WEBVTT

00:00:06.834 --> 00:00:12.414
Milenijumima je narod u Britaniji koristio
bronzu za pravljenje alata i nakita,

00:00:12.414 --> 00:00:15.060
kao i za valutu u trgovini.

00:00:15.060 --> 00:00:19.100
Ali oko 800. godine pre nove ere,
to je počelo da se menja:

00:00:19.100 --> 00:00:25.120
vrednost bronze je opala, što je izazvalo
društveni preokret i ekonomsku krizu -

00:00:25.120 --> 00:00:28.202
ono što bismo danas nazvali recesijom.

NOTE Paragraph

00:00:28.766 --> 00:00:30.646
Šta uzrokuje recesije?

00:00:30.646 --> 00:00:35.066
Ovo pitanje je dugo bilo predmet
žestoke rasprave među ekonomistima,

00:00:35.066 --> 00:00:36.546
i to sa dobrim razlogom.

00:00:36.546 --> 00:00:40.046
Recesija može biti blagi pad
ekonomskih aktivnosti

00:00:40.046 --> 00:00:42.596
u jednoj zemlji koji traje mesecima,

00:00:42.596 --> 00:00:47.406
dugotrajan pad sa globalnim posledicama
koji traje godinama,

00:00:47.406 --> 00:00:49.846
ili bilo šta između ta dva.

00:00:49.846 --> 00:00:51.376
Dodatno komplikuje stvari

00:00:51.376 --> 00:00:55.026
to što postoji bezbroj promenljivih
koje doprinose zdravlju ekonomije,

00:00:55.026 --> 00:00:59.026
što otežava određivanje konkretnih uzroka.

NOTE Paragraph

00:00:59.026 --> 00:01:01.666
Pomaže ako počnemo sa širom slikom:

00:01:01.666 --> 00:01:04.776
recesije nastaju kada se javi
negativan poremećaj

00:01:04.776 --> 00:01:07.636
ravnoteže između ponude i potražnje.

00:01:07.636 --> 00:01:11.116
Postoji neusklađenost između toga
koliko robe ljudi žele da kupe,

00:01:11.116 --> 00:01:14.256
koliko proizvoda i usluga
proizvođači mogu da ponude,

00:01:14.256 --> 00:01:19.966
i cene prodatih roba i usluga,
što podstiče ekonomski pad.

NOTE Paragraph

00:01:19.966 --> 00:01:23.156
Odnos između ponude i potražnje
u nekoj ekonomiji

00:01:23.156 --> 00:01:27.236
ogleda se u njenim stopama inflacije
i kamatnim stopama.

NOTE Paragraph

00:01:27.236 --> 00:01:31.686
Inflacija se dešava
kada roba i usluge poskupljuju.

00:01:31.686 --> 00:01:35.080
Drugim rečima, vrednost novca opada.

00:01:35.080 --> 00:01:38.950
Ipak, inflacija nije nužno loša stvar.

00:01:38.950 --> 00:01:43.570
Zapravo, smatra se da niska stopa
inflacije podstiče ekonomsku aktivnost.

00:01:43.570 --> 00:01:46.900
Ali visoka inflacija
koja nije praćena velikom potražnjom

00:01:46.900 --> 00:01:52.520
može ujedno izazvati probleme za ekonomiju
i na kraju dovesti do recesije.

NOTE Paragraph

00:01:52.520 --> 00:01:54.020
Kamatne stope, međutim,

00:01:54.020 --> 00:01:58.390
odražavaju troškove preuzimanja duga
za pojedince i kompanije.

00:01:58.390 --> 00:02:01.600
Stopa je obično godišnji procenat kredita

00:02:01.600 --> 00:02:05.720
koji zajmoprimci plaćaju poveriocima
dok se zajam ne otplati.

00:02:05.720 --> 00:02:09.790
Niske kamatne stope znače da kompanije
mogu priuštiti da pozajme više novca,

00:02:09.790 --> 00:02:12.490
koji mogu uložiti u više projekata.

00:02:12.490 --> 00:02:14.270
Sa druge strane, visoke kamatne stope

00:02:14.270 --> 00:02:17.290
povećavaju troškove
za proizvođače i potrošače,

00:02:17.290 --> 00:02:19.565
što usporava ekonomske aktivnosti.

NOTE Paragraph

00:02:19.565 --> 00:02:22.555
Oscilacije inflacije i kamatnih stopa

00:02:22.555 --> 00:02:25.385
nam mogu dati uvid u zdravlje ekonomije,

00:02:25.385 --> 00:02:29.385
ali šta uopšte izaziva te oscilacije?

