1
00:00:00,496 --> 00:00:02,120
Bu videoda, dövriyyədə olan pulların,

2
00:00:02,120 --> 00:00:04,560
ölçülməsinin fərqli üsulları

3
00:00:04,560 --> 00:00:06,730
haqqında danışacayıq.

4
00:00:06,730 --> 00:00:09,190
İşimizə ABŞ-dakı Mərkəzi bankla

5
00:00:09,190 --> 00:00:10,630
başlayacağıq.

6
00:00:10,630 --> 00:00:13,360
Bu, ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi-dir(FES).

7
00:00:13,360 --> 00:00:17,340
Deyək ki, 4 dollar çap edirlər.

8
00:00:17,340 --> 00:00:19,830
Yalnız vizual məqsədlər üçün,
bunu fiziki olaraq

9
00:00:19,830 --> 00:00:21,400
etdiklərinə diqqət edəcəyik.

10
00:00:21,400 --> 00:00:23,244
Bu, elektron şəkildə də 
edilə bilər.

11
00:00:23,244 --> 00:00:25,160
Biz isə, yalnız fiziki formaya baxacağıq.

12
00:00:25,160 --> 00:00:27,118
Bunu dövriyyəyə buraxmanın yolu,

13
00:00:27,118 --> 00:00:29,100
4 dollarla, açıq bazardan qiymətli,

14
00:00:29,100 --> 00:00:32,240
etibarlı və çox likvid qiymətli kağızlar

15
00:00:32,240 --> 00:00:34,310
almaqdır.

16
00:00:34,310 --> 00:00:36,540
Likvidlik, böyük miqdarda qiymətli 
kağızların

17
00:00:36,540 --> 00:00:38,500
alqı-satqısının çox asan olmasıdır.

18
00:00:38,500 --> 00:00:40,050
Məsələn, dövlət xəzinələri

19
00:00:40,050 --> 00:00:43,880
likvid qiymətli kağız və ya
likvid aktivdir.

20
00:00:43,880 --> 00:00:45,761
PEZ şirniləri likvid aktiv deyil.

21
00:00:45,761 --> 00:00:47,510
Bir milyard dollarlıq PEZ şirnisi

22
00:00:47,510 --> 00:00:49,780
alsaydım, bu məbləğdə qarşılıq əldə etmək

23
00:00:49,780 --> 00:00:51,960
mənim üçün çətin olardı.

24
00:00:51,960 --> 00:00:53,668
Çünki qısa ya da orta müddətdə

25
00:00:53,668 --> 00:00:57,060
bir milyard dollar dəyərində məhsul

26
00:00:57,060 --> 00:00:58,042
satmaq çətindir.

27
00:00:58,042 --> 00:01:00,500
Buna görə, Mərkəzi Bank 4 dollara

28
00:01:00,500 --> 00:01:03,210
1 likvid qiymətli kağız alır.

29
00:01:03,210 --> 00:01:05,300
Bu qiymətli kağızımız.

30
00:01:05,300 --> 00:01:07,510
Aldıqları şəxs, bu məbləği banka

31
00:01:07,510 --> 00:01:09,152
əmanət qoymaq qərarına gəlir.

32
00:01:09,152 --> 00:01:11,110
Bu pul birbaşa da banka köçürülə bilərdi,

33
00:01:11,110 --> 00:01:12,630
ya da bu pulu məhsul almaq üçün

34
00:01:12,630 --> 00:01:14,600
istifadə edib, məhsul aldıqları

35
00:01:14,600 --> 00:01:16,183
şəxs tərəfindən 
bir banka

36
00:01:16,183 --> 00:01:17,330
yerləşdirilə bilərdi.

37
00:01:17,330 --> 00:01:19,371
Hərhalda, bu məbləğ sonda

38
00:01:19,371 --> 00:01:21,050
banka qoyulur.

39
00:01:21,050 --> 00:01:22,810
Bu, bizim özəl bankımızdır.

40
00:01:22,810 --> 00:01:26,900
Bunu, 1 nömrəli özəl bank adlandıracağam.

