1
00:00:06,824 --> 00:00:08,004
Ming yillar davomida,

2
00:00:08,004 --> 00:00:12,414
Angliya xalqi bronzadan asboblar va 
zargarlik buyumlari yasashda

3
00:00:12,414 --> 00:00:15,060
hamda savdo-sotiq uchun
pul sifatida foydalangan.

4
00:00:15,060 --> 00:00:19,100
Biroq, mill.avv 800-yillarda, 
bu holat o'zgara boshladi:

5
00:00:19,100 --> 00:00:25,120
bronzaning qiymati pasayib, 
ijtimoiy tanglik va iqtisodiy inqiroz -

6
00:00:25,120 --> 00:00:28,766
hozirda qo'llaniladigan retsessiyani 
keltirib chiqardi.

7
00:00:28,766 --> 00:00:30,646
Retsessiyaga nima sabab bo'ladi?

8
00:00:30,646 --> 00:00:35,066
Bu savol uzoq vaqt davomida iqtisodchilar 
o'rtasida qizg'in munozarali mavzu bo'lib

9
00:00:35,066 --> 00:00:36,546
kelgan va bu zoya ketmagan.

10
00:00:36,546 --> 00:00:39,866
Retsessiya bir mamlakat iqtisodiy
faoliyatida oylab davom etadigan

11
00:00:39,866 --> 00:00:42,596
o'rtacha pasayish, uzoq

12
00:00:42,596 --> 00:00:47,406
yillab davom etadigan global
ta'sirga ega inqiroz yoki ular

13
00:00:47,406 --> 00:00:49,846
o'rtasidagi holatdir.
Vaziyatni yanada

14
00:00:49,846 --> 00:00:51,376
murrakablashtirsak,

15
00:00:51,376 --> 00:00:55,026
iqtisodiyotning sog'lig'iga ta'sir
qiladigan son-sanoqsiz omillar mavjud

16
00:00:55,026 --> 00:00:59,026
bo'lib, bu aniq bir sababni
ko'rsatishni qiyinlashtiradi.

17
00:00:59,026 --> 00:01:01,666
Shunday qilib, bu umumiy manzaradan 
boshlashga yordam

18
00:01:01,666 --> 00:01:04,776
beradi: retsessiya talab va
taklif o'rtasidagi muvozanat

19
00:01:04,776 --> 00:01:07,636
buzilganda yuzaga keladi.

20
00:01:07,636 --> 00:01:11,116
Bunda odamlar qancha mahsulot
sotib olishni xohlashi hamda

21
00:01:11,116 --> 00:01:14,256
ishlab chiqaruvchilar qancha tovar va
xizmatlar taklif qila olishi

22
00:01:14,256 --> 00:01:20,626
o'rtasida nomutanosiblik bo'ladi.

23
00:01:20,626 --> 00:01:23,156
Iqtisodiyotning talab va 
taklif o'rtasidagi o'zaro

24
00:01:23,156 --> 00:01:27,236
bog'liqligi, uning inflatsiya va foiz 
ko'rsatkichlariga tas'ir ko'rsatadi.

25
00:01:27,236 --> 00:01:31,686
Inflatsiya tovarlar va xizmatlar 
qimmatlashganda sodir bo'ladi.

26
00:01:31,686 --> 00:01:35,080
Boshqacha qilib aytganda, 
pul qadrsizlanadi.

27
00:01:35,080 --> 00:01:38,950
Shunga qaramay, inflatsiya mutlaq 
yomon narsa emas.

28
00:01:38,950 --> 00:01:43,570
Aslida inflyatsiyaning past darajasi 
iqtisodiy faollikni rag'batlantiradi.

29
00:01:43,570 --> 00:01:46,770
Ammo yuqori talab bilan birga kelmaydigan 
yuqori inflyatsiya

30
00:01:46,770 --> 00:01:52,520
iqtisodiy muammolarga sabab bo'ladi va 
natijada retsessiyaga olib keladi.

31
00:01:52,520 --> 00:01:54,020
Shu bilan birga, foiz stavka

32
00:01:54,020 --> 00:01:58,390
stavkalari shaxslar va kompaniyalar uchun
qarz olish xarajatlarini aks ettiradi.

33
00:01:58,390 --> 00:02:01,600
Stavka, odatda, qarz oluvchilar kredit 
qaytarilgunga qadar o'z

34
00:02:01,600 --> 00:02:05,720
kreditorlariga to'laydigan qarzning 
yillik foizidir. Past foiz stavkalari

35
00:02:05,720 --> 00:02:09,790
shuni anglatadiki, kompaniyalar ko'proq 
loyihalarni sarmoyalash uchun foydalanishi

36
00:02:09,790 --> 00:02:12,490
mumkin bo'lgan ko'proq pul 
qarzga olishlari mumkin.

37
00:02:12,490 --> 00:02:17,290
Shu bilan birga, yuqori foiz stavkalari 
ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar

38
00:02:17,290 --> 00:02:19,565
uchun harajatlarni oshiradi, iqtisodiy

39
00:02:19,565 --> 00:02:22,555
faoliyatni sekinlashtiradi. Inflyatsiya va
foiz stavkalaridagi

40
00:02:22,555 --> 00:02:25,385
tebranishlar bizga iqtisodiyotning
holati to'g'risida

41
00:02:25,385 --> 00:02:29,385
tushuncha berishi mumkin, ammo bu 
tebranishlarning sababi nimada?

