< Return to Video

Czy promieniowanie jest szkodliwe? - Matt Anticole

  • 0:06 - 0:08
    Słysząc słowo promieniowanie,
  • 0:08 - 0:13
    łatwo wyobrazić sobie potężne eksplozje
    i przerażające mutacje,
  • 0:13 - 0:15
    ale to nie jest cała prawda.
  • 0:15 - 0:17
    Promieniowanie dotyczy także tęczy
  • 0:17 - 0:20
    i lekarza analizującego
    zdjęcie rentgenowskie.
  • 0:20 - 0:22
    Czym tak naprawdę jest promieniowanie
  • 0:22 - 0:25
    i jak bardzo powinniśmy
    martwić się jego skutkami?
  • 0:25 - 0:28
    Odpowiedź zaczyna się od zrozumienia,
    że słowo promieniowanie
  • 0:28 - 0:32
    opisuje dwa bardzo różne zjawiska w nauce,
  • 0:32 - 0:34
    promieniowanie elektromagnetyczne
  • 0:34 - 0:36
    oraz promieniowanie jądrowe.
  • 0:36 - 0:40
    Pierwsze jest czystą energią
  • 0:40 - 0:44
    złożoną z oddziałujących na siebie
    fal elektrycznych i magnetycznych,
  • 0:44 - 0:46
    które oscylują w przestrzeni.
  • 0:46 - 0:48
    Kiedy fale oscylują szybciej,
  • 0:48 - 0:50
    nabierają więcej energii.
  • 0:50 - 0:53
    W dolnej części widma
    występują fale radiowe,
  • 0:53 - 0:54
    podczerwień
  • 0:54 - 0:56
    i światło widzialne.
  • 0:56 - 0:58
    W górnej części widma jest ultrafiolet,
  • 0:58 - 1:00
    promieniowanie rentgenowskie
  • 1:00 - 1:01
    i promieniowanie gamma.
  • 1:01 - 1:03
    Współczesne społeczeństwo ukształtowało
  • 1:03 - 1:06
    wysyłanie i wykrywanie
    promieniowania elektromagnetycznego.
  • 1:06 - 1:10
    Możemy pobrać e-mail na telefon
    dzięki falom radiowym,
  • 1:10 - 1:12
    żeby otworzyć obraz
    zdjęcia rentgenowskiego,
  • 1:12 - 1:17
    które możemy zobaczyć,
    bo ekran emituje światło widzialne.
  • 1:17 - 1:19
    Z drugiej strony, promieniowanie jądrowe
  • 1:19 - 1:21
    powstaje w jądrze atomu,
  • 1:21 - 1:26
    w którym protony odpychają się
    za sprawą dodatnich ładunków.
  • 1:26 - 1:29
    Zjawisko silnego oddziaływania jądrowego
  • 1:29 - 1:31
    stara się przeciwdziałać
    odpychaniu się ładunków
  • 1:31 - 1:34
    i zachować jądro w nienaruszonym stanie.
  • 1:34 - 1:37
    Jednak niektóre połączenia
    protonów i neutronów,
  • 1:37 - 1:39
    zwane izotopami,
  • 1:39 - 1:41
    pozostają niestabilne
  • 1:41 - 1:43
    lub radioaktywne.
  • 1:43 - 1:46
    Losowo emitują materię i/lub energię,
  • 1:46 - 1:48
    zwaną promieniowaniem jądrowym,
  • 1:48 - 1:50
    żeby osiągnąć większą stabilność.
  • 1:50 - 1:54
    Promieniowanie jądrowe pochodzi
    z naturalnych źródeł, jak radon,
  • 1:54 - 1:57
    gaz, który przesącza się z ziemi.
  • 1:57 - 2:00
    My sami także oczyszczamy
    naturalne minerały promieniotwórcze,
  • 2:00 - 2:03
    żeby zasilać elektrownie jądrowe.
  • 2:03 - 2:08
    Nawet banany zawierają śladowe ilości
    radioaktywnego izotopu potasu.
  • 2:08 - 2:11
    Jeśli żyjemy w świecie promieniowania,
  • 2:11 - 2:14
    to jak możemy ustrzec się
    przed jego groźnymi skutkami?
  • 2:14 - 2:17
    Nie każde promieniowanie jest groźne.
  • 2:17 - 2:19
    Promieniowanie stanowi zagrożenie,
  • 2:19 - 2:23
    kiedy odrywa elektrony z atomów
    podczas zderzenia,
  • 2:23 - 2:26
    co może uszkodzić DNA.
  • 2:26 - 2:29
    Nazywane jest promieniowaniem jonizującym,
  • 2:29 - 2:33
    bo po stracie lub zyskaniu elektronów
    atom jest nazywany jonem.
  • 2:33 - 2:36
    Promieniowanie jądrowe
    zawsze jest jonizujące,
  • 2:36 - 2:41
    a tylko wysokoenergetyczne promieniowanie
    elektromagnetyczne takie jest.
  • 2:41 - 2:42