41
00:01:26,900 --> 00:01:30,760
İndi bu dollarların hamısı

42
00:01:30,760 --> 00:01:34,960
1 nömrəli özəl banka köçürülür.

43
00:01:34,960 --> 00:01:38,040
Artıq onlar, federal ehtiyyat deyil,

44
00:01:38,040 --> 00:01:40,250
və ya ümumiyyətlə Mərkəzi Bank

45
00:01:40,250 --> 00:01:42,380
artıq onlara sahib deyil.

46
00:01:42,380 --> 00:01:44,114
Buradan köçürülüb.

47
00:01:44,114 --> 00:01:45,530
Bunları belə işarə edək ki,

48
00:01:45,530 --> 00:01:48,540
qarışmasın və rahat izləyə bilək.

49
00:01:48,540 --> 00:01:51,670
Pulu 1 nömrəli özəl banka qoyanda,

50
00:01:51,670 --> 00:01:55,000
dedilər ki, 3 dollara tələb var,

51
00:01:55,000 --> 00:01:56,880
buna görə də çek yazmaq istəyirlər.

52
00:01:56,880 --> 00:02:00,979
Buna görə, 3 dolları

53
00:02:00,979 --> 00:02:03,270
bir çek hesabına qoyurlar.

54
00:02:03,270 --> 00:02:13,390
Çek yazılır, və beləcə əmanət hesabına

55
00:02:13,390 --> 00:02:15,490
bir az daha çox faiz ala bilərlər,

56
00:02:15,490 --> 00:02:17,090
bank da buna maraqlıdır, çünki,

57
00:02:17,090 --> 00:02:18,923
əmanətə ehtiyat saxlamalı deyillər,

58
00:02:18,923 --> 00:02:22,530
əmanət hesabına 1 dollar qoyurlar

59
00:02:25,214 --> 00:02:27,630
və bu əmanət hesabına çek yaza bilmirlər.

60
00:02:27,630 --> 00:02:29,296
Əslində xüsusi şərtlər var,

61
00:02:29,296 --> 00:02:32,380
amma sadə dildə desək,

62
00:02:32,380 --> 00:02:32,880
çek yaza bilmirlər.

63
00:02:32,880 --> 00:02:34,921
Ya da çek yazmağa məhdudiyyətləri var

64
00:02:34,921 --> 00:02:36,200
və ya bu tərz problemlər.

65
00:02:36,200 --> 00:02:38,920
Bank da deyir ki, yaxşı, bu pula

66
00:02:38,920 --> 00:02:40,920
ehtiyat olmasına ehtiyac yoxdur.

67
00:02:40,920 --> 00:02:42,128
Bunu, borca 
verə bilərəm.

68
00:02:42,128 --> 00:02:43,680
Düşünək ki, borc verdikləri şəxs

69
00:02:43,680 --> 00:02:47,130
də, bu pulu, dərhal

70
00:02:47,130 --> 00:02:50,830
başqa bir banka yatırır.

71
00:02:50,830 --> 00:02:52,550
Buna da özəl bank 2 deyək.

72
00:02:52,550 --> 00:02:54,920
Beləliklə, pul, artıq

73
00:02:54,920 --> 00:02:57,120
özəl bank 1-də deyil.

74
00:02:57,120 --> 00:03:00,880
Burada da,

75
00:03:00,880 --> 00:03:04,690
özəl bankı 2-ni çəkək.

76
00:03:04,690 --> 00:03:07,470
Pulu, iki nömrəli özəl bankda

77
00:03:07,470 --> 00:03:10,540
əmanət hesabına yatırırlar.

78
00:03:10,540 --> 00:03:12,710
Buradakı puldan isə, bank deyir ki,

79
00:03:12,710 --> 00:03:15,460
bu, tələb olunan depozitdir və

80
00:03:15,460 --> 00:03:16,960
bəzi ehtiyatları saxlanmalıdır.

81
00:03:16,960 --> 00:03:18,640
Bu, fraksiya ehtiyat bankçılığı adlanır.

