Fluid mosaic model of cell membranes

Gəlin, hüceyrə membranlarının
“maye-mozaik”

modelini araşdıraq.

Ona nə üçün “maye-mozaik” modeli deyilir?

Yaxşı, əgər bir hüceyrə

membranına baxsaq,

əgər bu burada hüceyrə,

bu isə membranıdırsa,

o, hüceyrənin daxili hissəsini

hüceyrənin xaricindən hissədir.

Biz onun səthinin en
kəsiyinə baxırıq, aşağıda olan

hüceyrənin daxilidir.

Bu diaqrama baxsaq, bu hüceyrənin

daxili, bu isə xaricidir.

Böyütdüyünüz zaman burada görünən

kiçik hissə əslində onu əmələ

gətirən fosfolipid ikiqatlıdır.

Eşitdiyiniz zaman deyə

bilərsiniz ki, fosfolipid nədir?

Bu, yaxşı sualdır.

Çünki fosfolipidin nə olduğunu
anladığınız zaman onun

niyə ikiqat meydana
gəldiyini və bioloji

sistemlərdə niyə bu qədər
çox membran üçün əsas

olduğunu anlamağa başlayarsınız.

Bu, bir fosfolipidin göstəricisidir

və adından da göründüyü, bunu qeyd edim,

kimi bu, fosfolipiddir.

Bu, fosfat qrupunu ehtiva edən lipiddir.

Ümumiyyətlə, lipid sözü,

lipidlər haqqında bütöv bir

videomuz var, suda o qədər də yaxşı həll
olmayan bir şey deməkdir.

Bu doğrudur, fosfolipiddə olduğu kimi

yağ turşularından gələn bu

karbohidrogen quyruqları var və

bu karbohidrogen quyruqlarının

heç bir açıq-aşkar yükü və ya
açıq-aşkar polyarlığı yoxdur.

Biz bilirik ki, su polyar molekuldur, bu

ona hidrogen rabitəsini verir və

o özünə cəzb olunur.

Ancaq onlarda bunlar yoxdur və buna

görə də onlar suya cəzb olunmur və su

da onlara cəzb olunmur və belə ki,

bu quyruqlar hidrofobdur.

Deməli, hidrofob quyruqlarınız var

və bunlar

fosfolipidlərin lipid hissəsidir.

Sonra burada fosfat başınız var

və aydın şəkildə gördüyünüz

kimi bunun müəyyən bir yükü var.

Yüklü molekullar su kimi
polyar maddələrdə yaxşı işləyir.

Onlar yaxşı həll olurlar və buna

görə də buradakı hissə hidrofildir.

Əslində hidrofil və hidrofob

hissəyə sahib olan

molekulların xüsusi adı var.

Amfipatik - bəzən deməkdə
çətinlik çəkdiyim sözdür.

Fosfolipidlər amfipatikdir,
bu o deməkdir ki,

onların həm bir hidrofil ucu - suya

cəzb olunan hissəsi, həm də

bir hidrofob - suya cəzb
olunmayan hissəsi var.

Ümid edirəm ki, bu onların niyə

özlərini bu şəkildə formalaşdırdıqlarını
izah etməyə başlayır.

Təsəvvür edə bildiyiniz

kimi hidrofil başlar suyun olduğu yerdə

olmaq istəyirlər, bu da hüceyrənin

xaricində və ya içərisində ola bilər.

Bütün quyruqlar hidrofobdur, su onlardan

uzaqlaşır və ya onlar

sudan

uzaqlaşırlar və ona görə onlar

yalnız bir-biri ilə üz-üzə qalır
və membranın içərisində olurlar.

Amma həqiqətən gözəl olan budur ki,

bu amfipatik molekula sahib olmaq

ikiqat lipid təbəqəsinin kimi

hissələrin əmələ gəlməsinə imkan verir.

Bu əslində heyranedicidir.

Əgər kifayət qədər geriyə getsəniz,

hətta hüceyrə formasındakı
həyat əmələ gəlməzdən əvvələ,

ikiqatlı lipid təbəqəsi olan
bu kürələri kortəbii şəkildə

meydana gətirən fosfolipidlərə
sahib ola bilərdiniz.

Beləliklə, siz nəyisə
təsəvvür edə bildiniz,

baxım görüm, əgər kəsiyi çəkmişəmsə,

görək onu nisbətən
səliqəli çəkə biləcəyəmmi?

Sizin anlamanız üçün bütöv

çəkəcəyəm, ümid edirəm

ideyanı anlayırsınız.

Bu,fosfat başlarının çölə

baxan bir təbəqəsi olardı.

Bu daxili təbəqədir və mən

burada en kəsiyi çəkirəm.

Sonra hidrofob quyruqlarınız var, icazə

verin bunu fərqli bir rəngdə edim.

Beləliklə, hidrofob
quyruqlar, məncə, şəkili anlayırsınız.

Hər iki ucunda bir dəstə hidrofob
quyruq var və sonra siz kortəbii

olaraq belə bir quruluş
yarada bilərsiniz ki,

bu da protohüceyrənin

əmələ gəlməsini hiss etdirir.