    To dotyczy promieni gamma,
  • 2:42 - 2:43
    promieni rentgenowskich
  • 2:43 - 2:46
    i wysokoenergetycznego widma ultrafioletu.
  • 2:46 - 2:49
    Dlatego podczas badania rentgenowskiego,
    jako dodatkowy środek ostrożności,
  • 2:49 - 2:53
    lekarze zasłaniają te części ciała,
    których nie trzeba badać,
  • 2:53 - 2:56
    i dlatego plażowicze używają
    ochrony przeciwsłonecznej.
  • 2:56 - 3:01
    Telefony komórkowe i mikrofalówki
    działają na niższym końcu widma,
  • 3:01 - 3:05
    dlatego kiedy ich używamy,
    nie grozi nam promieniowanie jonizujące.
  • 3:05 - 3:09
    Największe zagrożenie dla zdrowia stanowi
    duża dawka promieniowania jonizującego,
  • 3:09 - 3:12
    która w nas uderza w krótkim czasie,
  • 3:12 - 3:14
    powodując ostrą chorobę popromienną.
  • 3:14 - 3:19
    Pokonuje ona zdolność organizmu
    do naprawy uszkodzeń.
  • 3:19 - 3:21
    To może wywołać nowotwór złośliwy,
  • 3:21 - 3:22
    dysfunkcję komórkową,
  • 3:22 - 3:25
    a nawet śmierć.
  • 3:25 - 3:27
    Ostra choroba popromienna
    na szczęście zdarza się rzadko,
  • 3:27 - 3:29
    ale codziennie wystawieni jesteśmy
  • 3:29 - 3:32
    na mniejsze dawki
    promieniowania jonizującego,
  • 3:32 - 3:35
    pochodzącego ze źródeł naturalnych
    i stworzonych przez człowieka.
  • 3:35 - 3:39
    Naukowcom trudniej zmierzyć te zagrożenia.
  • 3:39 - 3:41
    Organizm często naprawia uszkodzenia
  • 3:41 - 3:43
    wywołane małymi dawkami
    promieniowania jonizującego,
  • 3:43 - 3:44
    a jeśli nie może,
  • 3:44 - 3:49
    wtedy skutki uszkodzenia mogą
    nie ujawniać się przez dekadę lub dłużej.
  • 3:49 - 3:52
    Jednym ze sposobów ocenienia
    ekspozycji na promieniowanie jonizujące
  • 3:52 - 3:54
    jest użycie jednostki zwanej siwertem.
  • 3:54 - 3:57
    Promieniowanie o dawce jednego siwerta
  • 3:57 - 3:59
    spowodowałaby nudności
    w ciągu kilku godzin,
  • 3:59 - 4:02
    a dawka czterech siwertów
    może być śmiertelna.
  • 4:02 - 4:06
    Dawki, na które jesteśmy codziennie
    wystawieni, są znacznie mniejsze.
  • 4:06 - 4:10
    Przeciętnie człowiek otrzymuje rocznie
    dawkę 6,2 milisiwertów promieniowania
  • 4:10 - 4:13
    ze wszystkich źródeł,
  • 4:13 - 4:15
    a jedną trzecią z powodu radonu.
  • 4:15 - 4:17
    Przy dawce 5 mikrosiwertów
    na jedno prześwietlenie,
  • 4:17 - 4:20
    potrzeba by więcej niż 1200
    prześwietleń dentystycznych,
  • 4:20 - 4:23
    żeby osiągnąć roczną dawkę.
  • 4:23 - 4:25
    Pamiętacie tego banana?
  • 4:25 - 4:27
    Gdybyście mogli wchłonąć
    dawkę promieniowania w bananie,
  • 4:27 - 4:32
    wtedy potrzeba by 170 bananów dziennie,
    żeby osiągnąć roczną dawkę.
  • 4:33 - 4:34
    Żyjemy w świecie promieniowania.
  • 4:34 - 4:38
    Jego większość jest niejonizująca,
  • 4:38 - 4:40
    a jeśli jest jonizująca,
  • 4:40 - 4:43
    jesteśmy zazwyczaj wystawieni
    na nie w niewielkim stopniu,
  • 4:43 - 4:45
    a zbadanie poziomu radonu w domu
  • 4:45 - 4:47
    i używanie ochrony przeciwsłonecznej
  • 4:47 - 4:50
    pomaga zmniejszyć związanie z nim
    zagrożenie dla zdrowia.
  • 4:50 - 4:53
    Maria Curie, która jako jedna z pierwszych
    badała promieniowanie,
  • 4:53 - 4:56
    podsumowała to wyzwanie w ten sposób:
  • 4:56 - 5:00
    "Niczego w życiu nie należy się bać,
    należy to tylko zrozumieć.
  • 5:00 - 5:04
    Teraz nadszedł czas, by zrozumieć więcej,
    abyśmy bali się mniej."
Title:
Czy promieniowanie jest szkodliwe? - Matt Anticole
Speaker:
Matt Anticole
Description:

