hideAre you looking for a fast, affordable way to caption your videos and grow your audience?
馃挕 Amara.org has a cloud-base solution for you! Learn more about Amara Plus !

< Return to Video

Najbardziej tajemnicza ksi臋ga na 艣wiecie - Stephen Bax

  • 0:07 - 0:11
    W czelu艣ciach biblioteki
    Beinecke Uniwersytetu Yale
  • 0:11 - 0:15
    znajduje si臋 jedyny egzemplarz
    tomu licz膮cego 240 stron.
  • 0:15 - 0:18
    Dzi臋ki metodzie radiow臋glowej
    datuje si臋 go na rok oko艂o 1420.
  • 0:18 - 0:20
    Welinowe strony zape艂nione s膮
    pe艂nym zawijas贸w pismem
  • 0:20 - 0:23
    i r臋cznie rysowanymi obrazami,
    jakby wykradzionymi ze sn贸w.
  • 0:23 - 0:26
    Tekst uzupe艂niony jest o rysunki
    prawdziwych i wymy艣lonych ro艣lin,
  • 0:26 - 0:27
    lewituj膮cych zamk贸w,
  • 0:27 - 0:29
    k膮pi膮cych si臋 kobiet,
  • 0:29 - 0:30
    wykres贸w astrologicznych,
  • 0:30 - 0:31
    pier艣cieni zodiakalnych
  • 0:31 - 0:37
    i twarzy s艂o艅c i ksi臋偶yc贸w.
  • 0:37 - 0:41
    Ksi臋ga ma wymiary 24 na 16 centymetr贸w
    i nazywana jest manuskryptem Wojnicza.
  • 0:41 - 0:45
    Stanowi jedn膮 z najwi臋kszych
    nierozwi膮zanych zagadek w historii.
  • 0:45 - 0:46
    Dlaczego?
  • 0:46 - 0:49
    Nikt nie mo偶e rozgry藕膰 tre艣ci manuskryptu.
  • 0:49 - 0:51
    Jego nazwa pochodzi
    od nazwiska Micha艂a Wojnicza,
  • 0:51 - 0:55
    polskiego antykwariusza, kt贸ry natkn膮艂 si臋
    na dokument w klasztorze Jezuit贸w
  • 0:55 - 0:57
    we W艂oszech w 1912 roku.
  • 0:57 - 0:58
    Wojnicz by艂 zaintrygowany.
  • 0:58 - 0:59
    Kto napisa艂 ksi膮偶k臋?
  • 0:59 - 1:00
    Gdzie powsta艂a?
  • 1:00 - 1:04
    Co oznaczaj膮 dziwne s艂owa
    i ol艣niewaj膮ce rysunki?
  • 1:04 - 1:07
    Jakie tajemnice skrywaj膮 te strony?
  • 1:07 - 1:10
    Wojnicz naby艂 manuskrypt
    od biednego Jezuity w klasztorze
  • 1:10 - 1:12
    i po jakim艣 czasie zabra艂 go do Ameryki,
  • 1:12 - 1:16
    gdzie od ponad stu lat
    stanowi zagadk臋 dla znawc贸w.
  • 1:16 - 1:20
    Wed艂ug kryptolog贸w, pismo w ksi膮偶ce
    ma wszelkie cechy prawdziwego j臋zyka,
  • 1:20 - 1:23
    tyle 偶e nikt go wcze艣niej nie widzia艂.
  • 1:23 - 1:25
    Wydaje si臋 on autentyczny,
    bo w istniej膮cych j臋zykach
  • 1:25 - 1:29
    litery i ich zbitki pojawiaj膮 si臋
    z regularn膮 cz臋stotliwo艣ci膮,
  • 1:29 - 1:32
    a j臋zyk manuskryptu Wojnicza
  • 1:32 - 1:35
    zawiera schematy j臋zykowe
    nie b臋d膮ce losowym wytworem.
  • 1:35 - 1:39
    Wiemy bardzo niewiele
    poza tym, co jest widoczne.
  • 1:39 - 1:41
    Litery r贸偶ni膮 si臋 stylem i wielko艣ci膮.
  • 1:41 - 1:45
    Niekt贸re s膮 zapo偶yczone z innych j臋zyk贸w,
    ale wi臋kszo艣膰 to wy艂膮czna cecha r臋kopisu.
  • 1:45 - 1:48
    D艂u偶sze litery nazwano
    "gallows", czyli "szelki".
  • 1:48 - 1:50
    Ca艂y manuskrypt jest bogato zdobiony
  • 1:50 - 1:53
    wst臋gowymi dekoracjami.
  • 1:53 - 1:55
    Wygl膮da, jakby zosta艂 napisany
    przez dwie lub wi臋cej os贸b,
  • 1:55 - 1:58
    a rysunki wykonano jeszcze inn膮 r臋k膮.
  • 1:58 - 2:03
    Do tej pory pojawi艂y si臋
    trzy g艂贸wne teorie dotycz膮ce r臋kopisu.
  • 2:04 - 2:06
    Pierwsza m贸wi, 偶e napisany jest szyfrem,
  • 2:06 - 2:10
    kt贸rego celem by艂o
    ukrycie tajnej tre艣ci manuskryptu.
  • 2:10 - 2:13
