WEBVTT

00:00:06.824 --> 00:00:08.004
Ming yillar davomida,

NOTE Paragraph

00:00:08.004 --> 00:00:12.414
Angliya xalqi bronzadan asboblar va 
zargarlik buyumlari yasashda

00:00:12.414 --> 00:00:15.060
hamda savdo-sotiq uchun
pul sifatida foydalangan.

00:00:15.060 --> 00:00:19.100
Biroq, mill.avv 800-yillarda, 
bu holat o'zgara boshladi:

00:00:19.100 --> 00:00:25.120
bronzaning qiymati pasayib, 
ijtimoiy tanglik va iqtisodiy inqiroz -

00:00:25.120 --> 00:00:28.766
hozirda qo'llaniladigan retsessiyani 
keltirib chiqardi.

NOTE Paragraph

00:00:28.766 --> 00:00:30.646
Retsessiyaga nima sabab bo'ladi?

00:00:30.646 --> 00:00:35.066
Bu savol uzoq vaqt davomida iqtisodchilar 
o'rtasida qizg'in munozarali mavzu bo'lib

00:00:35.066 --> 00:00:36.546
kelgan va bu zoya ketmagan.

00:00:36.546 --> 00:00:39.866
Retsessiya bir mamlakat iqtisodiy
faoliyatida oylab davom etadigan

00:00:39.866 --> 00:00:42.596
o'rtacha pasayish, uzoq

00:00:42.596 --> 00:00:47.406
yillab davom etadigan global
ta'sirga ega inqiroz yoki ular

00:00:47.406 --> 00:00:49.846
o'rtasidagi holatdir.
Vaziyatni yanada

00:00:49.846 --> 00:00:51.376
murrakablashtirsak,

00:00:51.376 --> 00:00:55.026
iqtisodiyotning sog'lig'iga ta'sir
qiladigan son-sanoqsiz omillar mavjud

00:00:55.026 --> 00:00:59.026
bo'lib, bu aniq bir sababni
ko'rsatishni qiyinlashtiradi.

NOTE Paragraph

00:00:59.026 --> 00:01:01.666
Shunday qilib, bu umumiy manzaradan 
boshlashga yordam

00:01:01.666 --> 00:01:04.776
beradi: retsessiya talab va
taklif o'rtasidagi muvozanat

00:01:04.776 --> 00:01:07.636
buzilganda yuzaga keladi.

00:01:07.636 --> 00:01:11.116
Bunda odamlar qancha mahsulot
sotib olishni xohlashi hamda

00:01:11.116 --> 00:01:14.256
ishlab chiqaruvchilar qancha tovar va
xizmatlar taklif qila olishi

00:01:14.256 --> 00:01:20.626
o'rtasida nomutanosiblik bo'ladi.

NOTE Paragraph

00:01:20.626 --> 00:01:23.156
Iqtisodiyotning talab va 
taklif o'rtasidagi o'zaro

00:01:23.156 --> 00:01:27.236
bog'liqligi, uning inflatsiya va foiz 
ko'rsatkichlariga tas'ir ko'rsatadi.

NOTE Paragraph

00:01:27.236 --> 00:01:31.686
Inflatsiya tovarlar va xizmatlar 
qimmatlashganda sodir bo'ladi.

00:01:31.686 --> 00:01:35.080
Boshqacha qilib aytganda, 
pul qadrsizlanadi.

00:01:35.080 --> 00:01:38.950
Shunga qaramay, inflatsiya mutlaq 
yomon narsa emas.

00:01:38.950 --> 00:01:43.570
Aslida inflyatsiyaning past darajasi 
iqtisodiy faollikni rag'batlantiradi.

00:01:43.570 --> 00:01:46.770
Ammo yuqori talab bilan birga kelmaydigan 
yuqori inflyatsiya

00:01:46.770 --> 00:01:52.520
iqtisodiy muammolarga sabab bo'ladi va 
natijada retsessiyaga olib keladi.

NOTE Paragraph

00:01:52.520 --> 00:01:54.020
Shu bilan birga, foiz stavka

00:01:54.020 --> 00:01:58.390
stavkalari shaxslar va kompaniyalar uchun
qarz olish xarajatlarini aks ettiradi.

00:01:58.390 --> 00:02:01.600
Stavka, odatda, qarz oluvchilar kredit 
qaytarilgunga qadar o'z

00:02:01.600 --> 00:02:05.720
kreditorlariga to'laydigan qarzning 
yillik foizidir. Past foiz stavkalari

00:02:05.720 --> 00:02:09.790
shuni anglatadiki, kompaniyalar ko'proq 
loyihalarni sarmoyalash uchun foydalanishi

00:02:09.790 --> 00:02:12.490
mumkin bo'lgan ko'proq pul 
qarzga olishlari mumkin.

00:02:12.490 --> 00:02:17.290
Shu bilan birga, yuqori foiz stavkalari 
ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar

00:02:17.290 --> 00:02:19.565
uchun harajatlarni oshiradi, iqtisodiy

NOTE Paragraph

00:02:19.565 --> 00:02:22.555
faoliyatni sekinlashtiradi. Inflyatsiya va
foiz stavkalaridagi

00:02:22.555 --> 00:02:25.385
tebranishlar bizga iqtisodiyotning
holati to'g'risida

00:02:25.385 --> 00:02:29.385
tushuncha berishi mumkin, ammo bu 
tebranishlarning sababi nimada?