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/is-radiation-dangerous-matt-anticole

Słysząc słowo promieniowanie, łatwo wyobrazić sobie potężne eksplozje i przerażające mutacje. Nie jest to pełny obraz promieniowania, które dotyczy również tęczy i lekarza analizującego zdjęcie rentgenowskie. Czym tak naprawdę jest promieniowanie i jak bardzo powinniśmy martwić się jego skutkami? Matt Anticole opisuje różne jego rodzaje.

Lekcja: Matt Anticole, animacja:Tinmouse Animation Studio.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:21
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Grochowalska approved Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Grochowalska commented on Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Konieczna commented on Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Marta Grochowalska commented on Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Sylwia Gliniewicz commented on Polish subtitles for Is radiation dangerous?
Show all
  • cała prawda > pełny obraz jest bliższe wersji angielskiej, ale mnie ta wersja nie przekonuje. W KJP pojawia się określenie „pełen obraz”, ale nie ze źródeł, które cieszą się sporym autorytetem, ale np. z dziennika internautów. Celowo użyłam tutaj innego zamiennika.

    a decyzja o zabezpieczeniu
    domu przed radonem > takie łamanie linijek też nie wygląda najlepiej > chyba lepiej pozbyć się ten decyzji z tego zdania

    Aby a żeby > oba są spójnikami o tym samym znaczeniu.Czytałam o różnicy między nimi, ale, pisząc, te bardziej naturalne „żeby” nie przychodzi do głowy automatycznie. Ja nawet w mowie używam „aby”i niestety nie jestem jedyna...

    Wspólne > brzmi to dwuznacznie. Lepiej może zostawić same dodatnie ładunki

    3:53.97
    mysle, ze to nie choroba powoduje nudnosci, tylko to krotkie wystawienie na silne dzialanie promieniowania
    Jasne, że tak. Choroba objawia się nudnościami > brzmi sensowniej

    obópu

  • OK, sprobuje sie jakos pozbyc tej decyzji i wspolnego.

    Co do aby i żeby, to jest tak w komentarzach dla korektorow:

    Rejestr jest zanadto formalny.

    Napisy udają zapis mowy, więc raczej nie stosujemy w nich słów charakterystycznych dla rejestru języka pisanego. Np. jeśli to możliwe, zamiast "by", "aby", "ażeby" lepiej użyć "żeby", zamiast "iż"  "że", „gdyż”  „bo” itd. Bardziej formalnego rejestru możemy używać wtedy, kiedy chcemy stylizować prelekcję na bardzo formalną, ale to prawie nigdy nie jest konieczne (wyjątkiem byłaby sytuacja, w której prelegentka specjalnie mówi językiem sztywnym i oficjalnym, żeby na przykład później odnieść się do tego i skontrastować z bardziej potocznym językiem).

    Więc staram się ich trzymać, chociaż czasami jest trochę zachodu ze zmianą jednego synonimu na drugi, w dodatku dłuższy...

    Co do pełnego obrazu, to mnie, jak pisałam też w notatce, pasuje nie tylko dlatego, że jest bliższy ang wersji, ale też ze względu na obrazowość tych przykładów z jakich głównie znamy promieniowanie (wybuchy i co tam jeszcze autor podał). Ja bym była za obrazem, więc mam propozycję: może niech Marta K. zdecyduje albo może wymyślmy jakieś inne rozwiązanie?

  • Co do 'wspólnych' ładunków to się zgadzam, zeby to słowo wyrzucić, chodziło chyba autorowi ze wszystkie protony maja plusy i sie nazwajem odpychaja:)

    Mi pasuje "to nie do końca prawda" a nie pełny obraz, bardziej po polsku jakoś brzmi:)

    aby to drobiazg, jak dla mnie może zostac, gdyby było ażeby, azaliż , gdyż, iż to już by mnie kłuło w oczy, 'aby' jeszcze fituje, jest bardziej neutralne:)

    Pozdrawiam:)

  • Ok, to niech bedzie prawda;) Niedlugo naniose zmiany i zaakceptuje. Pozdrawiam i dzieki za wspolprace:-)

Polish subtitles

Revisions Compare revisions