NOTE Paragraph

00:02:29.385 --> 00:02:33.605
Najočigledniji uzroci su šokovi
poput prirodnih katastrofa, rata

00:02:33.605 --> 00:02:35.717
i geopolitičkih faktora.

00:02:35.717 --> 00:02:37.237
Zemljotres, na primer,

00:02:37.237 --> 00:02:42.247
može uništiti potrebnu infrastrukturu
za proizvodnju važnih roba poput nafte.

00:02:42.247 --> 00:02:47.557
To primorava ponudu ekonomije da naplaćuje
više za proizvode koji koriste naftu,

00:02:47.557 --> 00:02:51.935
što obeshrabruje potražnju
i potencijalno stvara recesiju.

NOTE Paragraph

00:02:51.935 --> 00:02:55.624
Ali neke recesije se javljaju
u doba ekonomskog prosperiteta -

00:02:55.624 --> 00:02:59.044
a možda čak usled ekonomskog prosperiteta.

00:02:59.044 --> 00:03:03.344
Neki ekonomisti smatraju da poslovne
aktivnosti zbog širenja tržišta

00:03:03.344 --> 00:03:06.608
ponekad mogu dostići neodrživi nivo.

00:03:06.608 --> 00:03:10.548
Na primer, korporacije i potrošači
mogu pozajmljivati više novca

00:03:10.548 --> 00:03:14.828
uz pretpostavku da će im ekonomski rast
pomoći da se nose sa dodatnim teretom.

00:03:14.828 --> 00:03:18.381
Ali ako ekonomija ne raste
tako brzo kao što se očekuje,

00:03:18.381 --> 00:03:21.341
onda mogu završiti sa više dugova
nego što mogu da podnesu.

00:03:21.341 --> 00:03:25.051
Da bi ih isplatili, moraće da preusmere
sredstva iz drugih aktivnosti,

00:03:25.051 --> 00:03:27.471
čime se smanjuju poslovne aktivnosti.

NOTE Paragraph

00:03:27.471 --> 00:03:30.391
Psihologija takođe može
doprineti recesiji.

00:03:30.391 --> 00:03:34.551
Strah od recesije može postati
samoispunjavajuće proročanstvo

00:03:34.551 --> 00:03:38.550
ako navede ljude
da povuku ulaganja i potrošnju.

00:03:38.550 --> 00:03:41.850
Kao odgovor na to, proizvođači
bi mogli smanjiti troškove poslovanja

00:03:41.850 --> 00:03:44.930
kako bi prebrodili
očekivani pad potražnje.

00:03:44.930 --> 00:03:46.930
To može dovesti do začaranog kruga

00:03:46.930 --> 00:03:49.810
jer smanjivanje troškova
na kraju snižava plate,

00:03:49.810 --> 00:03:52.800
što dovodi do još manje potražnje.

NOTE Paragraph

00:03:52.800 --> 00:03:55.080
Čak može doprineti i politika
koja je osmišljena

00:03:55.080 --> 00:03:57.610
da pomogne u sprečavanju recesije.

00:03:57.610 --> 00:04:01.740
Kad su vremena teška, vlade
i centralne banke mogu da štampaju novac,

00:04:01.740 --> 00:04:05.500
povećaju potrošnju i snize
kamatne stope centralne banke.

00:04:05.500 --> 00:04:08.960
Manji zajmodavci mogu zauzvrat sniziti
svoje kamatne stope,

00:04:08.960 --> 00:04:12.470
čime „pojeftinjuju“ dug
kako bi se povećala potrošnja.

00:04:12.470 --> 00:04:16.620
Ali ove mere nisu održive
i na kraju ih je potrebno ukinuti

00:04:16.620 --> 00:04:18.822
da bi se sprečila prekomerna inflacija.

00:04:18.822 --> 00:04:23.272
To može izazvati recesiju ako se ljudi
previše oslanjaju na jeftin dug

00:04:23.272 --> 00:04:25.202
i podsticaje vlade.

NOTE Paragraph

00:04:25.202 --> 00:04:30.032
Recesija bronze u Britaniji se na kraju
završila kada je usvajanje gvožđa

00:04:30.032 --> 00:04:33.276
pomoglo da se ostvari revolucija
u poljoprivredi i proizvodnji hrane.

00:04:33.276 --> 00:04:35.416
Savremena tržišta su složenija,

00:04:35.416 --> 00:04:39.166
zbog čega je daleko teže
upravljati današnjom recesijom.

00:04:39.166 --> 00:04:41.506
Ali svaka recesija pruža nove podatke

00:04:41.506 --> 00:04:46.504
koji pomažu efikasnije predviđanje
budućih recesija i reagovanje na njih.