WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:06.535
Autizmi është diçka për të cilin
shumë njerëz dinë.

00:00:07.570 --> 00:00:09.890
Për shembull, disa njerëz mendojnë

00:00:11.095 --> 00:00:14.440
që njerëzit autik,
janë njerëz me lëkurë të zbehtë

00:00:14.464 --> 00:00:16.519
që flasin në mënyrë monotone

00:00:16.543 --> 00:00:19.514
dhe flasin për të njëjtën temë 
në mënyrë konstante.

00:00:21.258 --> 00:00:26.252
Disa njerëz mendojnë që autikët nuk mund
ta ndajnë të drejtën nga e gabuara,

00:00:26.276 --> 00:00:27.808
shmangin vëmendjen,

00:00:27.832 --> 00:00:31.832
dhe zakonisht thonë një gjë të gabuar
në kohë të gabuar.

00:00:31.856 --> 00:00:36.354
Disa njerëz mendojnë që autikët 
janë socialisht të çuditshëm

00:00:36.378 --> 00:00:38.417
dhe ju mungon humori dhe të qënit empatik.

NOTE Paragraph

00:00:39.679 --> 00:00:43.060
Tani, nëse pajtoheni me atë që sapo 
unë thashë,

00:00:43.084 --> 00:00:44.498
më vjen keq t'ju them,

00:00:44.522 --> 00:00:48.307
por, ju nuk e keni
përshtypjen e duhur për autizmin.

00:00:48.934 --> 00:00:50.084
Si e di unë këtë?

00:00:50.744 --> 00:00:53.593
Sepse unë e kam autizmin.

00:00:54.323 --> 00:00:59.437
Unë kam obsesionet e mia
me gjëra si elektronika

00:00:59.461 --> 00:01:01.736
dhe transportin publik,

00:01:01.760 --> 00:01:04.188
por kjo gjë nuk më percakton mua.

00:01:04.553 --> 00:01:08.378
Secili prej nesh jemi të ndryshëm
dhe unik në mënyrat tona.

NOTE Paragraph

00:01:09.252 --> 00:01:12.839
Sidoqoftë, nuk ka shumë informata

00:01:12.863 --> 00:01:16.069
në atë se si është në të vërtetë
një jetë autike,

00:01:16.093 --> 00:01:19.458
kështu që njerëzit zakonisht 
stereotipizojnë.

00:01:19.831 --> 00:01:22.231
Dhe ne i shohim këto zakonisht në media.

00:01:22.712 --> 00:01:26.744
Disa nga stereotipet më të
zakonshme në media

00:01:26.768 --> 00:01:28.910
përfshijnë të qënit 
socialisht të çuditshëm,

00:01:28.934 --> 00:01:30.633
të kesh mungesë empatie

00:01:30.657 --> 00:01:33.164
dhe madje të jesh një supergjeni.

NOTE Paragraph

00:01:35.687 --> 00:01:40.503
Dhe mungesa e dijes mbi autizmin
nuk shkon vetëm deri aty.

00:01:40.527 --> 00:01:44.125
A e dini se disa njerëz janë duke
u munduar të gjejnë kurën për autizmin?

00:01:44.149 --> 00:01:46.752
Kjo sepse ata e shohin atë
si një gjë negative,

00:01:46.776 --> 00:01:48.291
si një sëmundje.

00:01:48.950 --> 00:01:51.410
Shumë njerëz janë duke e sfiduar këtë ide

00:01:51.434 --> 00:01:55.990
dhe për ne, autizmi nuk është
një sëmundje.

00:01:56.014 --> 00:02:00.188
Është vetëm një tjetër mënyrë
e të menduarit dhe të shikuarit të botës.

00:02:00.679 --> 00:02:04.188
Truri jonë funksionon ndryshe
nga truri i shumicës së njerëzve.

00:02:04.577 --> 00:02:07.926
Mendojeni këtë si kur krahasoni
një Xbox dhe një PlayStation.

00:02:07.950 --> 00:02:11.490
Të dyja janë konsola shumë të afta
me programime të ndryshme.

00:02:12.292 --> 00:02:16.188
Por, nëse e vendos lojën tënde të Xbox
në një PlayStation,

00:02:16.212 --> 00:02:20.521
nuk do të punoje, sepse PlayStation
komunikon ndryshe.