Açıq-aydın real həyata sahib olmaq üçün

ötürülə bilən bir növ
informasiyaya və metabolizmaya

sahib olmalısınız və bundan sonra

hüceyrə və həyatın
bütün tərifləri yaşayır.

Amma ən azından hüceyrə
membranının bu əsas

quruluşunu fosfolipid kimi amfipatik
molekullar sayəsində həyatın yaranmasından

əvvəlki vəziyyətdə necə meydana
gəldiyini də təsəvvür edə bilərsiniz.

Kifayət qədər ədalətlidir.

Biz bu ikiqat fosfolipid
təbəqəsini əmələ gətirə bilirik,

bəs burada digər çəkdiklərim nədir?

Yaxşı, bunlar zülallardır,

bu, bir zülaldır,

bu, bir zülaldır, bu, bir zülaldır və mən

sadəcə zülalların müxtəlifliyini göstərmək

üçün bir neçə kürəcik çəkdim.

Ancaq fərqinə varılması
lazım olan əsas şey, hüceyrələr

haqqında düşünsək,
bütün bu müxtəlifliyin olmasıdır.

Bütün bu mürəkkəblik onun membranının

üzərində və ya içərisinə yerləşdirilib.

Yəni, onu sadəcə bir növ

ikiqat fosfolipid təbəqəsi
kimi düşünmək əvəzinə,

bəlkə bunu bir en kəsiyi kimi nəzərdən

keçirsək, onun içərisində yerləşən

bütün hissələri

bu diaqramda görərik.

Bunun içərisində
yerləşənlərin mozaikası var.

Mozaika müxtəlif
rəngli müxtəlif komponentlərdən

təşkil olunmuş bir şəkildir və

burada müxtəlif
komponentlərin, müxtəlif növ

zülalların olduğunu görə bilərsiniz.

Membrandan keçən bu kimi zülallarınız var.

Biz bunları transmembran
zülalları adlandırırıq,

onlar inteqral zülalın xüsusi sinfidir.

Sizin bunlar bunu keçərkən ikiqat

təbəqənin yalnız bir
hissəsi ilə əlaqələnən

inteqral zülallarınız var.

Sizin qlikolipidləriniz var.

Burada, bu, heyranedici

olan qlikolipiddir.

Bu lipid ucuna sahib olduğu üçün

membranda yerləşir, buna

görə də hidrofob olacaq.

O bütün digər hidrofob hissələrlə

uyğunlaşacaq, lakin sonra onun sonunda

şəkər zənciri var və

bu hissə hidrofildir,

hüceyrədən kənarda yerləşir.

Bu şəkər zəncirləri əslində

hüceyrənin tanınması üçün açardır.

İmmunitet sisteminiz bunlardan

hansı hüceyrələrin əslində

mənim bədənimə aid olanlar,

mənim qarışmaq istəmədiyim,

qorumaq istədiyim və hansı

hüceyrələrin yad olduğunu ayırd

etmək üçün istifadə edir.

İnsanlar qan qrupu haqqında

danışarkən hüceyrələrində hansı növ

spesifik qlikolipidlərin
olduğunu danışırlar.

Daha çox növlər var, hüceyrələrin

tanınması və ya müxtəlif yollarla

işarələnməsi üçün olan

qlikolipidlər hamısı deyil.

Deməli, bu şəkər zəncirlərinin
bizim nöqteyi-nəzərimizdən

belə mürəkkəb davranışlara
və düzünü desək, belə faydalı

davranışlara gətirib çıxara
bilməsi heyranedici bir şeydir.

Ancaq siz sadəcə lipidlərdə
şəkər zəncirlərinin olmasını

istəmirsiniz, zülallarda da
şəkər zəncirləriniz var.

Bu, bir qlikoprotein nümunəsidir.

Gördüyünüz kimi, bütün bunları
bir yerə yığdığınız zaman bir

mozaika əldə edirsiniz və
mən əslində heç bitirməmişəm.

Sizdə xolesterin kimi hissələr var.

Xolesterin bir lipiddir,
buna görə də membranın

hidrofob hissəsində olur və membranın

axıcılığına kömək edir, onun çox sulu

və ya çox sərt olmadığından əmin olur.

Deməli, burada olan xolesterindir.

Siz bu mozaikanı görürsünüz, bəs

maye hissə haqqında nə demək olar?

Mən indicə xolesterinin
lazımi miqdarda axıcılıq

olub-olmadığına
əmin olduğundan danışdım.

Bunun gözəl tərəfi odur ki,
sərt bir quruluş deyil.

Əgər bu şey bir az
fırlansa və ya bəlkə də bir

şəkildə qoparılacaq olsaydı, fosfolipidlər

boşluqları doldurmaq üçün kortəbii olaraq

yenidən düzülərdilər.

Bunların hamısının ətrafa
axdığını təsəvvür edin.

Bu membran yağ ya da salat sousu

konsentrasiyasındadır.

Təsəvvür etdiyiniz kimi rezin

toxuması və ya şar
kimi membran deyil.

Bu əslində mayedir. Bu şeylər

hərəkət edə bilər, lakin maye olsa da iki

mühiti ayırmaq üçün
kifayət qədər yaxşıdır.

Hüceyrə daxili mühitini

hüceyrənin xarici mühitindən.

“Maye-mozaik” modeli adı da buradan gəlir.