WEBVTT

00:00:01.973 --> 00:00:06.535
Tự kỷ không còn xa lạ 
với nhiều người.

00:00:07.570 --> 00:00:09.890
Ví dụ, vài người nghĩ rằng

00:00:09.914 --> 00:00:14.440
người tự kỷ là
người đàn ông da trắng,

00:00:14.464 --> 00:00:16.519
nói giọng đều đều

00:00:16.543 --> 00:00:20.130
và cứ liên tục nói
về một chủ đề.

00:00:21.258 --> 00:00:26.252
Vài nguời nghĩ rằng, người tự kỷ
không phân biệt được trái phải,

00:00:26.276 --> 00:00:27.808
hay lảng tránh

00:00:27.832 --> 00:00:31.832
và thường nói sai chuyện
vào sai thời điểm.

00:00:31.856 --> 00:00:36.354
Vài người nghĩ rằng người tự kỷ 
ngại tương tác xã hội,

00:00:36.378 --> 00:00:38.417
không hài hước 
và không biết cảm thông.

NOTE Paragraph

00:00:39.679 --> 00:00:43.060
Nếu bạn đồng ý với 
những gì tôi vừa nói,

00:00:43.084 --> 00:00:44.498
thì rất tiếc,

00:00:44.522 --> 00:00:48.307
bạn không hiểu đúng 
về tự kỷ rồi.

00:00:48.934 --> 00:00:50.084
Vì sao tôi biết?

00:00:50.744 --> 00:00:53.593
Vì tôi mắc chứng tự kỷ.

00:00:54.323 --> 00:00:59.437
Tôi bị ám ảnh bởi
những thứ như thiết bị điện

00:00:59.461 --> 00:01:01.736
và giao thông công cộng,

00:01:01.760 --> 00:01:04.188
nhưng điều đó không làm nên
con người tôi.

00:01:04.553 --> 00:01:08.378
Mỗi người đều đặc biệt 
theo cách của riêng mình.

NOTE Paragraph

00:01:09.252 --> 00:01:12.839
Tuy nhiên, không có 
nhiều thông tin bên ngoài

00:01:12.863 --> 00:01:16.069
về cuộc sống thực sự
của người tự kỷ,

00:01:16.093 --> 00:01:19.458
nên người ta thường 
dựa vào những khuôn mẫu

00:01:19.831 --> 00:01:22.231
thường thấy trên truyền thông.

00:01:22.712 --> 00:01:26.744
Những khuôn mẫu phổ biến hơn cả
trên truyền thông là

00:01:26.768 --> 00:01:28.910
ngại tương tác xã hội,

00:01:28.934 --> 00:01:30.633
không biết đồng cảm

00:01:30.657 --> 00:01:33.164
hay thậm chí là thiên tài.

NOTE Paragraph

00:01:35.687 --> 00:01:40.503
Và sự thiếu hiểu biết về tự kỷ 
không dừng lại ở đó.

00:01:40.527 --> 00:01:44.125
Bạn có biết vài người còn cố 
tìm thuốc chữa cho tự kỷ?

00:01:44.149 --> 00:01:46.752
Đó là bởi vì họ xem tự kỷ
như một thứ tiêu cực,

00:01:46.776 --> 00:01:48.291
là một căn bệnh.

00:01:48.950 --> 00:01:51.410
Nhiều người phản đối 
quan điểm này

00:01:51.434 --> 00:01:55.990
và với chúng tôi, 
tự kỷ không phải là bệnh.

00:01:56.014 --> 00:02:00.188
Đó chỉ là nhìn và nghĩ về 
thế giới theo cách khác.

00:02:00.679 --> 00:02:04.188
Não của chúng tôi hoạt động khác 
so với não của mọi người.

00:02:04.577 --> 00:02:07.926
Hãy hình dung nó như
so sánh Xbox và PlayStation.

00:02:07.950 --> 00:02:11.490
Chúng đều là bộ điều khiển mạnh
nhưng được lập trình khác nhau.

00:02:12.292 --> 00:02:16.188
Nếu bạn cho game của bộ Xbox
vào bộ PlayStation,

00:02:16.212 --> 00:02:20.521
nó sẽ không chạy được, 
vì bộ PlayStation giao tiếp kiểu khác.

