Tự kỷ không còn xa lạ
với nhiều người.
Ví dụ, vài người nghĩ rằng
người tự kỷ là
người đàn ông da trắng,
nói giọng đều đều
và cứ liên tục nói
về một chủ đề.
Vài nguời nghĩ rằng, người tự kỷ
không phân biệt được trái phải,
hay lảng tránh
và thường nói sai chuyện
vào sai thời điểm.
Vài người nghĩ rằng người tự kỷ
ngại tương tác xã hội,
không hài hước
và không biết cảm thông.
Nếu bạn đồng ý với
những gì tôi vừa nói,
thì rất tiếc,
bạn không hiểu đúng
về tự kỷ rồi.
Vì sao tôi biết?
Vì tôi mắc chứng tự kỷ.
Tôi bị ám ảnh bởi
những thứ như thiết bị điện
và giao thông công cộng,
nhưng điều đó không làm nên
con người tôi.
Mỗi người đều đặc biệt
theo cách của riêng mình.
Tuy nhiên, không có
nhiều thông tin bên ngoài
về cuộc sống thực sự
của người tự kỷ,
nên người ta thường
dựa vào những khuôn mẫu
thường thấy trên truyền thông.
Những khuôn mẫu phổ biến hơn cả
trên truyền thông là
ngại tương tác xã hội,
không biết đồng cảm
hay thậm chí là thiên tài.
Và sự thiếu hiểu biết về tự kỷ
không dừng lại ở đó.
Bạn có biết vài người còn cố
tìm thuốc chữa cho tự kỷ?
Đó là bởi vì họ xem tự kỷ
như một thứ tiêu cực,
là một căn bệnh.
Nhiều người phản đối
quan điểm này
và với chúng tôi,
tự kỷ không phải là bệnh.
Đó chỉ là nhìn và nghĩ về
thế giới theo cách khác.
Não của chúng tôi hoạt động khác
so với não của mọi người.
Hãy hình dung nó như
so sánh Xbox và PlayStation.
Chúng đều là bộ điều khiển mạnh
nhưng được lập trình khác nhau.
Nếu bạn cho game của bộ Xbox
vào bộ PlayStation,
nó sẽ không chạy được,
vì bộ PlayStation giao tiếp kiểu khác.
Khi tôi nhìn vào gương,
tôi thấy một người
có suy nghĩ khác biệt.
Và người đó cũng có mái tóc đẹp.
(Cười)
(vỗ tay)
Nhưng câu hỏi là,
liệu tôi thực sự bị bệnh
chỉ vì tôi suy nghĩ khác biệt?
Khó khăn chính của người tự kỷ
trong xã hội ngày nay
là thế giới không phù hợp
với chúng tôi.
Chúng tôi có thể bị choáng ngợp
theo nhiều cách.
Ví dụ,
thứ lúc nào cũng khiến tôi
choáng ngợp là tiếng ồn,
nên tôi không bao giờ
bật nhạc quá to
và thường không thích
những buổi tiệc lớn.
Nhưng những nguời tự kỷ khác
có thể bị choáng ngợp
bởi thứ như ánh sáng mạnh
hay mùi hăng,
hay kết cấu nhớt
chúng đều có thể tạo nên sự lo lắng.
Hãy nghĩ về tất cả những buổi tụ họp
mà bạn đã tham gia.
Ở đó có nhạc ồn không?
Ở đó có ánh sáng mạnh không?
Ở đó có nhiều mùi thức ăn khác nhau
cùng một lúc không?
Ở đó có nhiều cuộc hội thoại
diễn ra cùng lúc không?
Những thứ đó có thể
không làm bạn khó chịu,
nhưng với người tự kỷ,
họ có thể bị choáng ngợp.
Trong những tình huống đó,
chúng tôi sẽ "tự kích thích"
như lặp lại một chuyển động
hay tiếng động
hoặc một số động tác ngẫu nhiên khác
có thể trông bình thường hoặc không.
Có người sẽ vỗ cánh tay
tạo tiếng động
hay quay thứ gì đó.
Đó là cách mà chúng tôi
bớt để ý đến xung quanh.
Chúng tôi cần phải "tự kích thích"
thường xuyên.
Tuy nhiên, việc này thường bị phản đối,
và chúng tôi buộc phải giấu nó.
Khi buộc phải giấu những dấu hiệu
tự kỷ như thế này,
chúng tôi "đeo mặt nạ".
Vài người giỏi che đậy
hơn những người khác.
