0:00:01.200,0:00:06.877
Bu videoda, sirkülasyonda olan para miktarını ölçmenin değişik yöntemleri üzerinde duracağız.

0:00:06.877,0:00:13.585
Merkez Bankası ile başlayalım.[br]Örneğimiz ABD'ye ilişkin, yani bu durumda bahsettiğimiz Merkez Bankası da US Federal Reserve.

0:00:13.585,0:00:17.769
Diyelim ki 4 $ basıyorlar.

0:00:17.938,0:00:21.625
Bu parayı elektronik olarak da basabilirler, [br]ancak gözümüzde rahat canlandırabilmemiz için

0:00:21.625,0:00:25.764
fiziksel banknot olarak bastıklarını düşünelim.

0:00:25.764,0:00:29.118
Bastıkları bu 4 $'ı sirkülasyona sokmak için,

0:00:29.118,0:00:35.200
açık piyasa işlemleri yapıyorlar, [br]yani menkul değerler satın alıyorlar.[br]Aldıkları menkul kıymetler son derece sağlam, ve likiditesi yüksek kağıtlar.

0:00:35.200,0:00:39.200
Bir menkul kıymetin likid olması, büyük tutarlı alım veya satım işlemlerini çok kolay yapabilmeniz anlamını taşıyor.

0:00:39.200,0:00:44.267
Örneğin, hazine bonoları ve devlet tahvilleri son derece likid menkul kıymetlerdir.

0:00:44.267,0:00:46.533
Diyelim ki PEZ Oyuncakları firmasının hisse senetleri likid menkul kıymetler değildir,

0:00:46.533,0:00:48.800
bu hisse senedinde 1 milyar $'lık işlem yapmanız çok zordur.

0:00:48.800,0:00:52.333
Bu şirketin hisse senedinden 1 milyar $'lık almanız çok zordur, [br]oldu ki aldınız bunu satmanız çok daha zordur,

0:00:52.333,0:00:55.533
kısa zamanda bu kadar büyük hacimde işlem yapamazsınız.

0:00:55.533,0:00:58.600
.

0:00:58.600,0:01:03.431
Merkez Bankamız gidiyor ve 4$ değerinde bir menkul kıymeti satın alıyor.

0:01:03.431,0:01:05.659
Satın aldıkları menkul kıymeti de şuraya çizelim.

0:01:05.659,0:01:09.610
Merkez Bankası'na bu menkul kıymeti satan taraf, satıştan eline geçen parayı götürüp bankaya yatırıyor.

0:01:09.610,0:01:13.067
Menkulü satan kişi parayı götürüp bankaya yatırabilir,

0:01:13.067,0:01:15.267
veya satıştan eline geçen parayla birşeyler alır,

0:01:15.267,0:01:17.667
bu kez onun mal aldığı kişi kişi götürüp parayı bankaya yatırabilir.

0:01:17.667,0:01:21.067
Merkez Bankası'nın menkulü satın alırken ödediği para, birkaç el değiştirse de sonunda bankaya yatıyor.

0:01:21.067,0:01:27.267
Buraya da bankamızı çizelim, bu bir ticari banka, Banka 1 olsun ismi de.

0:01:27.267,0:01:37.108
Paralar buradaki bankamıza geldi yattı.

0:01:37.154,0:01:42.867
Artık bu paralar Merkez Bankası'na ait değiller.

0:01:42.867,0:01:48.800
Paranın yattığı bu bankaya B1 demiştik.

0:01:48.800,0:01:55.200
Parasını bu bankaya yatıran kişi, bunun 3 $'ını çek hesabında tutmak istiyor,

0:01:55.200,0:01:57.133
zira bu hesaba bağlı çek defteri kullanacak. Bu hesaptan çek yazacak. Vadesiz hesap gibi yani.

0:01:57.133,0:02:14.200
3$'ını çek hesabına yatırdı, toplam 3 $'a kadar çek yazabilir.

