What is emphysema? | Respiratory system diseases | NCLEX-RN | Khan Academy

Ağciyərlərin xroniki obstruktiv

xəstəliyini rahat səslənsin deyə
qısaldaraq

AXOX adlandırırıq.

Xroniki, xəstəliyin uzun müddət ərzində

baş verməsi və daha da inkişafı deməkdir.

Ağciyər xəstəlikləri
prosesin ağciyərlərdə getməsi deməkdir.

Obstruktiv sözü açar sözdür.

Bir neçə saniyə sonra obstruktiv

sözünü izah edəcəyəm.

Birinci tənəffüs yolunu təsvir edim.

Hava traxeya vasitəsilə
tənəffüs yoluna daxil olur.

Mənə görə, bu sistem tərsinə
çevrilmiş ağaca bənzəyir.

Budaqlar və onlardan ayrılan
şaxələrdən ibarətdir.

Burada 20 və ya 30
budaq var. Hamısını çəkə bilmirəm.

Lakin onların ağacın
budaqları kimi

getdikcə daha da kiçildiyini
təsəvvür edin.

Ən sonda buna bənzər

bir şeylə qarşılaşırıq.

Bunlar qabarcıqlar

dəstəsinə bənzəyir.

Biz onları alveol qrupu adlandırırıq.

Onlar alveolların cəmidir.

Bütün gördükləriniz

alveollardır.

Əslində onlar
yalnız dəstədə deyil,

"ağac budağının" gövdəsində də

yaranırlar.

Beləliklə, daha dəqiq desək,

emfizema yaranır.

Şəkli daha da böyüdərək

aydın təsvir edək.

Bu, sonuncu budaqdır.

Onları çadır qrupları kimi

təsvir edirəm.

Niyə belə təsvir etdiyimi

bir neçə saniyə ərzində biləcəksiniz.

Alveolları bir--birindən ayıran

divarların mövcudluğu fikrini
aydınlaşdırmağa çalışıram.

Hər bir divarda alveollar və

onların da sonunda dəstələr
mövcuddur.

Nəfəs aldığımız zaman
alveollar

bu cür görünür.

Bir qədər hava şarlarına
bənzəyir.

Lakin ağciyərlər və hava şarları

arasındakı fərq onların istifadə

müddətindədir.

Bir neçə saniyə sonra
müddətin bitdiyini görəcəyik.

Əvvəlcə sizə fərqin
nəyə görə yalnız istifadə

müddəti olduğunu
aydınlaşdırım.

Adi hava şarında

havanı daxil edən

müsbət təzyiqdir.

Onu üfürməklə və ya
hər hansı maşından istifadə

ilə havanın içəri daxil
olmasına nail oluruq.

Lakin nəfəsalma zamanı,

heçnə havanı ağıza üfürmür.

Hava daxilə neqativ təzyiqlə
daxil olur.

Bu, döş qəfəsində baş verir,

şarın xaricindəki
qutuya bənzəyir.

Əzələlər genişlənir. Onlar
genişləndikcə

şarın divarlarını da özü ilə aparır və bu,
neqativ təzyiq ilə

havanın içəri daxil olma formasıdır.

Hazırda nəfəsalma maraq obyektimiz
deyil. Çünki obstruktiv

xəstəliklər nəfəs vermə ilə
əlaqədardır.

Havanın oraya necə daxil olmasından
asılı olmayaraq onu nəfəsin

üzərində bir şar kimi
təsəvvür edək.

Şarı buraxdığımız zaman
hava dərhal çölə

çıxır. Ağciyərlərdə də proses
eynidir.

Əzələ rahatlayan zaman
hava yolunun divarları

havanı xaricə atır.
Çünki elastin zülalı

divarların quruluşunu
təşkil edir.

Elastin sözü divarın
rezin bant kimi

elastiki olduğunu göstərir.

Ağciyərlər istirahət etdikdə
divarlar yenidən

əvvəlki ölçüsünə qayıdır.