NOTE Paragraph

00:02:25.199 --> 00:02:26.588
Khi tôi nhìn vào gương,

00:02:26.612 --> 00:02:28.706
tôi thấy một người 
có suy nghĩ khác biệt.

00:02:28.730 --> 00:02:30.603
Và người đó cũng có mái tóc đẹp.

NOTE Paragraph

00:02:30.627 --> 00:02:32.665
(Cười)

NOTE Paragraph

00:02:32.689 --> 00:02:39.313
(vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:02:39.337 --> 00:02:41.448
Nhưng câu hỏi là,

00:02:41.472 --> 00:02:44.805
liệu tôi thực sự bị bệnh
chỉ vì tôi suy nghĩ khác biệt?

00:02:48.387 --> 00:02:53.061
Khó khăn chính của người tự kỷ
trong xã hội ngày nay

00:02:53.085 --> 00:02:56.077
là thế giới không phù hợp
với chúng tôi.

00:02:56.101 --> 00:02:59.652
Chúng tôi có thể bị choáng ngợp
theo nhiều cách.

00:03:00.478 --> 00:03:02.057
Ví dụ,

00:03:02.081 --> 00:03:07.355
thứ lúc nào cũng khiến tôi 
choáng ngợp là tiếng ồn,

00:03:07.379 --> 00:03:10.478
nên tôi không bao giờ
bật nhạc quá to

00:03:10.502 --> 00:03:14.601
và thường không thích
những buổi tiệc lớn.

00:03:15.323 --> 00:03:18.762
Nhưng những nguời tự kỷ khác
có thể bị choáng ngợp

00:03:18.786 --> 00:03:22.260
bởi thứ như ánh sáng mạnh
hay mùi hăng,

00:03:22.284 --> 00:03:24.307
hay kết cấu nhớt

00:03:24.950 --> 00:03:28.217
chúng đều có thể tạo nên sự lo lắng.

00:03:28.847 --> 00:03:34.299
Hãy nghĩ về tất cả những buổi tụ họp 
mà bạn đã tham gia.

00:03:34.323 --> 00:03:36.257
Ở đó có nhạc ồn không?

00:03:36.807 --> 00:03:39.394
Ở đó có ánh sáng mạnh không?

00:03:39.800 --> 00:03:44.236
Ở đó có nhiều mùi thức ăn khác nhau 
cùng một lúc không?

00:03:44.260 --> 00:03:48.243
Ở đó có nhiều cuộc hội thoại
diễn ra cùng lúc không?

00:03:49.491 --> 00:03:51.959
Những thứ đó có thể
không làm bạn khó chịu,

00:03:51.983 --> 00:03:54.855
nhưng với người tự kỷ,

00:03:54.879 --> 00:03:56.946
họ có thể bị choáng ngợp.

NOTE Paragraph

00:03:57.522 --> 00:04:03.156
Trong những tình huống đó,
chúng tôi sẽ "tự kích thích"

00:04:03.180 --> 00:04:06.230
như lặp lại một chuyển động 
hay tiếng động

00:04:06.254 --> 00:04:11.822
hoặc một số động tác ngẫu nhiên khác 
có thể trông bình thường hoặc không.

00:04:12.853 --> 00:04:15.242
Có người sẽ vỗ cánh tay

00:04:15.266 --> 00:04:18.860
tạo tiếng động 
hay quay thứ gì đó.

00:04:20.361 --> 00:04:23.479
Đó là cách mà chúng tôi
bớt để ý đến xung quanh.

00:04:24.559 --> 00:04:27.432
Chúng tôi cần phải "tự kích thích"
thường xuyên.

00:04:27.893 --> 00:04:31.043
Tuy nhiên, việc này thường bị phản đối,

00:04:31.067 --> 00:04:32.934
và chúng tôi buộc phải giấu nó.

00:04:33.900 --> 00:04:37.715
Khi buộc phải giấu những dấu hiệu 
tự kỷ như thế này,

00:04:37.715 --> 00:04:39.239
chúng tôi "đeo mặt nạ".

00:04:41.460 --> 00:04:44.491
Vài người giỏi che đậy
hơn những người khác.

