1
00:00:06,834 --> 00:00:12,414
Milenijumima je narod u Britaniji koristio
bronzu za pravljenje alata i nakita,

2
00:00:12,414 --> 00:00:15,060
kao i za valutu u trgovini.

3
00:00:15,060 --> 00:00:19,100
Ali oko 800. godine pre nove ere,
to je počelo da se menja:

4
00:00:19,100 --> 00:00:25,120
vrednost bronze je opala, što je izazvalo
društveni preokret i ekonomsku krizu -

5
00:00:25,120 --> 00:00:28,202
ono što bismo danas nazvali recesijom.

6
00:00:28,766 --> 00:00:30,646
Šta uzrokuje recesije?

7
00:00:30,646 --> 00:00:35,066
Ovo pitanje je dugo bilo predmet
žestoke rasprave među ekonomistima,

8
00:00:35,066 --> 00:00:36,546
i to sa dobrim razlogom.

9
00:00:36,546 --> 00:00:40,046
Recesija može biti blagi pad
ekonomskih aktivnosti

10
00:00:40,046 --> 00:00:42,596
u jednoj zemlji koji traje mesecima,

11
00:00:42,596 --> 00:00:47,406
dugotrajan pad sa globalnim posledicama
koji traje godinama,

12
00:00:47,406 --> 00:00:49,846
ili bilo šta između ta dva.

13
00:00:49,846 --> 00:00:51,376
Dodatno komplikuje stvari

14
00:00:51,376 --> 00:00:55,026
to što postoji bezbroj promenljivih
koje doprinose zdravlju ekonomije,

15
00:00:55,026 --> 00:00:59,026
što otežava određivanje konkretnih uzroka.

16
00:00:59,026 --> 00:01:01,666
Pomaže ako počnemo sa širom slikom:

17
00:01:01,666 --> 00:01:04,776
recesije nastaju kada se javi
negativan poremećaj

18
00:01:04,776 --> 00:01:07,636
ravnoteže između ponude i potražnje.

19
00:01:07,636 --> 00:01:11,116
Postoji neusklađenost između toga
koliko robe ljudi žele da kupe,

20
00:01:11,116 --> 00:01:14,256
koliko proizvoda i usluga
proizvođači mogu da ponude,

21
00:01:14,256 --> 00:01:19,966
i cene prodatih roba i usluga,
što podstiče ekonomski pad.

22
00:01:19,966 --> 00:01:23,156
Odnos između ponude i potražnje
u nekoj ekonomiji

23
00:01:23,156 --> 00:01:27,236
ogleda se u njenim stopama inflacije
i kamatnim stopama.

24
00:01:27,236 --> 00:01:31,686
Inflacija se dešava
kada roba i usluge poskupljuju.

25
00:01:31,686 --> 00:01:35,080
Drugim rečima, vrednost novca opada.

26
00:01:35,080 --> 00:01:38,950
Ipak, inflacija nije nužno loša stvar.

27
00:01:38,950 --> 00:01:43,570
Zapravo, smatra se da niska stopa
inflacije podstiče ekonomsku aktivnost.

28
00:01:43,570 --> 00:01:46,900
Ali visoka inflacija
koja nije praćena velikom potražnjom

29
00:01:46,900 --> 00:01:52,520
može ujedno izazvati probleme za ekonomiju
i na kraju dovesti do recesije.

30
00:01:52,520 --> 00:01:54,020
Kamatne stope, međutim,

31
00:01:54,020 --> 00:01:58,390
odražavaju troškove preuzimanja duga
za pojedince i kompanije.

32
00:01:58,390 --> 00:02:01,600
Stopa je obično godišnji procenat kredita

33
00:02:01,600 --> 00:02:05,720
koji zajmoprimci plaćaju poveriocima
dok se zajam ne otplati.

34
00:02:05,720 --> 00:02:09,790
Niske kamatne stope znače da kompanije
mogu priuštiti da pozajme više novca,

35
00:02:09,790 --> 00:02:12,490
koji mogu uložiti u više projekata.

36
00:02:12,490 --> 00:02:14,270
Sa druge strane, visoke kamatne stope

37
00:02:14,270 --> 00:02:17,290
povećavaju troškove
za proizvođače i potrošače,

38
00:02:17,290 --> 00:02:19,565
što usporava ekonomske aktivnosti.

39
00:02:19,565 --> 00:02:22,555
Oscilacije inflacije i kamatnih stopa

40
00:02:22,555 --> 00:02:25,385
nam mogu dati uvid u zdravlje ekonomije,

41
00:02:25,385 --> 00:02:29,385
ali šta uopšte izaziva te oscilacije?