Daxildə bir o qədər də
hava olmur. Çünki divarların

geri çəkilmə gücü
havanı itələyir.

AXOX zamanı elastin
dağılır.

Elastinin divarlara
elastiklik qabiliyyəti

verdiyini söylədim.
O parçalandıqda,

divarın strukturunu saxlayan,
geri çəkilmə gücü verən

elastiklik keyfiyyəti də
yox olur.

AXOX xəstəliyi olan
bir ağciyərin forması, fikrimcə,

şişkin şar əvəzinə,

formasız damlaya
bənzəyir.

Çünki divarlar strukturunu

və geriyə qayıtma qabiliyyətini
itirdikləri zaman hər

hansı formaya
sahib olmurlar.

Şar əvəzinə,

plastik torbaya bənzəyirlər.

Plastik torba havanı çölə

buraxmır. Divarların geri çəkilməsinə

səbəb olan geri çəkilmə
qüvvəsi yoxdur.

Burada qalır və
heçnə baş vermir.

Bu, emfizema zamanı
vəəziyyətin pisləşməsinin

ilk addımıdır. Tənəffüs yolunun
gövdəsi çökür. Burada

baş verənlər çıxan havaya

fiziki maneə əmələ gətirir.

Mən bunu küləkli havada

evin qapısının açıq qalmasına

bənzədirəm.

Külək açıq hava yolundan keçərkən,

bəzən, qapı onunla birlikdə bağlanır.

Biz səs eşitdikdə, qapı
təkrar açılır.

Bu ağciyərlərdən
havanın çıxmağa çalışdığı zaman

divarları da özü ilə
birlikdə çəkməsinə bənzəyir.

Adətən, elastin və divarların
quruluşu bunu açıq saxlayır.

Lakin onlarsız divarlar da
hava ilə birlikdə gedir.

Bu da çöküşə səbəb olur.

Nəticədə çölə çıxa bilməyən
hava toplanır.

Sadəcə divarlar onu itələmir.

Artıq həm də qapalı qapı da var.

Bütün bunların hamısı birləşdikdə

obstruktiv xəstəliyi meydana gətirir.

AXOX texniki olaraq, iki fərqli
xəstəliyə aiddir.

Bu gün haqqında danışdığımız,
elastinin məhvi olan

emfizema xəstəliyi və
xroniki bronxit.

Sadəcə bir bölgənin iltihabı və ya

qıcıqlanması tənəffüs yollarını da
qıcıqlandırır.

İnsanın neçə dəfə xəstələnməsindən
asılı olaraq,

bir insanda AXOX-un hər iki
versiyası ola bilər. Amma

bu gün biz elastin məhvi

olan emfizemadan danışacağıq.

Biz ağciyərlərdən

çıxa bilməyən əlavə havanın

olduğu barədə bəhs etdik.

Düşünə bilərsiniz ki,
insan bütün

gün işləyərək ağciyərlərə
hava daxil edir. Bu necə baş verir?

Siz yarı haqqlı ola bilərsiniz.

Buranın qanla təchiz olunduğunu
təsəvvür edək.

Tənəffüs yollarında qan tədarükü
birgə gedir. Çünki onlar

mübadilə sistemi
yaratmalıdırlar.

Oksigen ağciyərlərə
havadan daxil olur. Oksigen

qan dövranına daxil olaraq,
qanı qırmızı edir.

Mübadilənin digər tərəfi
qanın qurtulmaq üçün

ağciyərlərə gətirdiyi karbon
qazı ilə əlaqəlidir.

O toxumalar tərəfindən
oksigen

istifadəsindən sonra yaranır.

Bir növ tullantı məhsuludur.

Onun ağciyərlərə geri dönməsi və
ağızdan çıxması lazımdır.

Bu mübadilə ağciyərlərin funksiyasının

tamamıdır. Obstruktiv xəstəlik

zamanı bunun yarısı edilə bilir.

Oksigen qəbul olunur.
Lakin karbon qazı xaric oluna bilmir.

