:36,807 --> 00:03:39,394
A kanë qenë dritat shumë të ndritshme?

61
00:03:39,800 --> 00:03:44,236
A kishte aroma të ushqimeve të ndryshme
në të njëjtën kohë?

62
00:03:44,260 --> 00:03:48,243
A po ndodhnin shumë biseda,
të gjitha në të njëjtën kohë?

63
00:03:49,491 --> 00:03:51,959
Ato gjëra ndoshta nuk ju kanë
penguar juve,

64
00:03:51,983 --> 00:03:54,855
por, për dikë me autizëm,

65
00:03:54,879 --> 00:03:56,946
ato mund të jenë shumë bezdisëse.

66
00:03:57,522 --> 00:04:03,156
Pra, në këto raste,
ne bëjmë diçka të quajtur vet-stimulim,

67
00:04:03,180 --> 00:04:06,230
që është përsëritje 
e ndonjë lëvizje apo zhurme

68
00:04:06,254 --> 00:04:11,822
apo ndonjë lëvizje të rastësishme,
që mund të duket normale ose jo normale.

69
00:04:12,853 --> 00:04:15,242
Disa njerëz rrahin krahët e tyre

70
00:04:15,266 --> 00:04:18,860
ose bëjnë ndonjë zhurmë ose rrotullohen.

71
00:04:20,361 --> 00:04:23,479
Po, është mënyra jonë e të të larguarit të
vëmendjes.

72
00:04:24,559 --> 00:04:27,432
Ndonjëherë mund ta ndiejmë të nevojshme
të bëjmë stimulime.

73
00:04:27,893 --> 00:04:31,043
Sidoqoftë, zakonisht nuk pëlqehet,

74
00:04:31,067 --> 00:04:32,934
dhe jemi të detyruar ta fshehim.

75
00:04:33,900 --> 00:04:37,881
Kur ne jemi të detyruar t'i fshehim 
sjelljet tona autike kështu,

76
00:04:37,905 --> 00:04:39,239
quhet maskim.

77
00:04:41,460 --> 00:04:44,491
Dhe disa njerëz maskohen më mirë 
se disa të tjerë.

78
00:04:44,865 --> 00:04:50,712
Unë maskohem mirë nganjëherë,
saqë njerëzit nuk e dinë që jam autik

79
00:04:50,736 --> 00:04:54,546
deri sa ja u jap zbulimin e madh.
(Të qeshura)

80
00:04:56,430 --> 00:04:59,620
Por, në fund të ditës,
bëhet shumë stresuese.

81
00:04:59,644 --> 00:05:02,882
Edhe diçka si bërja e detyrave
të mia natën,

82
00:05:02,906 --> 00:05:04,771
bëhet shumë e lodhshme.

83
00:05:05,839 --> 00:05:07,902
Disa njerëz mendojnë,

84
00:05:09,347 --> 00:05:11,434
për shkak se jemi të aftë të maskohemi,

85
00:05:11,458 --> 00:05:13,592
konsiderohet se kjo është kura e autizmit.

86
00:05:13,991 --> 00:05:16,721
Sidoqoftë, krejt çfarë kjo gjë bën
është të na turpërojë

87
00:05:16,745 --> 00:05:19,038
që ne tregojmë veten tonë të vërtetë.

88
00:05:23,839 --> 00:05:28,950
Një tjetër stereotip i zakonshëm
që bëhet për autizmin

89
00:05:28,974 --> 00:05:31,441
është se njerëzve autik ju mungon empatia.

90
00:05:32,458 --> 00:05:34,497
Dhe përsëri, kjo nuk është e vërtetë.

91
00:05:35,124 --> 00:05:37,258
Unë jam shumë empatik.

92
00:05:37,601 --> 00:05:40,201
Vetëm se nuk jam shumë i zoti në
të shfaqurit e saj.

93
00:05:40,997 --> 00:05:43,152
Kurdo që një shok mundohet të më tregoje

94
00:05:43,176 --> 00:05:45,843
disa nga vështirësitë
në të cilat po kalojnë,

95
00:05:45,867 --> 00:05:48,914
unë shpesh nuk di si ta shpreh 
përgjigjien time.

96
00:05:49,271 --> 00:05:51,597
Dhe kjo është pse unë nuk shfaq 
shumë empati

97
00:05:51,621 --> 00:05:54,080
sa shokët e mi jo-autik.

98
00:05:57,250 --> 00:06:01,324
Të shprehurit e emocioneve,
sado shumë ose pak,

99
00:06:01,348 --> 00:06:02,710
është e vështirë për mua.

100
00:06:03,671 --> 00:06:06,403
Dhe kjo sepse unë po shpërthej përbrenda

101
00:06:06,427 --> 00:06:10,442
me çdo emocion të mundshëm që
një njeri i përjeton në çdo kohë.

102
00:06:11,188 --> 00:06:14,498
Edhe pse sigurisht,
unë nuk mund t'i shpreh në atë mënyrë.

103
00:06:14,522 --> 00:06:19,052
Përndryshe, të themi,
lumturia, për shembull,

104
00:06:19,076 --> 00:06:22,354
do të vinte si shpërthim i frymëmarrjes,

105
00:06:22,378 --> 00:06:25,814
përplasje e duarve dhe "woohoo" të larta.

106
00:06:25,838 --> 00:06:27,377
(Të qeshura)

107
00:06:28,125 --> 00:06:29,776
Kur ju mund thjesht të buzëqeshni.