42
00:02:29,385 --> 00:02:33,605
Eng aniq sabablar tabiiy ofat, 
urush va geosiyosiy omillar

43
00:02:33,605 --> 00:02:35,717
kabi kutilmagan vaziyatlardir.
Masalan,

44
00:02:35,717 --> 00:02:37,237
zilzila neft kabi tovarlarni

45
00:02:37,237 --> 00:02:42,247
ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan
infratuzilmani yo'q qilishi mumkin.

46
00:02:42,247 --> 00:02:47,557
Bu iqtisodiyotning ta'minot tomonini neft-
dan foydalanadigan mahsulotlar uchun

47
00:02:47,557 --> 00:02:51,935
ko'proq haq olishga majbur qiladi, talabni
susaytiradi va retsessiyani keltirib

48
00:02:51,935 --> 00:02:55,624
chiqarishi mumkin. Ammo ba'zi 
turg'unliklar iqtisodiy farovonlik davrida

49
00:02:55,624 --> 00:02:59,044
hattoki, iqtisodiy farovonlik tufayli
ham ro'y beradi.

50
00:02:59,044 --> 00:03:03,344
Ba'zi iqtisodchilarning fikriga ko'ra, 
bozorning kengayishidan kelib chiqadigan

51
00:03:03,344 --> 00:03:06,608
biznes faolligi ba'zida beqaror darajaga 
ko'tarilishi mumkin.

52
00:03:06,608 --> 00:03:10,548
Masalan, korporatsiyalar va iste'molchilar
iqtisodiy o'sish ularga qo'shimcha

53
00:03:10,548 --> 00:03:14,828
yukdan qutulishga yordam beradi degan 
tahmin bilan ko'proq qarz olishi mumkin.

54
00:03:14,828 --> 00:03:18,381
Ammo, agar iqtisodiyot kutilgan darajada 
tez rivojlanmasa,

55
00:03:18,381 --> 00:03:21,341
ular qaytara oladigandan ko'proq 
qarzga botishi mumkin.

56
00:03:21,341 --> 00:03:25,051
Buni to'lash uchun, ular biznes 
faoliyatini kamaytirgan holda,

57
00:03:25,051 --> 00:03:27,471
mablag'larini boshqa faoliyatga 
yo'naltirishadi.

58
00:03:27,471 --> 00:03:30,374
Ruxiyat ham turg'unlikka hissa 
qo'shishi mumkin.

59
00:03:30,391 --> 00:03:34,551
Retsessiyadan cho'chish, o'zini-o'zi 
amalga oshiruvchi bashoratga aylanadi,

60
00:03:34,551 --> 00:03:38,550
agar bu odamlarni investitsiya va 
xarajatlardan qaytishiga sabab bo'lsa.

61
00:03:38,550 --> 00:03:41,850
Bunga javoban ishlab chiqaruvchilar
kutilayotgan talabning pasayishiga

62
00:03:41,850 --> 00:03:44,930
bardosh berish uchun operatsion
xarajatlarni kamaytirishi mumkin.

63
00:03:44,930 --> 00:03:49,810
Bu ayanchli siklga olib kelishi mumkin,
xarajatlar kamayishi natijasida ish haqi

64
00:03:49,810 --> 00:03:52,800
pasayadi va bu talabni pasayishiga 
olib keladi. Hatto turg'un-

65
00:03:52,800 --> 00:03:57,610
-likni oldini olishga qaratilgan siyosat
ham o'z hissasini qo'shishi mumkin.

66
00:03:57,610 --> 00:04:01,740
Vaqt qiyinlashsa, hukumatlar va markaziy
banklar pulni bosib chiqarishlari,

67
00:04:01,740 --> 00:04:05,500
xarajatlarni ko'paytirishi va markaziy
bankning foiz stavkalarini pasaytirishi

68
00:04:05,500 --> 00:04:08,960
mumkin. Kichik qarz beruvchi o'z
navbatida foiz stavkalarini pasaytirib,

69
00:04:08,960 --> 00:04:12,470
xarajatni ko'paytirish uchun qarzni
"arzonroq" qilishadi.

70
00:04:12,470 --> 00:04:16,620
Ammo bu siyosatlar samarali bo'lmaydi va 
natijada yuqori inflyatsiyani oldini olish

71
00:04:16,620 --> 00:04:18,822
uchun ularni o'zgartirish
zarur bo'lib qoladi.

72
00:04:18,822 --> 00:04:23,272
Agar odamlar arzon qarz va hukumatni
rag'batlantirishga juda ishonib qolishsa,

73
00:04:23,272 --> 00:04:25,202
bu tanazzulga olib kelishi mumkin.

74
00:04:25,202 --> 00:04:30,032
Britaniyadagi bronza inqirozi, oxir-oqibat
temirning qabul qilinishi qehqonchilik va

75
00:04:30,032 --> 00:04:33,256
oziq-ovqat ishlab chiqarishda
inqilobga yordam berganida yakunlandi.

76
00:04:33,256 --> 00:04:35,416
Hozirda bozor yanada murakkab bo'lib,
bugungi

77
00:04:35,416 --> 00:04:39,166
kundagi turg'unlikni nazorat qilishni
ancha qiyinlashtirmoqda. Ammo har bir

78
00:04:39,166 --> 00:04:43,486
turg'unlik kelajakdagi turg'unliklarni
oldindan ko'rish, ularga yanada samarali

79
00:04:43,486 --> 00:04:46,504
javob berishga yordam beradigan
yangi ma'lumotlar taqdim etadi.