NOTE Paragraph

00:02:29.385 --> 00:02:33.605
Eng aniq sabablar tabiiy ofat, 
urush va geosiyosiy omillar

00:02:33.605 --> 00:02:35.717
kabi kutilmagan vaziyatlardir.
Masalan,

00:02:35.717 --> 00:02:37.237
zilzila neft kabi tovarlarni

00:02:37.237 --> 00:02:42.247
ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan
infratuzilmani yo'q qilishi mumkin.

00:02:42.247 --> 00:02:47.557
Bu iqtisodiyotning ta'minot tomonini neft-
dan foydalanadigan mahsulotlar uchun

00:02:47.557 --> 00:02:51.935
ko'proq haq olishga majbur qiladi, talabni
susaytiradi va retsessiyani keltirib

NOTE Paragraph

00:02:51.935 --> 00:02:55.624
chiqarishi mumkin. Ammo ba'zi 
turg'unliklar iqtisodiy farovonlik davrida

00:02:55.624 --> 00:02:59.044
hattoki, iqtisodiy farovonlik tufayli
ham ro'y beradi.

00:02:59.044 --> 00:03:03.344
Ba'zi iqtisodchilarning fikriga ko'ra, 
bozorning kengayishidan kelib chiqadigan

00:03:03.344 --> 00:03:06.608
biznes faolligi ba'zida beqaror darajaga 
ko'tarilishi mumkin.

00:03:06.608 --> 00:03:10.548
Masalan, korporatsiyalar va iste'molchilar
iqtisodiy o'sish ularga qo'shimcha

00:03:10.548 --> 00:03:14.828
yukdan qutulishga yordam beradi degan 
tahmin bilan ko'proq qarz olishi mumkin.

00:03:14.828 --> 00:03:18.381
Ammo, agar iqtisodiyot kutilgan darajada 
tez rivojlanmasa,

00:03:18.381 --> 00:03:21.341
ular qaytara oladigandan ko'proq 
qarzga botishi mumkin.

00:03:21.341 --> 00:03:25.051
Buni to'lash uchun, ular biznes 
faoliyatini kamaytirgan holda,

00:03:25.051 --> 00:03:27.471
mablag'larini boshqa faoliyatga 
yo'naltirishadi.

NOTE Paragraph

00:03:27.471 --> 00:03:30.374
Ruxiyat ham turg'unlikka hissa 
qo'shishi mumkin.

00:03:30.391 --> 00:03:34.551
Retsessiyadan cho'chish, o'zini-o'zi 
amalga oshiruvchi bashoratga aylanadi,

00:03:34.551 --> 00:03:38.550
agar bu odamlarni investitsiya va 
xarajatlardan qaytishiga sabab bo'lsa.

00:03:38.550 --> 00:03:41.850
Bunga javoban ishlab chiqaruvchilar
kutilayotgan talabning pasayishiga

00:03:41.850 --> 00:03:44.930
bardosh berish uchun operatsion
xarajatlarni kamaytirishi mumkin.

00:03:44.930 --> 00:03:49.810
Bu ayanchli siklga olib kelishi mumkin,
xarajatlar kamayishi natijasida ish haqi

00:03:49.810 --> 00:03:52.800
pasayadi va bu talabni pasayishiga 
olib keladi. Hatto turg'un-

NOTE Paragraph

00:03:52.800 --> 00:03:57.610
-likni oldini olishga qaratilgan siyosat
ham o'z hissasini qo'shishi mumkin.

00:03:57.610 --> 00:04:01.740
Vaqt qiyinlashsa, hukumatlar va markaziy
banklar pulni bosib chiqarishlari,

00:04:01.740 --> 00:04:05.500
xarajatlarni ko'paytirishi va markaziy
bankning foiz stavkalarini pasaytirishi

00:04:05.500 --> 00:04:08.960
mumkin. Kichik qarz beruvchi o'z
navbatida foiz stavkalarini pasaytirib,

00:04:08.960 --> 00:04:12.470
xarajatni ko'paytirish uchun qarzni
"arzonroq" qilishadi.

00:04:12.470 --> 00:04:16.620
Ammo bu siyosatlar samarali bo'lmaydi va 
natijada yuqori inflyatsiyani oldini olish

00:04:16.620 --> 00:04:18.822
uchun ularni o'zgartirish
zarur bo'lib qoladi.

00:04:18.822 --> 00:04:23.272
Agar odamlar arzon qarz va hukumatni
rag'batlantirishga juda ishonib qolishsa,

00:04:23.272 --> 00:04:25.202
bu tanazzulga olib kelishi mumkin.

NOTE Paragraph

00:04:25.202 --> 00:04:30.032
Britaniyadagi bronza inqirozi, oxir-oqibat
temirning qabul qilinishi qehqonchilik va

00:04:30.032 --> 00:04:33.256
oziq-ovqat ishlab chiqarishda
inqilobga yordam berganida yakunlandi.

00:04:33.256 --> 00:04:35.416
Hozirda bozor yanada murakkab bo'lib,
bugungi

00:04:35.416 --> 00:04:39.166
kundagi turg'unlikni nazorat qilishni
ancha qiyinlashtirmoqda. Ammo har bir

00:04:39.166 --> 00:04:43.486
turg'unlik kelajakdagi turg'unliklarni
oldindan ko'rish, ularga yanada samarali

00:04:43.486 --> 00:04:46.504
javob berishga yordam beradigan
yangi ma'lumotlar taqdim etadi.