NOTE Paragraph

00:02:25.199 --> 00:02:26.588
Kur shikoj në pasqyrë,

00:02:26.612 --> 00:02:28.706
shoh dikë që mendon ndryshe.

00:02:28.730 --> 00:02:30.603
Oh, shoh gjithashtu flokë të mira.

NOTE Paragraph

00:02:30.627 --> 00:02:32.665
(Të qeshura)

NOTE Paragraph

00:02:32.689 --> 00:02:39.313
(Duartrokitje)

NOTE Paragraph

00:02:39.337 --> 00:02:41.448
Por, pyetja është,

00:02:41.472 --> 00:02:44.805
a jam vërtetë i sëmurë
nëse thjesht mendoj ndryshe?

00:02:48.387 --> 00:02:53.061
Problemi i vetëm me të jetuarit autik
në shoqërinë e sotme

00:02:53.085 --> 00:02:56.077
është se bota thjesht nuk është
ndërtuar për ne.

00:02:56.101 --> 00:02:59.652
Janë shumë mënyra të cilat
mund të na pengojnë.

00:03:00.478 --> 00:03:02.057
Për shembull,

00:03:02.081 --> 00:03:07.355
gjëja që më pengon gjatë gjithë kohës
janë zhurmat e larta,

00:03:07.379 --> 00:03:10.478
që do të thotë që unë kurrë
nuk e vë muzikën shumë te lartë

00:03:10.502 --> 00:03:14.601
dhe unë zakonisht nuk jam fans
i festave të mëdha.

00:03:15.323 --> 00:03:18.762
Por njerëzit tjerë në këtë spektër
mund të pengohen

00:03:18.786 --> 00:03:22.260
nga gjëra, si dritat e ndritshme
apo aromat e rënda

00:03:22.284 --> 00:03:24.307
apo nga materialet ngjitëse,

00:03:24.950 --> 00:03:28.217
që kanë potencialin 
të shkaktojnë ankth e shqetësim.

00:03:28.847 --> 00:03:34.299
Mendoni për të gjitha mbledhitë
në të cilat keni qenë në të kaluarën.

00:03:34.323 --> 00:03:36.257
A ka qenë muzika e lartë?

00:03:36.807 --> 00:03:39.394
A kanë qenë dritat shumë të ndritshme?

00:03:39.800 --> 00:03:44.236
A kishte aroma të ushqimeve të ndryshme
në të njëjtën kohë?

00:03:44.260 --> 00:03:48.243
A po ndodhnin shumë biseda,
të gjitha në të njëjtën kohë?

00:03:49.491 --> 00:03:51.959
Ato gjëra ndoshta nuk ju kanë
penguar juve,

00:03:51.983 --> 00:03:54.855
por, për dikë me autizëm,

00:03:54.879 --> 00:03:56.946
ato mund të jenë shumë bezdisëse.

NOTE Paragraph

00:03:57.522 --> 00:04:03.156
Pra, në këto raste,
ne bëjmë diçka të quajtur vet-stimulim,

00:04:03.180 --> 00:04:06.230
që është përsëritje 
e ndonjë lëvizje apo zhurme

00:04:06.254 --> 00:04:11.822
apo ndonjë lëvizje të rastësishme,
që mund të duket normale ose jo normale.

00:04:12.853 --> 00:04:15.242
Disa njerëz rrahin krahët e tyre

00:04:15.266 --> 00:04:18.860
ose bëjnë ndonjë zhurmë ose rrotullohen.

00:04:20.361 --> 00:04:23.479
Po, është mënyra jonë e të të larguarit të
vëmendjes.

00:04:24.559 --> 00:04:27.432
Ndonjëherë mund ta ndiejmë të nevojshme
të bëjmë stimulime.

00:04:27.893 --> 00:04:31.043
Sidoqoftë, zakonisht nuk pëlqehet,

00:04:31.067 --> 00:04:32.934
dhe jemi të detyruar ta fshehim.

00:04:33.900 --> 00:04:37.881
Kur ne jemi të detyruar t'i fshehim 
sjelljet tona autike kështu,

00:04:37.905 --> 00:04:39.239
quhet maskim.

00:04:41.460 --> 00:04:44.491
Dhe disa njerëz maskohen më mirë 
se disa të tjerë.