0:02:14.200,0:02:16.800
Bankalar zorunlu karşılık tutmak zorunda olmadıkları için yatırım hesabına daha iyi faiz veriyorlar, parasının 1 $'ını da yatırım hesabına yatırdı,

0:02:16.800,0:02:20.600
Şunu da hemen belirteyim, ben genel olarak para arzını anlatıyorum ve örneğimiz ABD için. Bir başka ülkede çeki vadesiz hesaptan kullanıyor olabilirsiniz veya zorunlu karşılıklar farklı değildir, bu gibi detaylar ülkeden ülkeye değişebilir. Temel bilgiler aynı, ancak her ülkede ilgili kanunlar, mevzuat, uygulama farklı olabilir.

0:02:20.600,0:02:25.600
Nerede kalmıştık, 1 $'ını da yatırım hesabına yatırdı.

0:02:25.738,0:02:28.159
Yatırım hesabından çek yazamıyorlar.

0:02:28.159,0:02:33.369
Aslında bazı özel koşullar altında yatırım hesabından da çek yazılabiliyor ancak şimdi o istisnai uygulamalara hiç girmeyelim.

0:02:33.369,0:02:36.769
Genel olarak yatırım hesabından çek yazılamıyor diyelim.

0:02:36.769,0:02:40.867
Banka yatırım hesabındaki bakiyeye bakıyor, 1 $, bu para üzerinden zorunlu karşılık ayırması da gerekmiyor,

0:02:40.867,0:02:43.056
bu 1 $'ı kredi olarak bir müşterisine kullandırıyor.

0:02:43.056,0:02:46.800
Diyelim ki, Banka1'den kredi kullanan bu kişi de gidiyor, kredi olarak aldığı 1 $'ı başka bir bankaya yatırıyor.

0:02:47.036,0:02:52.882
Yatırdığı banka da Banka2 olsun.

0:02:53.159,0:03:00.648
Banka1'den kullandığı 1 $ krediyi, Banka2'deki hesabına yatırıyor.

0:03:05.294,0:03:10.748
Banka2'deki vadesiz hesabına yatırdı diyelim.

0:03:10.917,0:03:13.515
Banka 2 diyor ki, bu vadesiz hesap, vadesiz hesapların bakiyesi üzerinden zorunlu karşılık tutmam gerekiyor,

0:03:13.515,0:03:17.648
geçerli zorunlu karşılık oranı neymiş bakalım, demek ki vadesiz hesaptaki bakiyenin ancak %90'ına kadar kredi açabilirim br başka müşterime diyor.

0:03:17.648,0:03:19.274
.

0:03:19.274,0:03:22.385
Varsayalım ki Banka2 çok muhafazakar bir banka olsun, kanunen %90'a kadar kredi verebileceği halde,

0:03:22.385,0:03:26.267
sadece 2/3 kadarıyla başka müşterisine kredi açmaya karar vermiş olsun.

0:03:26.267,0:03:28.600
Yani kendilerine yatan 3 $'ın 2 $'ını başka müşteriye kredi olarak kullandıracaklar.

0:03:28.600,0:03:33.867
Ve diyelim ki 2 kredi kullanan bu müşterinin hesabı da tesadüfen aynı bankada, Banka2'de.

0:03:33.867,0:03:46.082
Bu 2 $ Banka 2'ye yatırılıyor.[br]Artık Banka1'de değiller.

0:03:46.082,0:03:49.933
Aslında para Banka1'den çıkalı çok oldu, ama oradaki müşteri hala kendi hesabındaki 3 $'a kadar çek yazabiliyor.

0:03:49.933,0:03:58.600
Banka2'deki bu rakam da diyelim ki çek hesabına yatırılmış olsun, kesikli çizgiyle işaretlediğim 2 $ yani.