82
00:03:18,640 --> 00:03:21,670
ABŞ-da, bunun 90%-ə qədərini

83
00:03:21,670 --> 00:03:22,270
borc vermək olar.

84
00:03:22,270 --> 00:03:24,000
Düşünək ki, bu bank 
biraz mühafizəkardır

85
00:03:24,000 --> 00:03:25,680
və sadəcə 3-də 2 
hissəsini borc verir.

86
00:03:25,680 --> 00:03:27,737
Yəni, bu 3$-dan 2$-ı borc verirlər,

87
00:03:27,737 --> 00:03:29,570
Və düşünək ki, borcalan da

88
00:03:29,570 --> 00:03:31,910
bu pulu, təsadüfən, 
2 nömrəli özəl bankdakı

89
00:03:31,910 --> 00:03:33,700
şəxsi hesabına yatırır.

90
00:03:33,700 --> 00:03:40,060
Bu 2$, özəl bank 2-ə gəlir,

91
00:03:40,060 --> 00:03:45,250
yəni artıq, özəl bank 1-də deyil.

92
00:03:45,250 --> 00:03:48,760
Amma bu adam hələ də 3$-a qədər 
çek yaza bilir.

93
00:03:48,760 --> 00:03:50,420
2 nömrəli özəl bankda,

94
00:03:50,420 --> 00:03:52,045
deyək ki, bunlar

95
00:03:52,045 --> 00:03:53,590
bir çek

96
00:03:53,590 --> 00:03:58,260
hesabına yatırılır.

97
00:03:58,260 --> 00:04:00,910
Aha, indi, iki nömrəli özəl bank,
bir neçə cür davrana bilər.

98
00:04:00,910 --> 00:04:03,160
Bu çek hesabında
bəzi ehtiyatları saxlamalıdır.

99
00:04:03,160 --> 00:04:04,310
Baxmayaraq ki, 90% borc

100
00:04:04,310 --> 00:04:06,018
verə bilər,
daha mühafizəkar

101
00:04:06,018 --> 00:04:08,280
davranıb, bunun, yarısını
verməyə qərar verir.

102
00:04:08,280 --> 00:04:11,264
Beləliklə, dollardan birini borc verir.

103
00:04:11,264 --> 00:04:13,680
Borc verdikləri şəxs isə,

104
00:04:13,680 --> 00:04:15,860
bu pulu alır

105
00:04:15,860 --> 00:04:17,360
və cibinə qoyur.

106
00:04:17,360 --> 00:04:19,924
Onlar həm də bütün bu
əmanətlərdən borc verə bilərlər.

107
00:04:19,924 --> 00:04:21,010
Və deyək ki,
o adam

108
00:04:21,010 --> 00:04:24,370
1 dollarlıq borcu da

109
00:04:24,370 --> 00:04:25,370
cibinə qoyur.

110
00:04:27,690 --> 00:04:30,790
Fikir verin, əvvəlki
4 dollar hələ də oradadır,

111
00:04:30,790 --> 00:04:32,890
Bir, iki, üç, dörd.

112
00:04:32,890 --> 00:04:35,870
Xatırlatma edim, bu adam buradan

113
00:04:35,870 --> 00:04:37,420
3 dollara qədər çek yaza bilər.

114
00:04:37,420 --> 00:04:39,290
Buradakı isə,

115
00:04:39,290 --> 00:04:43,770
eyni çek rəngində yazaq,

116
00:04:43,770 --> 00:04:53,350
2 dollara qədər çek yaza bilər.

117
00:04:53,350 --> 00:04:55,780
İndi buradakı pulun müxtəlif

118
00:04:55,780 --> 00:04:56,770
formaları barədə düşünək.

119
00:04:56,770 --> 00:04:59,500
Çox dar bir şəkildə 
düşünsək, o,

120
00:04:59,500 --> 00:05:03,200
Mərkəzi Bankın çap etdirdiyi, 
yoxsa üzv banklara elektron

121
00:05:03,200 --> 00:05:07,210
olaraq 
yaratdığı ehtiyatlardırmı?