00:04:44.865 --> 00:04:50.712
Unë maskohem mirë nganjëherë,
saqë njerëzit nuk e dinë që jam autik

00:04:50.736 --> 00:04:54.546
deri sa ja u jap zbulimin e madh.
(Të qeshura)

NOTE Paragraph

00:04:56.430 --> 00:04:59.620
Por, në fund të ditës,
bëhet shumë stresuese.

00:04:59.644 --> 00:05:02.882
Edhe diçka si bërja e detyrave
të mia natën,

00:05:02.906 --> 00:05:04.771
bëhet shumë e lodhshme.

00:05:05.839 --> 00:05:07.902
Disa njerëz mendojnë,

00:05:09.347 --> 00:05:11.434
për shkak se jemi të aftë të maskohemi,

00:05:11.458 --> 00:05:13.592
konsiderohet se kjo është kura e autizmit.

00:05:13.991 --> 00:05:16.721
Sidoqoftë, krejt çfarë kjo gjë bën
është të na turpërojë

00:05:16.745 --> 00:05:19.038
që ne tregojmë veten tonë të vërtetë.

NOTE Paragraph

00:05:23.839 --> 00:05:28.950
Një tjetër stereotip i zakonshëm
që bëhet për autizmin

00:05:28.974 --> 00:05:31.441
është se njerëzve autik ju mungon empatia.

00:05:32.458 --> 00:05:34.497
Dhe përsëri, kjo nuk është e vërtetë.

00:05:35.124 --> 00:05:37.258
Unë jam shumë empatik.

00:05:37.601 --> 00:05:40.201
Vetëm se nuk jam shumë i zoti në
të shfaqurit e saj.

00:05:40.997 --> 00:05:43.152
Kurdo që një shok mundohet të më tregoje

00:05:43.176 --> 00:05:45.843
disa nga vështirësitë
në të cilat po kalojnë,

00:05:45.867 --> 00:05:48.914
unë shpesh nuk di si ta shpreh 
përgjigjien time.

00:05:49.271 --> 00:05:51.597
Dhe kjo është pse unë nuk shfaq 
shumë empati

00:05:51.621 --> 00:05:54.080
sa shokët e mi jo-autik.

NOTE Paragraph

00:05:57.250 --> 00:06:01.324
Të shprehurit e emocioneve,
sado shumë ose pak,

00:06:01.348 --> 00:06:02.710
është e vështirë për mua.

00:06:03.671 --> 00:06:06.403
Dhe kjo sepse unë po shpërthej përbrenda

00:06:06.427 --> 00:06:10.442
me çdo emocion të mundshëm që
një njeri i përjeton në çdo kohë.

00:06:11.188 --> 00:06:14.498
Edhe pse sigurisht,
unë nuk mund t'i shpreh në atë mënyrë.

00:06:14.522 --> 00:06:19.052
Përndryshe, të themi,
lumturia, për shembull,

00:06:19.076 --> 00:06:22.354
do të vinte si shpërthim i frymëmarrjes,

00:06:22.378 --> 00:06:25.814
përplasje e duarve dhe "woohoo" të larta.

NOTE Paragraph

00:06:25.838 --> 00:06:27.377
(Të qeshura)

NOTE Paragraph

00:06:28.125 --> 00:06:29.776
Kur ju mund thjesht të buzëqeshni.

NOTE Paragraph

00:06:29.800 --> 00:06:32.126
(Të qeshura)

NOTE Paragraph

00:06:33.569 --> 00:06:37.761
Qoftë ajo marrja e një dhurate
të mahnitshme për ditëlindje

00:06:37.785 --> 00:06:43.111
apo të dëgjuarit e një ngjarje
tragjike në lajme,

00:06:43.135 --> 00:06:47.895
unë nuk mund t'i shprehë përgjigjiet e mia
pa shpërthyer,

00:06:47.919 --> 00:06:52.906
pra edhe një herë, unë duhet të maskohem
që të dukem normal.

00:06:53.990 --> 00:06:56.855
Ndjenjat e mia të brendshme nuk kanë kufi,

00:06:56.879 --> 00:07:01.136
por, mendja ime më lejon të shprehem
vetëm në mënyrë ekstreme ose fare.

NOTE Paragraph

00:07:03.804 --> 00:07:05.836
Pra, unë ...