Mübadilənin digər yarısı işləmədiyi üçün

problemə səbəb olur.

Bütün problemlərin kökündə
emfizema dayanır.

Ağciyərlərdə təqribən
2.5 milyon alveollar var.

Onların hamısının
elastini itirdiyini və

plastik torbaya bənzədiyini
təsvir edək.

Emfizema nəyə bənzəyəcək?

Ağciyərləri

təsvir

edək.

-

Bütün hava yolları doludursa və

hava çıxa bilmirsə bu mənə

yastıq qutularını xatırladır.

Gündən-günə şişirlər və

geriyə qayıda bilmirlər.

Təsvirdəki insanın
uzun müddətdir emfizeması var.

Xronikidir. Döş qəfəsi və sinədən
çıxan toxuma formasını

dəyişir. Çünki, ağciyərlər hər zaman

onu itələyir.

Burada çəllək

təsvir etməyə

çalışıram.

AXOX olan insanlar
çəllək sinəyə sahib kimi

təsvir edilir. Bu da öndən arxaya
olan məsafənin

solda sağa olan məsafə
qədər uzaq olması deməkdir.

Belə böyük və yuvarlaq
sinəni

daşımaq və havanın çıxa bilməməsi
insanı çox

narahat edir.

Onun havaya ehtiyacı var.

Düşünürəm, bu onun digər insanlar

kimi olması üçün yeganə yoldur.

O xoşbəxt deyil. Çünki onun döş qəfəsi

çəllək kimidir və o
havasını çıxara bilmir.

Tez-tez nəfəs alan emfizemalı insanları

"çəhrayı püf" adlandırırlar.

İki şeylə bu adı

izah etməyə çalışacağam.

Çəhrayı ona görədir ki,

onlarda oksigen əskik deyil.

Oksigenin ağciyərlərə daşınmasında
problem olmadığını demişdim.

Problem nəfəs vermədədir.

Qanda oksigen azlığı olmadığından

çəhrayı adlanır. Püf isə onların

büzülmüş dodaqlara
sahib olmasını göstərir.

Büzülmüş dodaqlar
ağızda pipet tutulan zaman yaranan görüntüyə

bənzəyir və onlar bu
kiçik açılışdan nəfəs alırlar.

Bunun səbəbi bayaq bəhs etdiyim
qapının

çırpılaraq geri qayıtması
nümunəsi ilə əlaqəli

mexaniki əngəllə bağlıdır.

Qapını təkrar çəkim.

Nəfəs vermə qapının
bir şeyə ilişdiyi zaman

bağlana bilməməsinə bənzəyir.

Hava sürətlə çölə çıxır. Çoxlu hava var.

Çünki, divarlar onu itələyir.

Təsəvvür edin, bu, keçən
hava miqdarıdır.

Emfizema zamanı, qapının cəftələri
açıq olan zaman küləkdə sallanması

anında daha az havanın keçməsi və
qapının daha yavaş gedərək anidən

dayanması ehtimalı azdır.

Buna görə AXOX olan insanlar
dodaqlarını büzürlər.

Bu, daha yavaş nəfəs almağa,
tənəffüs yolunu bir az çox açıq saxlamağa

kömək edir. Qapı açıq tutula bildiyi
hər saniyədə bir az daha çox hava

çölə çıxır.

Büzülmüş dodaqlar

birinci əlamətdir.

Havanın sürətində biraz yavaşlama
var.

Çünki büzülmüş dodaqlar
onu idarə etməyə çalışır.

Lakin nəfəsalma sürəti artır.
Çünki yetəri qədər nəfəs verə

bilmədikləri üçün bunu dəqiqədə
daha çox nəfəs almaqla

kompensasiya edirlər.

Bu, digər insanlarda üfləyib püfləmə
kimi təəssürat yaradır.

Emfizemanı qısa olaraq,
genişlənmiş ağciyərlər,

böyük çəllək sinə,
büzüşmüş dodaqlar və

püfüldəmə olaraq
təsvir edirəm.