0:03:58.600,0:04:01.502
Banka2 burada birkaç yol izleyebilir:

0:04:01.502,0:04:03.600
Be çek hesabı olduğu için, bu hesaba ilişkin olarak zorunlu karşılık tutması gerekecek,

0:04:03.600,0:04:06.544
diyelim ki iyice muhafazakar davrandılar, ve sadece yarısı kadar kredi kullandırmaya karar verdiler.

0:04:06.590,0:04:08.410
Oysa hatırlayın, kanunen %90'ına kadar kredi kullandırma hakları vardı.

0:04:08.425,0:04:11.979
Banka2 muhafazakar davrandı ve sadece yarısı kadar kredi kullandırmaya karar verdi,

0:04:11.995,0:04:18.067
yani başka bir müşteriye 1 $ kredi açtı.[br]1$ kredi kullanan bu yeni müşteri de parayı cüzdanına koydu.

0:04:18.067,0:04:20.729
Buradaki müşteri de parasını cüzdanına koymuş olsun, yatırım hesabına dayanarak 1 $ kredi verdikleri müşteri.

0:04:20.729,0:04:29.067
.

0:04:29.067,0:04:33.354
Dikkat edin, başlangıçtaki 4 $ hala burada.

0:04:33.354,0:04:38.179
Bir daha üzerinden geçelim, Banka1'de hesabı olan bu kişi 3$'a kadar çek yazabiliyor,

0:04:38.179,0:04:54.133
Banka2'de hesabı olan bu kişi de 2 $'a kadar çek yazabiliyor.

0:04:54.133,0:04:57.462
Burada biraz duralım ve paranın değişik formları üzerinde düşünelim.

0:04:57.462,0:05:02.867
Para miktarını düşündüğümüzde, çok dar bir bakış açısıyla bakarsak, [br]'Merkez Bankası ne kadar para bastı?'

0:05:02.867,0:05:08.533
Merkez Bankası parayı banknot olarak basmış olabilir, veya elektronik ortamda kaydi para yaratmış olabilir,

0:05:08.533,0:05:13.133
ancak biz konuyu basitleştirmek için banknot bastı diye düşünelim.

0:05:13.133,0:05:17.764
Bu tutar, Para Tabanı olarak adlandırılıyor, ABD ve diğer ülkeler aynı tanımı kullanıyor burada, Para Tabanı.

0:05:17.764,0:05:21.964
Veya M0 da deniyor, ancak M0 tanımında ülkeden ülkeye küçük farklılıklar olabiliyor.

0:05:21.964,0:05:23.785
.

0:05:23.785,0:05:27.846
Bizim örneğimizde, Merkez Bankası 4 $ basıp bunu sirkülasyona soktuğunda,

0:05:27.846,0:05:31.867
Para Tabanımız 4$ oldu.[br]Parasal taban dendiğini de duyabilirsiniz.

0:05:31.867,0:05:35.733
Merkez Bankası bu 4 $'ı bastı, gidip bu parayla piyasalardan menkul kıymet aldı, ve böylece sirkulasyona giren para artık el değiştirmeye devam ediyor,

0:05:35.733,0:05:39.333
bu parayla değişik mallar alınıyor,.

0:05:39.333,0:05:42.400
işlemler yapılıyor..

0:05:42.400,0:05:47.738
Örneğimizde oluşturduğumuz bu küçük dünyada para olarak kullanılan tek şey bu banknotlar değil.

0:05:47.738,0:05:53.246
Banknot olarak 4 $ var, [br]ancak buradaki kişiler çek de yazabiliyorlar.

0:05:53.246,0:05:55.779
Paranın biraz daha geniş bir tanımına geliyoruz böylece,

0:05:55.779,0:05:57.508
buna M1 deniyor,

0:05:57.569,0:06:00.129
insanların ceplerindeki banknot artı yazabilecekleri çeklerin toplamı diye düşünebilirsiniz,

0:06:00.129,0:06:04.190
bizim senaryomuzda insanların ceplerindeki banknot 2 $ demiştik,[br]çek yazma limiti 5$,[br]toplam 7 $.