    Druga teoria twierdzi,
    偶e dokument jest 偶artem.
  • 2:13 - 2:16
    Be艂kotem przelanym na papier,
    偶eby wy艂udzi膰 pieni膮dze od naiwnego kupca.
  • 2:16 - 2:19
    S膮 tacy, kt贸rzy twierdz膮,
    偶e autor by艂 艣redniowiecznym oszustem.
  • 2:19 - 2:23
    Inni m贸wi膮, 偶e autorem by艂 sam Wojnicz.
  • 2:23 - 2:27
    Trzecia teoria m贸wi, 偶e manuskrypt
    napisany jest w prawdziwym j臋zyku,
  • 2:27 - 2:29
    kt贸rego zapis nie jest nam znany.
  • 2:29 - 2:32
    Mo偶e 艣redniowieczni uczeni
    pr贸bowali stworzy膰 alfabet dla j臋zyka,
  • 2:32 - 2:35
    kt贸rym pos艂ugiwano si臋
    w mowie, ale nie w pi艣mie.
  • 2:35 - 2:39
    W takim przypadku manuskrypt Wojnicza
    m贸g艂by by膰 jak pismo rongo-rongo
  • 2:39 - 2:41
    stworzone na Wyspie Wielkanocnej.
  • 2:41 - 2:45
    Po upadku tamtejszej kultury
    pismo to jest dla nas nieczytelne.
  • 2:45 - 2:47
    Nikt nie umie odczyta膰
    manuskryptu Wojnicza,
  • 2:47 - 2:50
    ale ca艂y czas kto艣 pr贸buje
    odgadn膮膰 jego tre艣膰.
  • 2:50 - 2:53
    Ci, kt贸rzy uwa偶aj膮,
    偶e manuskrypt to pr贸ba stworzenia
  • 2:53 - 2:55
    nowej formy j臋zyka pisanego,
  • 2:55 - 2:57
    spekuluj膮, 偶e mo偶e on by膰 encyklopedi膮
  • 2:57 - 3:00
    zawieraj膮c膮 wiedz臋 na temat
    kultury, kt贸rej dzie艂em jest r臋kopis.
  • 3:00 - 3:04
    Inni wierz膮, 偶e autorem by艂
    trzynastowieczny filozof Roger Bacon,
  • 3:04 - 3:08
    kt贸ry pr贸bowa艂 zrozumie膰
    uniwersalne prawa gramatyki,
  • 3:08 - 3:12
    lub 偶e stworzy艂 go w szesnastym wieku
    el偶bieta艅ski mistyk John Dee,
  • 3:12 - 3:15
    kt贸ry zajmowa艂 si臋
    alchemi膮 i wr贸偶biarstwem.
  • 3:15 - 3:19
    Skrajne teorie zak艂adaj膮,
    偶e autorkami s膮 w艂oskie wied藕my
  • 3:19 - 3:22
    czy te偶 Marsjanie.
  • 3:22 - 3:24
    Po stu latach frustracji
  • 3:24 - 3:28
    naukowcom uda艂o si臋 niedawno
    rzuci膰 nieco 艣wiat艂a na t臋 tajemnic臋.
  • 3:28 - 3:30
    Pierwszym prze艂omem by艂o
    datowanie radiow臋glowe.
  • 3:30 - 3:34
    Wsp贸艂czesnym historykom uda艂o si臋 te偶
    ustali膰 pochodzenie manuskryptu.
  • 3:34 - 3:38
    Odtworzono jego drog臋
    przez Rzym i Prag臋 a偶 do 1612 roku,
  • 3:38 - 3:41
    kiedy to 艣wi臋ty cesarz rzymski
    Rudolf II przekaza艂 r臋kopis
  • 3:41 - 3:44
    swojemu lekarzowi, Jakubowi Ho艡膷ick媒鈥檈mu.
  • 3:44 - 3:47
    Prze艂omowym odkryciom w zakresie historii
  • 3:47 - 3:51
    towarzysz膮 orientacyjne
    ustalenia lingwist贸w
  • 3:51 - 3:54
    dotycz膮ce kilku s艂贸w z r臋kopisu.
  • 3:54 - 3:57
    Czy litery przy siedmiu gwiazdach
    mog膮 tworzy膰 s艂owo Tauran,
  • 3:57 - 3:59
    czyli Taurus, po 艂acinie byk,
  • 3:59 - 4:02
    gwiazdozbi贸r zawieraj膮cy
    siedem gwiazd zwanych Plejadami?
  • 4:02 - 4:07
    Czy to mo偶e by膰 Centaurun,
    jak Centaurea, czyli chaber na obrazku?
  • 4:07 - 4:10
    Mo偶liwe, lecz prace post臋puj膮 mozolnie.
  • 4:10 - 4:13
    Czego mo偶emy si臋 dowiedzie膰,
    je艣li uda nam si臋 z艂ama膰 szyfr?
  • 4:13 - 4:15
    Czy jest to dziennik sn贸w
    pi臋tnastowiecznego ilustratora?
  • 4:15 - 4:17
    Stek bzdur?
  • 4:17 - 4:19
    Czy mo偶e wiedza zapomnianej cywilizacji?
  • 4:19 - 4:22
    A wed艂ug was, co to jest?
Title:
Najbardziej tajemnicza ksi臋ga na 艣wiecie - Stephen Bax
Speaker:
Stephen Bax
Description:

Zobacz ca艂膮 lekcj臋 na: http://ed.ted.com/lessons/the-world-s-most-mysterious-book-stephen-bax

W przepastnej g艂臋bi biblioteki Beinecke Rare Book and Manuscript Library Uniwersytetu Yale znajduje si臋 240-stronicowy tom. Ostatnio, dzi臋ki datowaniu radiow臋glowemu, uda艂o si臋 ustali膰, 偶e pochodzi on z oko艂o 1420 roku. Jego strony zawieraj膮 pe艂ne zawijas贸w pismo i rysowane r臋cznie obrazy sprawiaj膮ce wra偶enie skradzionych wprost ze snu. Ksi臋ga ta nazywana jest r臋kopisem Wojnicza i stanowi jedn膮 z najwi臋kszych nierozwi膮zanych zagadek w historii.
Z jakiego powodu? Nikt nie potrafi zrozumie膰 tego, co skrywa pismo. Stephen Bax bada to tajemnicze dzie艂o.

Autor lekcji: Stephen Bax, animacja: TED-Ed.
more 禄 芦 less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:43
Marta Konieczna approved Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Oct 5, 2017, 7:10 PM
Marta Konieczna edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Oct 5, 2017, 7:10 PM
Marta Konieczna edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 21, 2017, 11:06 AM
Barbara Guzik accepted Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 3, 2017, 11:20 AM
Barbara Guzik edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 3, 2017, 11:19 AM
Barbara Guzik edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 2, 2017, 8:16 PM
Barbara Guzik edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 2, 2017, 7:58 PM
Ma艂gorzata Ciborska edited Polish subtitles for The world鈥檚 most mysterious book - Stephen Bax Sep 2, 2017, 11:14 AM
Show all

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.