122
00:05:07,210 --> 00:05:08,710
Sadə şəkildə yalnız

123
00:05:08,710 --> 00:05:11,060
fiziki çap olunan pulu düşünək.

124
00:05:11,060 --> 00:05:12,400
Bu əsas pul kütləsidir.

125
00:05:12,400 --> 00:05:17,530
Bunu, başqa cür pul 
təklifi də adlandırırlar.

126
00:05:17,530 --> 00:05:19,370
ABŞ-da və digər ölkələrdə bu,

127
00:05:19,370 --> 00:05:21,310
M0 ilə eyni şeydir.

128
00:05:21,310 --> 00:05:23,640
Ölkədən ölkəyə cüzi fərqlər var.

129
00:05:23,640 --> 00:05:26,560
Bu nümunədə, çap edilib dövriyyəyə 
qoyulan məbləğ,

130
00:05:26,560 --> 00:05:29,090
4 dollar idi.

131
00:05:29,090 --> 00:05:31,460
4 dollarlıq pul kütləmiz var idi.

132
00:05:31,460 --> 00:05:33,770
Aydındır ki, çap edən kimi onunla

133
00:05:33,770 --> 00:05:35,311
qiymətli kağız aldılar, və pul

134
00:05:35,311 --> 00:05:38,610
dövriyyəyə girdi, ondan 
məhsullar almaq üçün, əməliyyatları

135
00:05:38,610 --> 00:05:41,770
asanlaşdırmaq üçün istifadə edilə bilər.

136
00:05:41,770 --> 00:05:44,050
İndi bu yaratdığımız bu kiçik dünyada,

137
00:05:44,050 --> 00:05:47,460
bunların hamısı pul kimi
istifadə edilmir.

138
00:05:47,460 --> 00:05:50,130
Bu şəxsdə 4 dollar var, amma bu insanlar

139
00:05:50,130 --> 00:05:52,540
burada da çek yaza bilər.

140
00:05:52,540 --> 00:05:55,360
Pulun bir az daha geniş 
tərifini deyə bilərik.

141
00:05:55,360 --> 00:05:57,350
Buraya da M1 deyək.

142
00:05:57,350 --> 00:05:59,850
Düşünmək üçün bir neçə yol var.

143
00:05:59,850 --> 00:06:02,300
Bunu bütün valyuta kimi düşünsək,

144
00:06:02,300 --> 00:06:05,700
insanların cibindəkilər üstəgəl
bütün çek yazma imkanları.

145
00:06:05,700 --> 00:06:07,200
Buna görə,

146
00:06:07,200 --> 00:06:11,340
bu 2 dollar üstəgəl 5 dollarlıq

147
00:06:11,340 --> 00:06:12,520
çek yazma qabiliyyəti olar.

148
00:06:12,520 --> 00:06:14,660
Beləliklə, 2 dollar fiziki məbləğ,

149
00:06:14,660 --> 00:06:17,520
bankda deyil, insanların ciblərində,

150
00:06:17,520 --> 00:06:24,400
üstəgəl 5 dollarlıq çek,

151
00:06:24,400 --> 00:06:26,460
sizə 7 dollar verəcək.

152
00:06:26,460 --> 00:06:28,580
Buna baxmağın başqa bir yolu,

153
00:06:28,580 --> 00:06:35,390
onu M0 üstəgəl

154
00:06:35,390 --> 00:06:37,396
çek depozitləri

155
00:06:37,396 --> 00:06:39,770
kimidir.

156
00:06:39,770 --> 00:06:41,410
Ancaq bunu etsəniz, ikiqat

157
00:06:41,410 --> 00:06:43,620
sayılır çünki, M0, çek depozitlərinin

158
00:06:43,620 --> 00:06:46,002
ehtiyatıdır.

159
00:06:46,002 --> 00:06:47,960
Və ya bəzi çek depozitləri,

160
00:06:47,960 --> 00:06:50,110
M0 üçün ehtiyat olaraq saxlanılır.