00:04:44.865 --> 00:04:50.712
Thỉnh thoảng, tôi che đậy rất tốt
nên chẳng ai biết tôi bị tự kỷ

00:04:50.736 --> 00:04:54.546
cho đến khi tôi tiết lộ. (Cười)

NOTE Paragraph

00:04:56.430 --> 00:04:59.620
Nhưng đến cuối ngày,
thực sự rất áp lực.

00:04:59.644 --> 00:05:02.882
Thậm chí những việc như 
làm bài tập về nhà vào buổi tối

00:05:02.906 --> 00:05:04.771
cũng trở nên mệt nhọc.

00:05:05.839 --> 00:05:07.902
Vài người nghĩ,

00:05:09.347 --> 00:05:11.434
vì chúng tôi có thể che đậy,

00:05:11.458 --> 00:05:13.592
nên đây là cách chữa tự kỷ.

00:05:13.991 --> 00:05:16.721
Tuy nhiên, điều này chỉ khiến 
chúng tôi hổ thẹn

00:05:16.745 --> 00:05:19.038
vì không được là chính mình.

NOTE Paragraph

00:05:23.839 --> 00:05:28.950
Một khuôn mẫu phổ biến khác
thường đi với tự kỷ là

00:05:28.974 --> 00:05:31.441
người tự kỷ không biết
cảm thông.

00:05:32.458 --> 00:05:34.497
Và lần nữa, điều này không đúng.

00:05:35.124 --> 00:05:37.258
Tôi thực sự rất giỏi cảm thông.

00:05:37.601 --> 00:05:40.201
Chỉ là tôi không giỏi 
thể hiện điều đó ra.

00:05:40.997 --> 00:05:43.152
Mỗi khi có một người bạn 
cố nói cho tôi

00:05:43.176 --> 00:05:45.843
về những mâu thuẫn
mà họ đang phải trải qua,

00:05:45.867 --> 00:05:48.914
tôi thường không biết
cách bày tỏ câu trả lời.

00:05:49.271 --> 00:05:51.597
Đó là lý do trông tôi
không biết cảm thông

00:05:51.621 --> 00:05:54.080
như những người bạn 
bình thường của tôi.

NOTE Paragraph

00:05:57.250 --> 00:06:01.324
Biểu lộ cảm xúc,
dù là nhiều hay ít,

00:06:01.348 --> 00:06:02.710
thì cũng khó với tôi.

00:06:03.671 --> 00:06:06.403
Đó là vì bên trong tôi vỡ òa

00:06:06.427 --> 00:06:10.442
với từng cảm xúc
mà một nguời có thể cảm thấy.

00:06:11.188 --> 00:06:14.498
Nhưng đương nhiên, 
tôi không thể biểu lộ cảm xúc như vậy.

00:06:14.522 --> 00:06:19.052
Nếu vậy thì, ví dụ như
khi tôi vui,

00:06:19.076 --> 00:06:22.354
tôi sẽ biểu lộ bằng cách
bật thở khò khè đầy hân hoan,

00:06:22.378 --> 00:06:25.814
vỗ tay và kêu lớn "woohoos".

NOTE Paragraph

00:06:25.838 --> 00:06:27.377
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:28.125 --> 00:06:29.776
Còn bạn chỉ cần mỉm cười thôi.

NOTE Paragraph

00:06:29.800 --> 00:06:32.126
(Cười)

NOTE Paragraph

00:06:33.569 --> 00:06:37.761
Dù là khi được nhận
một món quà sinh nhật tuyệt vời

00:06:37.785 --> 00:06:43.111
hay khi nghe một câu chuyện 
bi thảm trên bản tin,

00:06:43.135 --> 00:06:47.895
tôi cũng không thể bày tỏ
cảm xúc mà không thốt lên,

00:06:47.919 --> 00:06:52.906
nên lần nữa, tôi phải che đậy
để trông bình thường.

00:06:53.990 --> 00:06:56.855
Cảm xúc trong tôi rất tràn trề,

00:06:56.879 --> 00:07:01.136
nhưng tôi chỉ có thể
bộc lộ rất nhiều hoặc không bộc lộ.

NOTE Paragraph

00:07:03.804 --> 00:07:05.836
Vậy...

00:07:05.860 --> 00:07:09.517
tôi không giỏi bộc lộ cảm xúc,

00:07:09.541 --> 00:07:12.569
và tôi giao tiếp theo cách riêng,

00:07:12.593 --> 00:07:17.815
và chính vì thế, tôi được chuẩn đoán 
là mắc chứng rối loạn tự kỷ.

