W tym filmie chciałbym zająć się różnymi sposobami mierzenia ilości pieniądza w obiegu
Zaczniemy od spraw związanych z bankiem centralnym, w USA jest to przypomnę Rezerwa Federalna
i powiedzmy, że wydrukowali 4 dolary
aby łatwiej było nam sobie to wyobrazić, skupimy sie na nich w formie materialnej
bo oczywiście mogli to zrobić także elektronicznie
te cztery dolary trafią do obiegu
ponieważ bank kupi za nie na otwartym rynku papiery wartościowe, zwykle bardzo bezpieczne i płynne instrumenty
Płynny oznacza, że bardzo łatwo je kupić i sprzedać w dużych ilościach
na przykład, rządowe instrumenty skarbowe są płynnym papierem wartościowym lub płynnym aktywem
a pudełka po cukierkach nie są płynnym aktywem
Gdybym kupił pudełka po cukierkach o wartości milarda dolarów
trudno byłoby mi sprzedać jedno, trudno byłoby mi kupić pudełka warte miliard
i jeszcze trudniej byłoby mi sprzedać
w krótkim czy nawet średnim terminie
Bank centralny kupuje, powiedzmy, 1 płynny papier wartościowy za 4 dolary
zaznaczmy go tutaj
a osoba, od której bank odkupił papier wartościowy, decyduje włożyć otrzymane pieniądze w banku
Mogła ona albo zrobić depozyt albo przenaczyć pieniądze
które pozyskała ze sprzedaży ppaierów wartościowych na zakupy
a osoba, od której kupiła rzeczy, mogła zdeponować pieniądze w banku
tak czy inaczy, wyobraźmy sobie, że pieniądze trafiają do banku w formie depozytu
tutaj mamy nasz bank, który nazwę bank nr 1
i teraz wszystkie te dolary są przeniesione do PB#1
Rezerwa Federalna czy uogólniając bank centralny już tych pieniędzy nie ma
Zostały przeniesione do banku nr 1 [zetrę to wszystko, aby łatwiej było nam śledzić to, co się dzieje]
Ale mając depozyt w ba,nku nr 1 osoba chce mieć możliwość natychmiastowej wypłaty 3 dolarów na żądanie
i chce móc wystawiać czeki do tej wartości
więc wkłada 3 dolary na konto bieżące, żeby mieć taką możliwość
i aby mieć nieco wyższe oprocentowanie,a bank daje wyższe oprocentowanie na rachunku oszczędnościowym,
bo nie musi utrzymywać rezerw
Osoba deponuje 1 dolara na rachunku oszczędnościowym
do rachunku oszczędnościowego nie przysługują czeki
Wsytępują tutaj szczególne okoliczności, ale dla uproszczenia przyjmijmy, że osoba nie moze wypisywac czeków
istnieją takie rachunki z ograniczoną zdolnością wystawiania czeków i tym podobne
bank mówi: ok, nie musimy tworzyć rezerw na tego 1 dolara
więc możemy go pożyczyć
i załóżmy, że osoba, której bank pożycza 1 dolara, natychmiast go deponuje w innym banku
mamy tutaj bank nr 2
czyli 1 dolar nie jest już w banku nr 1 [narysuję bank nr 2 tutaj]
jest natomiast na rachunku oszczędnościowym w bank nr 2
załóżmy, że z tych 3 dolarów
bank musi utworzyć rezerwę
bo to się dzieje w systemie rezerw cząstkowych)
ale może pożyczyć - w USA można pożyczyć do 90%
niech ten bank będzie bardziej konserwatywny i moze pożyczać tylko 2/3
zatem pożyczy 2 z 3 dolarów
a w wyniku niezwykłego przypadku osoba, której bank nr 1 pożycza te 2 dolary, zostawia je w depozycie w banku nr 2
czyli kolejne 2 dolary lądują w banku nr 2 i nie ma ich w banku nr 1
chociaż ta osoba (bank nr 1) może nadal wystawiać czeki do wartości 3 dolarów
w banku nr 2 te dwa dolary są zdeponowane na rachunku bieżącym
i teraz bank nr 2 ma do wyboru kilka opcji
Musi utrzymać jakieś rezerwy dla rachunku bieżącego
załóżmy, że jest jeszcze bardziej konserwatywny i decyduje się pożyczyć tylko połowę
chociaż mógłby 90%
i pożycza 1 dolara
a osoba, której pożycza, wkłada pieniądze do portfela
Bank może także pożyczyć całą wartość oszczędności
i powiedzmy, że osoba, której bank pożycza 1 dolara oszczędności, także chowa pieniądze do portfela
Zauważmy, że początkowe 4 dolary ciągle są tutaj ...