00:07:05.860 --> 00:07:09.517
Nuk jam i mirë me emocionet e mia,

00:07:09.541 --> 00:07:12.569
dhe unë komunikoj ndryshe,

00:07:12.593 --> 00:07:17.815
dhe për këtë, jam diagnostifikuar me
çrregullimin e spektrit të autizmit.

00:07:18.514 --> 00:07:22.915
Kjo diagnozë më ndihmon mua
dhe shokët e mi dhe familjen time

00:07:22.939 --> 00:07:26.447
ta dimë se si funksionon mendja ime.

00:07:27.511 --> 00:07:28.925
Dhe në botë,

00:07:28.949 --> 00:07:31.564
përafërsisht një përqind e popullatës

00:07:31.588 --> 00:07:35.164
diagnostifikohet me çrregullimin
e spektrit të autizmit.

00:07:35.188 --> 00:07:36.988
Dhe ky numër po rritet.

00:07:37.760 --> 00:07:40.852
Sidoqoftë, ne jemi ende një
minoritet i madh.

00:07:41.217 --> 00:07:44.876
Dhe ka ende shumë njerëz
që nuk na shohin ne si të barabartë

00:07:44.900 --> 00:07:46.209
me njerëzit e tjerë.

NOTE Paragraph

00:07:48.368 --> 00:07:50.122
Kjo është familja ime.

00:07:50.784 --> 00:07:53.580
Në familjen time,

00:07:53.604 --> 00:07:57.823
është edhe një person tjetër që 
është autik.

00:07:58.411 --> 00:07:59.688
Nëna ime.

00:07:59.712 --> 00:08:03.348
Po, gratë adulte mund të jenë
autike gjithashtu.

00:08:04.690 --> 00:08:08.261
Babai im dhe vëllai im
janë të dy jo-autik.

00:08:08.912 --> 00:08:13.212
Nganjëherë mund të jetë
e vështirë për ne të komunikojmë,

00:08:13.236 --> 00:08:14.386
sidoqoftë.

00:08:15.045 --> 00:08:17.831
Nganjëherë unë them diçka si,

00:08:17.855 --> 00:08:20.826
"Oh, Union Station i Torontos,
apo jo?"

00:08:20.850 --> 00:08:24.572
duke menduar se unë mundem

00:08:24.596 --> 00:08:27.683
t'i ndihmoj ata të kujtojnë
aspektet e tij.

00:08:27.707 --> 00:08:32.617
Kur ata ndihen konfuz, zakonisht duhet të
sqaroj veten për atë që them.

00:08:34.284 --> 00:08:37.807
Dhe ne shpesh duhet t'i themi gjërat

00:08:37.831 --> 00:08:41.413
në mënyra të ndryshme që të kuptohemi
nga të tjerët.

00:08:42.419 --> 00:08:43.862
Por, pavarësisht së gjithave

00:08:43.886 --> 00:08:47.686
ne e duam njëri tjetrin dhe e respektojmë
njëri tjetrin si të barabartë.

NOTE Paragraph

00:08:48.188 --> 00:08:50.545
Në librin e tij "NeuroTribes,"

00:08:50.569 --> 00:08:56.786
autori Steve Silberman, citon që
autizmi dhe gjendjet tjera mentale

00:08:56.810 --> 00:08:59.730
duhet të shihen si natyralisht humane,

00:08:59.754 --> 00:09:02.609
natyralisht pjesë e spektrit human

00:09:02.633 --> 00:09:04.577
dhe jo si defekte.

00:09:04.601 --> 00:09:07.910
Dhe kjo është diçka me të cilën
pajtohem totalisht.

00:09:08.903 --> 00:09:13.450
Nëse autizmi shihet si pjesë natyrale
e spektrit human,

00:09:13.474 --> 00:09:20.069
bota do të ishte e dizajnuar të
funksionoje më mirë për njerëzit autik.

00:09:20.728 --> 00:09:23.450
Unë nuk turpërohem nga autizmi im.

00:09:24.188 --> 00:09:27.188
Dhe unë ndoshta nuk mendoj si ju,

00:09:27.212 --> 00:09:28.887
apo veproj si ju,

00:09:28.911 --> 00:09:32.124
por, jam përsëri njeri dhe
nuk jam i sëmurë

NOTE Paragraph

00:09:33.730 --> 00:09:34.889
Ju falemnderit.

NOTE Paragraph

00:09:34.913 --> 00:09:39.008
(Duartrokitje)