0:06:04.190,0:06:07.615
.

0:06:07.631,0:06:13.231
.

0:06:13.231,0:06:18.015
.

0:06:18.015,0:06:27.133
.

0:06:27.133,0:06:40.733
Başka bir bakış açısıyla, M0 artı çeke dönüşebilecek mevduatlar diye düşünebilirsiniz.

0:06:40.733,0:06:42.723
Ancak bunu düşünürseniz şunu unutmayın, M0'ın bir kısmı çek hesaplarından kaynaklanan zorunlu karşılıklardan oluşuyor. .Dolayısıyla bu tutarı mükerrer, yani 2 kez hesaba dahil etmiş oluyorsunuz.

0:06:42.723,0:06:46.575
.

0:06:46.575,0:06:50.559
Dolayısıyla M0 artı çeke dönüşebilecek hesapların toplamı eksi çek hesapları dolayısıyla ayrılmış zorunlu karşılıklar diye düşünmelisiniz.

0:06:50.559,0:06:57.467
Banka zorunlu karşılıkları ne kadardı, 4 $

0:06:57.467,0:06:59.544
çünkü buradakileri iki kez hesaba katmak istemeyiz.

0:06:59.544,0:07:05.026
M0 eşittir 4 $.

0:07:05.041,0:07:07.292
Beyaz renkle yazacağım bunları.

0:07:07.292,0:07:11.438
M0 eşittir 4 $.

0:07:11.438,0:07:15.154
Çeke dönüşebilir mevduatlar 5 $, bunu da pembeyle yazalım.

0:07:15.154,0:07:18.310
.

0:07:18.310,0:07:19.804
artı 5 $.

0:07:19.804,0:07:22.775
ve sonra da zorunlu karşılıkları çıkartacağız.

0:07:22.775,0:07:27.552
zorunlu karşılıklar burada yazıyordu, 2 $,

0:07:27.567,0:07:31.538
yani 2 $ çıkartacağız, sonuç 7 $, ilk sonuçla aynı. İki bakış açısıyla da aynı sonuca ulaşıyoruz.

0:07:31.538,0:07:34.867
Burada dikkat edeceğiniz husus, hesaplama yaparken herhangi bir rakamı mükerrer olarak yani yanlışlıkla 2 kez dahil etmemeniz.

0:07:34.867,0:07:42.313
Buradakini hem çeke dönüşebilir mevduatların içinde hem de M0'ın içinde 2 kez göstermiyorsunuz.

0:07:42.313,0:07:45.800
.

0:07:45.800,0:07:50.113
Hem para tabanının içinde var hem de çeke dönüşebilir hesapların, iki kere hesaplamaya girmesini istemeyiz.

0:07:50.113,0:07:55.277
Bunu düşünmenin en basit yolu şu:[br]'İşlemlerde kullanılabilecek olan tutar ne kadar?'

0:07:55.462,0:08:00.162
İnsanların ceplerindeki 2 $'lık banknot ve çek yazabilecekleri üst sınır olan 5$.

0:08:00.162,0:08:02.477
Yani burada gördüğünüz durum.

0:08:02.569,0:08:06.477
M2 ise, daha geniş kapsamlı bir parasal büyüklük.

0:08:07.332,0:08:12.999
M1 neydi hatırlayalım, işlemlerde hemen kullanılabilecek para, yani insanların ceplerindeki banknot artı hemen çeke dönebilecek mevduatlar, buda 7 $'dı.

0:08:12.999,0:08:20.199
Eğer buna, kolayca M1'e dahil olabilecek değerleri de eklersek M2'ye ulaşırız.

0:08:20.199,0:08:23.653
Örneğin bu yatırım hesapları kolayca çek hesaplarına dönüşebilir.