żeby było jasne, ta osoba z banku nr 1 może wystawiać czeki do wysokości 3 dolarów
a ta druga osoba (bank nr 2) może wystawiać czeki do wartości 2 dolarów
Teraz zajmijmy się różnymi formami pieniądza, które mamy tutaj
Możemy myśleć o pieniądzu w bardzo wąskim pojęciu, czyli że, to coś, co wydrukował bank centralny
lub stworzone elektronicznie (jak elektronicznie utrzmywane rezerwy w banku podległym)
ale upraszczając mozecie myślec o pieniądzu jako materialnej walucie drukowanej przez bank centralny - jest pieniądz bazowy
dlatego często mówi sie o nim jako o bazie monetarnej
w USA (i innych krajach) często jest to to samo co M0
aczkolwiek występują niewielkie różnice pomiędzy krajami
w tym przykładzie 4 dolary zostały wydrukowane i dostały się do obiegu
i mamy 4 dolary pieniądza bazowego
jest to oczywiste, ponieważ pieniądze zostały wydane na zakup papierów wartościowych i znalazły się w obiegu
i 4 dolary mogły zostać wykorzystane do zakupów
mogły być wykorzystywane do przeprowadzania transakcji
I nie są to wszystkie możliwości wykorzystania pieniędzy w tym małym świecie stworzonym przez nas
Mamy 4 dolary, ale banki mogą także wystawiać czeki
czyli mamy nieco szerszą definicję pieniądza
i określamy ten zbiór M1
możemy podchodzić do tego pojęcia na kilka sposóbów
możecie rozumieć je jako wszystkie środki płatnicze znajdujące się ludzkich kieszeniach
plus cała zdolność do wypisywania czeków, wtedy
mamy te 2 dolary plus 5 dolarów stąd
czyli mamy 2 dolary w formie materialnej, znajdujące się portfelu (nie w rezerwach banku)
plus 5 dolarów zdolności czekowej, w efekcie otryzmjemy 7 dolarów
Można określić to jako M0 powiększone o depozyty, których właściciele moga sie posługiwać czekami [napiszę tutaj czeki]
ale wtedy liczymy podwójnie
ponieważ w M0 znajdują sie też rezerwy w depozytach których właściciele mogą sie posługiwać czekami
albo mogę powiedzieć, że niektóre z depozytów, których właściciele mogą sie posługiwać czekami, są utrzymywane jako rezerwy dla M0
dlatego należy odjąć rezerwy bankowe
i wtedy otrzymujemy 4 dolary
ponieważ nie chcemy podwójnie liczyć i mamy M0 w wysokości 4 dolarów
[napiszę to na biało]
M0 wynosi 4 dolary
Depozyty, których właściciele mogą sie posługiwać czekami, to 5 dolarów
[napiszę to na różowo]
dodać 5 dolarów
i teraz odejmujemy rezerwy
nasza wartość rezerw wynosi 2 dolary, czyli odjąć 2
i mamy z powrotem 7 dolarów
Najważniejsze, żeby nie liczyć podwójnie
Nie liczymy podwójnie części depozytów, których właściciele mogą poslugiwać się czekami i części M0
nie wykorzystujemy tego podwójnie
Jest zarazem baza monetarna i depozyty, których właściciele mogą sie posługiwać czekami, dlatego nie potrzebujemy tego liczyć dwa razy
Najprostszym sposobem myślenia o tym jest: co można wykorzystać w tej węższej definicji do ułatwienia transakcji?
Te 2 dolary w kieszeniach ludzi i zdolność wystawiania czeków do wysokości 5 dolarów
[mamy to tutaj]
i jeśli chcemy użyć jeszcze węższej niż ta definicji, dochodzimy do zbioru, który się nazywa M2
Co można natychmiast wykorzystać, aby przeprowadzić transakcje?
będzie to nasze 7 dolarów z M1 plus to, co można łatwo zamienić na M1
Na przykład ten rachunek oszczędnościowy można łatwo zamienić na rachunek, którego właściciel ma zdolność do wystawiania czeków
Zajmie to najwyżej kilka dni (mogą być pewne ograniczenia)
taka zamiana wpłynie na nieco na poziom rezerw banku, ale pozwoli
właścicielowi rachunku na wypisywanie większej liczby czeków
M2 obejmuje M1 plus to wszystko, co łatwo zamienić na M1
czyli obejmie rachunki oszczędnościowe, rachunki środków lokowanych na rynku pieniężnym (nie będę tutaj wchodził w szczegóły)
są to podobne rachunki, dostajesz większe oprocentowanie, ale jest więcej ograniczeń
w dostępie do tego typu rachunków, natomiast nietrudno zamienić je na rachunki, których właściciele mogą sie posługiwać czekami
oraz rachunki terminowe o niewielkiej wartości
żeby nam było łatwiej, będą to rachunki oszczędnościowe
czyli nasze 7 dolarów z M1 plus 2 dolary na rachunku oszczędnościowym tutaj
Teraz kilka zdań, aby naszkicować Wam obraz
kiedy ktoś mówi o podaży pieniądza, musicie go zapytać, co konkretnie ma na myśli
Najpewniej odnosi się do M1
ponieważ to środki bezpośrednio używane do przeprowadzania transakcji
Zdolność do wystawiania czeków czy gotówka w czyimś portfelu
ale może sie odnosić także do bazy monetarnej
M0, tzw. wąski pieniądz to, zwłaszcza w USA, określenia tej samej rzeczy
Może też mieć na myśli coś szerszego
są definicje szersze niż M2, chociaż zaprzestano już raportowania podaży pieniadza M3
ale zbiór M3 obejmowałby rzeczy, które wykraczają poza definicję prawdziwego pieniądza
czy rachunków, których właściciele mają zdolność posługiwania się czekami, ale są one mocno płynne
dlatego obejmują inne typy aktywów
ale Fed zaprzestał podawania M3 niedawno
czyli do tych wszystkich zbiorów mogą być odniesienia.