Thỉnh thoảng, tôi che đậy rất tốt
nên chẳng ai biết tôi bị tự kỷ
cho đến khi tôi tiết lộ. (Cười)
Nhưng đến cuối ngày,
thực sự rất áp lực.
Thậm chí những việc như
làm bài tập về nhà vào buổi tối
cũng trở nên mệt nhọc.
Vài người nghĩ,
vì chúng tôi có thể che đậy,
nên đây là cách chữa tự kỷ.
Tuy nhiên, điều này chỉ khiến
chúng tôi hổ thẹn
vì không được là chính mình.
Một khuôn mẫu phổ biến khác
thường đi với tự kỷ là
người tự kỷ không biết
cảm thông.
Và lần nữa, điều này không đúng.
Tôi thực sự rất giỏi cảm thông.
Chỉ là tôi không giỏi
thể hiện điều đó ra.
Mỗi khi có một người bạn
cố nói cho tôi
về những mâu thuẫn
mà họ đang phải trải qua,
tôi thường không biết
cách bày tỏ câu trả lời.
Đó là lý do trông tôi
không biết cảm thông
như những người bạn
bình thường của tôi.
Biểu lộ cảm xúc,
dù là nhiều hay ít,
thì cũng khó với tôi.
Đó là vì bên trong tôi vỡ òa
với từng cảm xúc
mà một nguời có thể cảm thấy.
Nhưng đương nhiên,
tôi không thể biểu lộ cảm xúc như vậy.
Nếu vậy thì, ví dụ như
khi tôi vui,
tôi sẽ biểu lộ bằng cách
bật thở khò khè đầy hân hoan,
vỗ tay và kêu lớn "woohoos".
(Cười)
Còn bạn chỉ cần mỉm cười thôi.
(Cười)
Dù là khi được nhận
một món quà sinh nhật tuyệt vời
hay khi nghe một câu chuyện
bi thảm trên bản tin,
tôi cũng không thể bày tỏ
cảm xúc mà không thốt lên,
nên lần nữa, tôi phải che đậy
để trông bình thường.
Cảm xúc trong tôi rất tràn trề,
nhưng tôi chỉ có thể
bộc lộ rất nhiều hoặc không bộc lộ.
Vậy...
tôi không giỏi bộc lộ cảm xúc,
và tôi giao tiếp theo cách riêng,
và chính vì thế, tôi được chuẩn đoán
là mắc chứng rối loạn tự kỷ.
Chuẩn đoán này giúp tôi,
bạn bè và gia đình của tôi
biết cách mà tâm trí tôi hoạt động.
Trên thế giới,
có xấp xỉ 1% dân số
được chuẩn đoán là
mắc chứng rối loạn tự kỷ.
Và con số này đang tăng dần.
Tuy nhiên, chúng tôi vẫn là
một nhóm thiểu số.
Và có rất nhiều người
không xem chúng tôi ngang bằng
với người khác.
Đây là gia đình của tôi.
Và trong gia đình,
có một người khác
cũng bị tự kỷ.
Đó là mẹ tôi.
Đúng vậy, phụ nữ trưởng thành
có thể bị tự kỷ.
Bố và em trai tôi
đều bình thường.
Thỉnh thoảng, chúng tôi gặp chút khó khăn
khi giao tiếp với nhau,
dẫu vậy.
Thỉnh thoảng, tôi nói những thứ như
"Trạm Union của Toronto, nhỉ?"
và nghĩ rằng tôi có thể
giúp họ nhớ những mặt
nhất định của nó.
Khi họ nhầm lẫn, tôi thường
tự mình nói thêm cho họ.
Và chúng tôi thường
nói nhiều thứ
theo nhiều cách khác nhau
để mọi người hiểu được.
Tuy nhiên, mặc cho tất cả,
chúng tôi đều yêu thương
và tôn trọng lẫn nhau.
Trong cuốn "NeuroTribes",
tác giả Steve Silberman khẳng định
tự kỷ và các trạng thái tinh thần khác
nên được xem là tự nhiên,
tự nhiên với một nhóm người
chứ không phải khiếm khuyết.
Đây là điều mà tôi
hoàn toàn đồng ý.
Nếu tự kỷ được xem là một phần
tự nhiên của một nhóm người,
thế giới sẽ được thiết kế
để phù hợp hơn với người tự kỷ.
Tôi không xấu hổ vì bị tự kỷ.
Tôi có thể không suy nghĩ,
hay hành động như bạn,
nhưng tôi vẫn là con người
và tôi không bị bệnh.
Cảm ơn mọi người.
(Vỗ tay)