00:07:18.514 --> 00:07:22.915
Chuẩn đoán này giúp tôi,
bạn bè và gia đình của tôi

00:07:22.939 --> 00:07:26.447
biết cách mà tâm trí tôi hoạt động.

00:07:27.511 --> 00:07:28.925
Trên thế giới,

00:07:28.949 --> 00:07:31.564
có xấp xỉ 1% dân số

00:07:31.588 --> 00:07:35.164
được chuẩn đoán là
mắc chứng rối loạn tự kỷ.

00:07:35.188 --> 00:07:36.988
Và con số này đang tăng dần.

00:07:37.760 --> 00:07:40.852
Tuy nhiên, chúng tôi vẫn là 
một nhóm thiểu số.

00:07:41.217 --> 00:07:44.876
Và có rất nhiều người
không xem chúng tôi ngang bằng

00:07:44.900 --> 00:07:46.209
với người khác.

NOTE Paragraph

00:07:48.368 --> 00:07:50.122
Đây là gia đình của tôi.

00:07:50.784 --> 00:07:53.580
Và trong gia đình,

00:07:53.604 --> 00:07:57.823
có một người khác
cũng bị tự kỷ.

00:07:58.411 --> 00:07:59.688
Đó là mẹ tôi.

00:07:59.712 --> 00:08:03.348
Đúng vậy, phụ nữ trưởng thành 
có thể bị tự kỷ.

00:08:04.690 --> 00:08:08.261
Bố và em trai tôi
đều bình thường.

00:08:08.912 --> 00:08:13.212
Thỉnh thoảng, chúng tôi gặp chút khó khăn
khi giao tiếp với nhau,

00:08:13.236 --> 00:08:14.386
dẫu vậy.

00:08:15.045 --> 00:08:17.831
Thỉnh thoảng, tôi nói những thứ như

00:08:17.855 --> 00:08:20.826
"Trạm Union của Toronto, nhỉ?"

00:08:20.850 --> 00:08:24.572
và nghĩ rằng tôi có thể

00:08:24.596 --> 00:08:27.683
giúp họ nhớ những mặt
nhất định của nó.

00:08:27.707 --> 00:08:32.617
Khi họ nhầm lẫn, tôi thường
tự mình nói thêm cho họ.

00:08:34.284 --> 00:08:37.807
Và chúng tôi thường 
nói nhiều thứ

00:08:37.831 --> 00:08:41.413
theo nhiều cách khác nhau
để mọi người hiểu được.

00:08:42.419 --> 00:08:43.862
Tuy nhiên, mặc cho tất cả,

00:08:43.886 --> 00:08:47.686
chúng tôi đều yêu thương
và tôn trọng lẫn nhau.

NOTE Paragraph

00:08:48.188 --> 00:08:50.545
Trong cuốn "NeuroTribes",

00:08:50.569 --> 00:08:56.786
tác giả Steve Silberman khẳng định
tự kỷ và các trạng thái tinh thần khác

00:08:56.810 --> 00:08:59.730
nên được xem là tự nhiên,

00:08:59.754 --> 00:09:02.609
tự nhiên với một nhóm người

00:09:02.633 --> 00:09:04.577
chứ không phải khiếm khuyết.

00:09:04.601 --> 00:09:07.910
Đây là điều mà tôi 
hoàn toàn đồng ý.

00:09:08.903 --> 00:09:13.450
Nếu tự kỷ được xem là một phần
tự nhiên của một nhóm người,

00:09:13.474 --> 00:09:20.069
thế giới sẽ được thiết kế
để phù hợp hơn với người tự kỷ.

00:09:20.728 --> 00:09:23.450
Tôi không xấu hổ vì bị tự kỷ.

00:09:24.188 --> 00:09:27.188
Tôi có thể không suy nghĩ,

00:09:27.212 --> 00:09:28.887
hay hành động như bạn,

00:09:28.911 --> 00:09:32.124
nhưng tôi vẫn là con người
và tôi không bị bệnh.

NOTE Paragraph

00:09:33.730 --> 00:09:34.889
Cảm ơn mọi người.

NOTE Paragraph

00:09:34.913 --> 00:09:39.008
(Vỗ tay)