161
00:06:50,110 --> 00:06:53,155
Bank ehtiyatlarını 
çıxarmaq məcburiyyətindəyik.

162
00:06:56,880 --> 00:06:59,239
Bu zaman 4 dollar alarıq, çünki biz

163
00:06:59,239 --> 00:07:01,280
bunları, ikiqat saymaq istəmirik.

164
00:07:01,280 --> 00:07:04,200
M0-ın 4 dollar olduğunu alacağıq.

165
00:07:04,200 --> 00:07:06,420
Bunu ağ rəngdə qeyd edək.

166
00:07:06,420 --> 00:07:10,690
M0 4 dollardır,

167
00:07:10,690 --> 00:07:16,080
5 dollar çek hesabıdır.

168
00:07:16,080 --> 00:07:17,580
Bunu çəhrayı rəngdə edim.

169
00:07:17,580 --> 00:07:19,610
Üstəgəl 5 dollar.

170
00:07:19,610 --> 00:07:22,070
Və sonra ehtiyatları çıxarsaq,

171
00:07:22,070 --> 00:07:24,270
Buradakı ehtiyatlarda 2 dollar var.

172
00:07:24,270 --> 00:07:27,080
Yəni çıxılsın 2 dollar.

173
00:07:27,080 --> 00:07:30,920
bərabərdir, 7 dollar.

174
00:07:30,920 --> 00:07:33,420
Bunun mahiyyəti budur ki,

175
00:07:33,420 --> 00:07:35,878
çek hesabının ya da

176
00:07:35,878 --> 00:07:41,430
M0-ın bir hissəsi kimi

177
00:07:41,430 --> 00:07:43,480
iki dəfə saymırıq. Təkrar edim,

178
00:07:43,480 --> 00:07:45,660
bu, pul kütləsinin bir hissəsi deyil.

179
00:07:45,660 --> 00:07:48,010
Bu, həm pul kütləsi, həm də çek hesabıdır ki,

180
00:07:48,010 --> 00:07:49,790
bunu da iki dəfə saymaq istəmirik.

181
00:07:49,790 --> 00:07:51,272
Beləliklə, düşünməyin ən sadə yolu

182
00:07:51,272 --> 00:07:53,480
əməliyyatları asanlaşdırmaq üçün, tərifdə

183
00:07:53,480 --> 00:07:55,110
nədən istifadə edilə bilər?

184
00:07:55,110 --> 00:07:57,410
İnsanların cibindəki bu 2 dollar və

185
00:07:57,410 --> 00:07:59,550
5 dollaradək çek yazmaq.

186
00:07:59,550 --> 00:08:02,160
Buradakı görüntü belədir.

187
00:08:02,160 --> 00:08:04,120
Daha da genişləndirmək istəyiriksə,

188
00:08:04,120 --> 00:08:06,806
M2 adlı hissəni əlavə edə bilərik.

189
00:08:06,806 --> 00:08:08,680
Hazırda bir əməliyyatı 
asanlaşdırmaq üçün

190
00:08:08,680 --> 00:08:12,280
dərhal istifadə edilə bilən nədir?

191
00:08:12,280 --> 00:08:14,260
Bu, bizim M1 olardı.

192
00:08:14,260 --> 00:08:16,250
Bizim 7 dollarliq M1-miz.

193
00:08:16,250 --> 00:08:19,400
Üstəgəl, asanlıqla M1-ə çevrilə biləcəklər.

194
00:08:19,400 --> 00:08:21,220
Məsələn, bu əmanət hesabları,

195
00:08:21,220 --> 00:08:23,110
asanlıqla çek hesablarına çevrilə bilər.

196
00:08:23,110 --> 00:08:24,530
Yalnız bir neçə gün çəkə bilər.

197
00:08:24,530 --> 00:08:25,920
Bəzi gecikmələr ola bilər.

198
00:08:25,920 --> 00:08:27,025
Amma çevrilə bilər.

199
00:08:27,025 --> 00:08:29,400
Konvertasiya edildikdə bankın tələb

200
00:08:29,400 --> 00:08:30,770
ehtiyatı bir az dəyişəcək.