42
00:02:29,385 --> 00:02:33,605
Najočigledniji uzroci su šokovi
poput prirodnih katastrofa, rata

43
00:02:33,605 --> 00:02:35,717
i geopolitičkih faktora.

44
00:02:35,717 --> 00:02:37,237
Zemljotres, na primer,

45
00:02:37,237 --> 00:02:42,247
može uništiti potrebnu infrastrukturu
za proizvodnju važnih roba poput nafte.

46
00:02:42,247 --> 00:02:47,557
To primorava ponudu ekonomije da naplaćuje
više za proizvode koji koriste naftu,

47
00:02:47,557 --> 00:02:51,935
što obeshrabruje potražnju
i potencijalno stvara recesiju.

48
00:02:51,935 --> 00:02:55,624
Ali neke recesije se javljaju
u doba ekonomskog prosperiteta -

49
00:02:55,624 --> 00:02:59,044
a možda čak usled ekonomskog prosperiteta.

50
00:02:59,044 --> 00:03:03,344
Neki ekonomisti smatraju da poslovne
aktivnosti zbog širenja tržišta

51
00:03:03,344 --> 00:03:06,608
ponekad mogu dostići neodrživi nivo.

52
00:03:06,608 --> 00:03:10,548
Na primer, korporacije i potrošači
mogu pozajmljivati više novca

53
00:03:10,548 --> 00:03:14,828
uz pretpostavku da će im ekonomski rast
pomoći da se nose sa dodatnim teretom.

54
00:03:14,828 --> 00:03:18,381
Ali ako ekonomija ne raste
tako brzo kao što se očekuje,

55
00:03:18,381 --> 00:03:21,341
onda mogu završiti sa više dugova
nego što mogu da podnesu.

56
00:03:21,341 --> 00:03:25,051
Da bi ih isplatili, moraće da preusmere
sredstva iz drugih aktivnosti,

57
00:03:25,051 --> 00:03:27,471
čime se smanjuju poslovne aktivnosti.

58
00:03:27,471 --> 00:03:30,391
Psihologija takođe može
doprineti recesiji.

59
00:03:30,391 --> 00:03:34,551
Strah od recesije može postati
samoispunjavajuće proročanstvo

60
00:03:34,551 --> 00:03:38,550
ako navede ljude
da povuku ulaganja i potrošnju.

61
00:03:38,550 --> 00:03:41,850
Kao odgovor na to, proizvođači
bi mogli smanjiti troškove poslovanja

62
00:03:41,850 --> 00:03:44,930
kako bi prebrodili
očekivani pad potražnje.

63
00:03:44,930 --> 00:03:46,930
To može dovesti do začaranog kruga

64
00:03:46,930 --> 00:03:49,810
jer smanjivanje troškova
na kraju snižava plate,

65
00:03:49,810 --> 00:03:52,800
što dovodi do još manje potražnje.

66
00:03:52,800 --> 00:03:55,080
Čak može doprineti i politika
koja je osmišljena

67
00:03:55,080 --> 00:03:57,610
da pomogne u sprečavanju recesije.

68
00:03:57,610 --> 00:04:01,740
Kad su vremena teška, vlade
i centralne banke mogu da štampaju novac,

69
00:04:01,740 --> 00:04:05,500
povećaju potrošnju i snize
kamatne stope centralne banke.

70
00:04:05,500 --> 00:04:08,960
Manji zajmodavci mogu zauzvrat sniziti
svoje kamatne stope,

71
00:04:08,960 --> 00:04:12,470
čime „pojeftinjuju“ dug
kako bi se povećala potrošnja.

72
00:04:12,470 --> 00:04:16,620
Ali ove mere nisu održive
i na kraju ih je potrebno ukinuti

73
00:04:16,620 --> 00:04:18,822
da bi se sprečila prekomerna inflacija.

74
00:04:18,822 --> 00:04:23,272
To može izazvati recesiju ako se ljudi
previše oslanjaju na jeftin dug

75
00:04:23,272 --> 00:04:25,202
i podsticaje vlade.

76
00:04:25,202 --> 00:04:30,032
Recesija bronze u Britaniji se na kraju
završila kada je usvajanje gvožđa

77
00:04:30,032 --> 00:04:33,276
pomoglo da se ostvari revolucija
u poljoprivredi i proizvodnji hrane.

78
00:04:33,276 --> 00:04:35,416
Savremena tržišta su složenija,

79
00:04:35,416 --> 00:04:39,166
zbog čega je daleko teže
upravljati današnjom recesijom.

80
00:04:39,166 --> 00:04:41,506
Ali svaka recesija pruža nove podatke

81
00:04:41,506 --> 00:04:46,504
koji pomažu efikasnije predviđanje
budućih recesija i reagovanje na njih.