0:08:23.653,0:08:28.066
Yatırım hesapları çek hesaplarına dönüştüğünde,

0:08:28.066,0:08:32.332
bankanın ayıracağı zorunlu karşılık oranları biraz değişecek,

0:08:32.332,0:08:36.866
ancak bu parayı yatırım hesabından çek hesabına aktaran kişi artık çek yazabiliyor olacak.

0:08:36.866,0:08:41.666
Yani M2 eşittir M1 artı kolayca M1'e çevrilebilecek değerler.

0:08:41.666,0:08:48.199
Yani bunlar yatırım hesapları olabilir, vadeli mevduat hesapları olabilir, para piyasasına bağlı kısa dönemli hesaplar olabilir, çok detayına girmeyelim.

0:08:48.199,0:08:51.799
.

0:08:51.799,0:08:56.137
.

0:08:56.137,0:09:00.491
.

0:09:00.491,0:09:04.319
Bizim örneğimizde kolaylık olması için, sadece yatırım hesaplarını değerlendirmeye alalım,

0:09:04.319,0:09:16.150
yani M1'den gelen 7$ artı buradaki yatırım hesabındaki 2 $.

0:09:16.288,0:09:17.997
Sanırım ana resmi biraz daha net görebildik.

0:09:17.997,0:09:20.797
Birisi size para arzından bahsettiğinde, neyi kastettiğini netleştirmelisiniz.

0:09:20.797,0:09:24.418
Genelde M1'den bahsediyor oluruz,

0:09:24.418,0:09:27.977
çünkü işlem yapmak için direk kullanılabilen bu.

0:09:27.977,0:09:32.059
İnsanların ceplerindeki banknotlar ve çek yazabilecekleri üst sınır.

0:09:32.059,0:09:34.392
Ancak para tabanından bahsediyor olabilirler.

0:09:34.392,0:09:38.864
Para tabanının dar tanımı nyedi hatırlayalım, M0.

0:09:38.895,0:09:40.892
daha geniş tanım ise M2.

0:09:40.892,0:09:46.267
Sanırım şimdi raporlamayı bıraktılar, ancak bir zamanlar M3 de raporlanıyordu, likide yakın diğer bazı aktifleri de ekliyorlardı.

0:09:46.267,0:09:50.800
.

0:09:50.800,0:09:54.533
Ancak FED M3'ü raporlamayı bıraktığına göre, muhtemelen.

0:09:54.533,0:09:56.800
para arzı dediklerinde kastettikleri M0, M1 veya M2'dir.

0:09:56.800,0:10:01.133
Bu videoyu bitirmeden önce, Türkiye'deki tanımları da tekrar özetleyelim: [br]Parasal büyüklük, dolaşımdaki para ile finansal kuruluşların parasal ya da paraya çevrilebilir olan çeşitli yükümlülüklerinin toplamı olarak tanımlanabilir. [br]İçerdiği varlıkların likit olma derecesine göre çeşitli parasal büyüklük tanımları bulunmaktadır. [br]Bu parasal büyüklüklerden [br]M1, dolaşımdaki para ve vadesiz mevduat, [br]M2, M1 ve vadeli mevduat, [br]en geniş tanımlı para arzı olan M3 ise M2, repo ve B tipi likit fonların toplamından oluşmaktadır. [br]Rezerv Para, M1 ile fon hesapları ve banka dışı kesimin mevduatları toplamıdır. [br]Merkez bankasının piyasadaki likiditeyi düzenlemek amacıyla yaptığı açık piyasa işlemleri nedeniyle bankacılık kesimine olan nakit yükümlülüklerinin rezerv paraya eklenmesiyle ‘Parasal Taban’a ulaşılmaktadır. [br]Merkez Bankası Parası ise parasal taban ve kamu mevduatlarının toplamından oluşmaktadır.

0:10:01.133,9:59:59.000
bir sonraki videoda görüşmek üzere hoşçakalın.