201
00:08:30,770 --> 00:08:33,360
Amma şəxs dəyişimə icazə verəcək,
çünki beləliklə,

202
00:08:33,360 --> 00:08:36,169
daha çox çek yaza biləcək.

203
00:08:36,169 --> 00:08:38,909
Beləliklə M2, M1 üstəgəl M1-ə

204
00:08:38,909 --> 00:08:40,740
çevirmək çox asan olanları əhatə edir.

205
00:08:40,740 --> 00:08:45,515
Əmanət hesabları, pul bazarı hesabları

206
00:08:45,515 --> 00:08:47,640
və s. əlavə ediləcək.

207
00:08:47,640 --> 00:08:49,190
Onlar oxşar hesablardır,

208
00:08:49,190 --> 00:08:50,470
biri biraz daha yüksək faizlidir, amma

209
00:08:50,470 --> 00:08:52,440
ona daxil olmaq üçün məhdudiyyətlər var.

210
00:08:52,440 --> 00:08:56,480
Onu çek hesabına çevirmək çox da çətin deyil.

211
00:08:56,480 --> 00:09:00,070
Və kiçik dollar dəyərində müddətli depozit, 
depozit sertifikatı hesabları.

212
00:09:00,070 --> 00:09:02,070
Rahat olsun deyə, yalnız

213
00:09:02,070 --> 00:09:03,990
əmanət hesabları deyək.

214
00:09:03,990 --> 00:09:09,620
Beləliklə, bu, 7 dollarlıq M1, üstəgəl

215
00:09:09,620 --> 00:09:11,180
buradakı 2 dollarlıq 
əmanət hesabları.

216
00:09:15,527 --> 00:09:17,110
Bu yalnız bir izah vermək üçündür.

217
00:09:17,110 --> 00:09:18,190
Biri pul kütləsi

218
00:09:18,190 --> 00:09:19,380
haqqında danışanda, 
soruşulmalıdır ki,

219
00:09:19,380 --> 00:09:20,504
nə haqqında danışırsan?

220
00:09:20,504 --> 00:09:23,680
Ən tipik olanı M1 haqqında danışmaqdır,

221
00:09:23,680 --> 00:09:27,060
çünki bu əməliyyatları asanlaşdırmaq üçün

222
00:09:27,060 --> 00:09:27,880
birbaşa istifadə edilənlərdir.

223
00:09:27,880 --> 00:09:29,588
Çek hesabları,

224
00:09:29,588 --> 00:09:31,520
ya da kiminsə cibindəki pullar.

225
00:09:31,520 --> 00:09:35,310
Amma əsas pul kütləsi kimi, 
M0-dan da danışa bilərlər,

226
00:09:35,310 --> 00:09:36,930
xüsusilə ABŞ-da həmişə eyni yerə

227
00:09:36,930 --> 00:09:38,070
istinad edirlər.

228
00:09:38,070 --> 00:09:40,410
Daha geniş də
istinad edə bilərlər.

229
00:09:40,410 --> 00:09:41,785
M2-dən daha geniş təriflər var,

230
00:09:41,785 --> 00:09:44,400
məsələn M3, amma bu barədə

231
00:09:44,400 --> 00:09:45,720
məlumat verməyi dayandırıblar.

232
00:09:45,720 --> 00:09:48,630
Ancaq M3-də, gerçək pul, 
çek hesabı olmaqdan

233
00:09:48,630 --> 00:09:51,760
bir qədər daha fərqli olur.

234
00:09:51,760 --> 00:09:53,980
Amma, onsuz da, kifayət 
qədər likvid olduğuna

235
00:09:53,980 --> 00:09:56,130
görə digər növ aktivləri 
də daxil edəcəklər.

236
00:09:56,130 --> 00:09:57,880
Son zamanlarda isə artıq FED

237
00:09:57,880 --> 00:10:00,420
bu barədə hesabat verməyi dayandırıb.

238
00:10:00,420 --> 00:10:04,130
Və bunlar da, istinad edilən məlumatlardır.