< Return to Video

Gyotaku: starożytna japońska sztuka utrwalania ryb - K. Erica Dodge

  • 0:14 - 0:16
    Jak dużą rybę złapaliście?
  • 0:16 - 0:17
    Taką?
  • 0:17 - 0:18
    Taką?
  • 0:18 - 0:20
    A może taką?
  • 0:20 - 0:21
    Bez fotografii
  • 0:21 - 0:24
    nic nie potwierdzi, że złapaliście kolosa.
  • 0:24 - 0:27
    Tak było odkąd ludzie zaczęli łowić ryby.
  • 0:27 - 0:29
    Setki lat temu,
  • 0:29 - 0:31
    na długo przed erą fotografii,
  • 0:31 - 0:33
    japońscy rybacy wymyślili
    swój własny sposób
  • 0:33 - 0:35
    utrwalania złapanych okazów.
  • 0:35 - 0:38
    Nazwali go "gyotaku".
  • 0:38 - 0:43
    Gyotaku to starożytna sztuka z Japonii,
  • 0:43 - 0:44
    która upamiętniała złowione okazy
  • 0:44 - 0:46
    przed wynalezieniem
    aparatów fotograficznych.
  • 0:48 - 0:50
    Gyo to ryba,
  • 0:50 - 0:52
    taku - odcisk.
  • 0:52 - 0:54
    Istnieje kilka teorii na temat tego,
  • 0:54 - 0:56
    skąd wzięło się gyotaku.
  • 0:56 - 0:57
    Za prekursorów uważa się rybaków
  • 0:57 - 1:00
    chcących uwiecznić gatunek i rozmiar ryb,
  • 1:00 - 1:03
    które łowili ponad 100 lat temu.
  • 1:03 - 1:07
    Rybacy brali nad morze
    papier, tusz i pędzle.
  • 1:07 - 1:10
    Opowiadali o przygodach na morzu.
  • 1:10 - 1:12
    Ponieważ Japończycy czcili
    niektóre gatunki ryb,
  • 1:12 - 1:14
    rybacy robili ich odcisk
  • 1:14 - 1:17
    i wypuszczali.
  • 1:17 - 1:21
    Odbitka powstawała przez pomalowanie
    ryby nietoksycznym tuszem Sumi-e
  • 1:21 - 1:23
    i odciśnięcie jej na papierze ryżowym.
  • 1:23 - 1:24
    Później rybę wypuszczano
  • 1:24 - 1:27
    lub czyszczono i sprzedawano na rynku.
  • 1:27 - 1:30
    Pierwsze prace, powstałe wyłącznie
    w celach ewidencyjnych,
  • 1:30 - 1:31
    pozbawione były detali.
  • 1:31 - 1:33
    Dopiero w połowie XIX wieku
  • 1:33 - 1:35
    zaczęto dodawać oczy
  • 1:35 - 1:37
    i inne upiększenia.
  • 1:37 - 1:41
    Pewien słynny szlachcic,
    Lord Sakai, zapalony rybak,
  • 1:41 - 1:42
    po złapaniu ogromnej ryby
  • 1:42 - 1:44
    chciał uczcić pamięć
  • 1:44 - 1:46
    wielkiego czerwonego morskiego leszcza.
  • 1:46 - 1:50
    W tym celu zatrudnił rybaka
    do zdjęcia odcisku ze złapanej ryby.
  • 1:50 - 1:52
    Wielu rybaków przynosiło później
  • 1:52 - 1:55
    lordowi Sakai swoje gyotaku.
  • 1:55 - 1:56
    Jeśli prace mu się spodobały,
  • 1:56 - 1:58
    lord dawał rybakom kolejne zlecenia.
  • 1:58 - 2:01
    W erze Edo wiele odbitek wisiało w pałacu.
  • 2:01 - 2:04
    Później gyotaku straciły na popularności
  • 2:04 - 2:07
    i zaczęły stopniowo zanikać.
  • 2:07 - 2:09
    Dziś gyotaku to forma sztuki popularnej,
  • 2:09 - 2:10
    chętnie oglądanej.
  • 2:10 - 2:13
    Podobno przynosi rybakom szczęście.
  • 2:13 - 2:16
    Współczesne gyotaku jest
    zupełnie inne niż kiedyś.
  • 2:16 - 2:19
    Większość artystów uczy się
    sama, metodą prób i błędów.
  • 2:19 - 2:21
    Przed rozpoczęciem pracy
  • 2:21 - 2:24
    rybę trzeba odpowiednio przygotować.
  • 2:24 - 2:26
    Najpierw artysta umieszcza rybę
  • 2:26 - 2:28
    na wydrążonej powierzchni.
  • 2:28 - 2:29
    Później rozkłada rybę
  • 2:29 - 2:32
    i przyczepia pinezkami,
    zostawiając do wyschnięcia.
  • 2:32 - 2:34
    Następnie obmywa ją wodą.
  • 2:34 - 2:37
    Istnieją dwie metody tworzenia gyotaku.
  • 2:37 - 2:41
    Metoda pośrednia polega na nałożeniu
    wilgotnego materiału lub papieru
  • 2:41 - 2:43
    na rybę z pomocą pasty ryżowej.
  • 2:43 - 2:45
    Artysta używa tanpo,
  • 2:45 - 2:47
    czyli owiniętego jedwabiem wacika,
  • 2:47 - 2:50
    do rozprowadzenia tuszu na materiale.
  • 2:50 - 2:52
    Metoda wymaga dużych umiejętności
  • 2:52 - 2:54
    i ogromnej ostrożności
  • 2:54 - 2:56
    przy zdejmowaniu z ryby papieru,
  • 2:56 - 2:58
    tak by ten się nie porwał.
  • 2:58 - 3:00
    Przy bezpośredniej metodzie
  • 3:00 - 3:02
    artysta nakłada tusz bezpośrednio na rybę,
  • 3:02 - 3:06
    a następnie delikatnie
    przyciska do niej papier.
  • 3:06 - 3:07
    Przy tych metodach
  • 3:07 - 3:09
    nie ma dwóch identycznych odbitek,
  • 3:09 - 3:12
    ale obydwie metody dają
    równie zachwycające obrazy ryb.
  • 3:12 - 3:13
    Na koniec
  • 3:13 - 3:15
    artysta używa pieczątki lub stempla,
  • 3:15 - 3:17
    by podpisać swoją pracę.
  • 3:17 - 3:18
    Może ją pokazać i powiedzieć:
  • 3:18 - 3:21
    "Ta ryba była właśnie tak duża!".
Title:
Gyotaku: starożytna japońska sztuka utrwalania ryb - K. Erica Dodge
Speaker:
K. Erica Dodge
Description:

Zobacz całą lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/gyotaku-the-ancient-japanese-art-of-printing-fish-k-erica-dodge

Jak przed wynalezieniem aparatu fotograficznego rybacy utrwalali złowione okazy? W XIX-wiecznej Japonii łodzie rybackie wyposażone były w papier ryżowy, tusz Sumi-e i pędzle - przyrządy potrzebne do stworzenia gyotaku: bogato zdobionych odcisków świeżo złapanych ryb. K. Erica Dodge opowiada historię tej rybackiej kultury, dorzucając kilka rad, jak stworzyć własne gyotaku.

Lekcja: K. Erica Dodge, animacje: Franco Barroeta.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:38

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.