108
00:06:29,800 --> 00:06:32,126
(Të qeshura)

109
00:06:33,569 --> 00:06:37,761
Qoftë ajo marrja e një dhurate
të mahnitshme për ditëlindje

110
00:06:37,785 --> 00:06:43,111
apo të dëgjuarit e një ngjarje
tragjike në lajme,

111
00:06:43,135 --> 00:06:47,895
unë nuk mund t'i shprehë përgjigjiet e mia
pa shpërthyer,

112
00:06:47,919 --> 00:06:52,906
pra edhe një herë, unë duhet të maskohem
që të dukem normal.

113
00:06:53,990 --> 00:06:56,855
Ndjenjat e mia të brendshme nuk kanë kufi,

114
00:06:56,879 --> 00:07:01,136
por, mendja ime më lejon të shprehem
vetëm në mënyrë ekstreme ose fare.

115
00:07:03,804 --> 00:07:05,836
Pra, unë ...

116
00:07:05,860 --> 00:07:09,517
Nuk jam i mirë me emocionet e mia,

117
00:07:09,541 --> 00:07:12,569
dhe unë komunikoj ndryshe,

118
00:07:12,593 --> 00:07:17,815
dhe për këtë, jam diagnostifikuar me
çrregullimin e spektrit të autizmit.

119
00:07:18,514 --> 00:07:22,915
Kjo diagnozë më ndihmon mua
dhe shokët e mi dhe familjen time

120
00:07:22,939 --> 00:07:26,447
ta dimë se si funksionon mendja ime.

121
00:07:27,511 --> 00:07:28,925
Dhe në botë,

122
00:07:28,949 --> 00:07:31,564
përafërsisht një përqind e popullatës

123
00:07:31,588 --> 00:07:35,164
diagnostifikohet me çrregullimin
e spektrit të autizmit.

124
00:07:35,188 --> 00:07:36,988
Dhe ky numër po rritet.

125
00:07:37,760 --> 00:07:40,852
Sidoqoftë, ne jemi ende një
minoritet i madh.

126
00:07:41,217 --> 00:07:44,876
Dhe ka ende shumë njerëz
që nuk na shohin ne si të barabartë

127
00:07:44,900 --> 00:07:46,209
me njerëzit e tjerë.

128
00:07:48,368 --> 00:07:50,122
Kjo është familja ime.

129
00:07:50,784 --> 00:07:53,580
Në familjen time,

130
00:07:53,604 --> 00:07:57,823
është edhe një person tjetër që 
është autik.

131
00:07:58,411 --> 00:07:59,688
Nëna ime.

132
00:07:59,712 --> 00:08:03,348
Po, gratë adulte mund të jenë
autike gjithashtu.

133
00:08:04,690 --> 00:08:08,261
Babai im dhe vëllai im
janë të dy jo-autik.

134
00:08:08,912 --> 00:08:13,212
Nganjëherë mund të jetë
e vështirë për ne të komunikojmë,

135
00:08:13,236 --> 00:08:14,386
sidoqoftë.

136
00:08:15,045 --> 00:08:17,831
Nganjëherë unë them diçka si,

137
00:08:17,855 --> 00:08:20,826
"Oh, Union Station i Torontos,
apo jo?"

138
00:08:20,850 --> 00:08:24,572
duke menduar se unë mundem

139
00:08:24,596 --> 00:08:27,683
t'i ndihmoj ata të kujtojnë
aspektet e tij.

140
00:08:27,707 --> 00:08:32,617
Kur ata ndihen konfuz, zakonisht duhet të
sqaroj veten për atë që them.

141
00:08:34,284 --> 00:08:37,807
Dhe ne shpesh duhet t'i themi gjërat

142
00:08:37,831 --> 00:08:41,413
në mënyra të ndryshme që të kuptohemi
nga të tjerët.

143
00:08:42,419 --> 00:08:43,862
Por, pavarësisht së gjithave

144
00:08:43,886 --> 00:08:47,686
ne e duam njëri tjetrin dhe e respektojmë
njëri tjetrin si të barabartë.

145
00:08:48,188 --> 00:08:50,545
Në librin e tij "NeuroTribes,"

146
00:08:50,569 --> 00:08:56,786
autori Steve Silberman, citon që
autizmi dhe gjendjet tjera mentale

147
00:08:56,810 --> 00:08:59,730
duhet të shihen si natyralisht humane,

148
00:08:59,754 --> 00:09:02,609
natyralisht pjesë e spektrit human

149
00:09:02,633 --> 00:09:04,577
dhe jo si defekte.

150
00:09:04,601 --> 00:09:07,910
Dhe kjo është diçka me të cilën
pajtohem totalisht.

151
00:09:08,903 --> 00:09:13,450
Nëse autizmi shihet si pjesë natyrale
e spektrit human,

152
00:09:13,474 --> 00:09:20,069
bota do të ishte e dizajnuar të
funksionoje më mirë për njerëzit autik.

153
00:09:20,728 --> 00:09:23,450
Unë nuk turpërohem nga autizmi im.

154
00:09:24,188 --> 00:09:27,188
Dhe unë ndoshta nuk mendoj si ju,

155
00:09:27,212 --> 00:09:28,887
apo veproj si ju,

156
00:09:28,911 --> 00:09:32,124
por, jam përsëri njeri dhe
nuk jam i sëmurë

157
00:09:33,730 --> 00:09:34,889
Ju falemnderit.

158
00:09:34,913 --> 00:09:39,008
(Duartrokitje)