hide馃対 Hi Amara users! Learn about recent changes for sharing video links to your Amara videos!
Let us know your questions and feedback!馃専

< Return to Video

Geniusz Marii Curie - Shohini Ghose

  • 0:07 - 0:10
    Je偶eli chcecie zerkn膮膰
    na r臋kopisy Marii Curie,
  • 0:10 - 0:14
    musicie zrzec si臋 ewentualnych roszcze艅
    i za艂o偶y膰 odzie偶 ochronn膮,
  • 0:14 - 0:17
    by zabezpieczy膰 si臋 przed promieniowaniem.
  • 0:17 - 0:21
    Szcz膮tki Madame Curie
    z艂o偶one s膮 w o艂owianej trumnie,
  • 0:21 - 0:24
    izoluj膮cej promieniowanie,
    kt贸re by艂o centrum jej bada艅,
  • 0:24 - 0:28
    a prawdopodobnie r贸wnie偶 powodem 艣mierci.
  • 0:28 - 0:31
    Dorastaj膮c w Warszawie
    pod zaborem rosyjskim,
  • 0:31 - 0:35
    m艂oda Maria Sk艂odowska
  • 0:35 - 0:39
    by艂a genialn膮 uczennic膮,
    ale musia艂a stawia膰 czo艂a przeciwno艣ciom.
  • 0:39 - 0:42
    Jako kobieta mia艂a zakaz nauki
    w szkole wy偶szej,
  • 0:42 - 0:45
    wi臋c w akcie sprzeciwu
  • 0:45 - 0:47
    Maria zapisa艂a si臋
    na Uniwersytet Lataj膮cy,
  • 0:47 - 0:53
    sekretn膮 instytucj臋 zapewniaj膮c膮
    tajne nauczanie polskiej m艂odzie偶y.
  • 0:53 - 0:56
    Dzi臋ki oszcz臋dzaniu oraz pracy
    jako guwernantka i korepetytorka,
  • 0:56 - 1:01
    Maria mog艂a przeprowadzi膰 si臋
    do Pary偶a i studiowa膰 na s艂ynnej Sorbonie.
  • 1:01 - 1:04
    Zdoby艂a tam dyplomy z fizyki i matematyki,
  • 1:04 - 1:06
    偶ywi膮c si臋 g艂贸wnie chlebem i herbat膮,
  • 1:06 - 1:09
    a czasem mdlej膮c z g艂odu.
  • 1:09 - 1:12
    W Pary偶u Maria pozna艂a
    fizyka Piotra Curie,
  • 1:12 - 1:15
    kt贸ry dzieli艂 z ni膮 laboratorium i serce.
  • 1:15 - 1:18
    Ale Maria t臋skni艂a za Polsk膮.
  • 1:18 - 1:19
    Po powrocie do Warszawy
  • 1:19 - 1:22
    zorientowa艂a si臋, 偶e otrzymanie pracy
    przez kobiet臋 na uniwersytecie
  • 1:22 - 1:24
    wci膮偶 jest problemem.
  • 1:24 - 1:25
    Nie wszystko by艂o stracone.
  • 1:25 - 1:27
    W Pary偶u czeka艂 zakochany Piotr.
  • 1:27 - 1:31
    Para szybko wzi臋艂a 艣lub,
    staj膮c si臋 zespo艂em szanowanych naukowc贸w.
  • 1:31 - 1:35
    Wkr贸tce Maria Curie zainteresowa艂a si臋
    prac膮 innego fizyka.
  • 1:35 - 1:39
    W 1896 roku Henri Becquerel odkry艂,
  • 1:39 - 1:44
    偶e uran samoistnie emituje podobne
    do RTG tajemnicze promieniowanie,
  • 1:44 - 1:47
    kt贸re mo偶e wchodzi膰
    w reakcje z kliszami do zdj臋膰.
  • 1:47 - 1:52
    Wkr贸tce Curie odkry艂a,
    偶e tor emituje podobne promieniowanie.
  • 1:52 - 1:55
    Co najwa偶niejsze, si艂a promieniowania
  • 1:55 - 1:57
    zale偶a艂a wy艂膮cznie od ilo艣ci pierwiastka,
  • 1:57 - 2:01
    a zmiany fizyczne i chemiczne
    nie mia艂y na ni膮 wp艂ywu.
  • 2:01 - 2:04
    Curie dosz艂a do wniosku,
    偶e promieniowanie pochodzi
  • 2:04 - 2:07
    od podstawowej sk艂adowej
    atomu ka偶dego pierwiastka.
  • 2:07 - 2:09
    Ta radykalna idea
  • 2:09 - 2:13
    pomog艂a obali膰 od lat przyj臋ty
    model atom贸w jako niepodzielnych obiekt贸w.
  • 2:13 - 2:18
    Nast臋pnie, skupiaj膮c si臋 na mocno
    promieniotw贸rczej rudzie blendy uranowej,
  • 2:18 - 2:24
    Curie odkryli, 偶e sam uran nie mo偶e
    wywo艂ywa膰 ca艂ego promieniowania.
  • 2:24 - 2:29
    Czy odpowiedzialne by艂y za to
    inne pierwiastki promieniotw贸rcze?
  • 2:29 - 2:32
    W 1898 roku ma艂偶e艅stwo og艂osi艂o
    istnienie dw贸ch nowych pierwiastk贸w,
  • 2:32 - 2:35
    polonu, nazwanego na cze艣膰
    ojczyzny Marii, Polski,
  • 2:35 - 2:38
    i radu, kt贸ry po 艂acinie oznacza promie艅.
  • 2:38 - 2:42
    W mi臋dzyczasie ma艂偶e艅stwo stworzy艂o te偶
    termin "promieniotw贸rczo艣膰".
  • 2:42 - 2:49
    Do 1902 roku pa艅stwu Curie uda艂o si臋
    uzyska膰 jedn膮 dziesi膮t膮 grama chlorku radu
  • 2:49 - 2:51
    z wielu ton blendy uranowej,
  • 2:51 - 2:54
    co by艂o niezwyk艂ym wyczynem,
    jak na tamte czasy.
  • 2:54 - 2:56
    W tym samym roku
    Piotr Curie i Henri Becquerel
  • 2:56 - 2:59
    zostali nominowani
    do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.
  • 2:59 - 3:01
    Mari臋 pomini臋to.
  • 3:01 - 3:05
    Piotr sprzeciwi艂 si臋 brakowi
    zas艂u偶onego uznania dla 偶ony.
  • 3:05 - 3:11
    W 1903 roku ma艂偶e艅stwo Curie i Becquerel
    wsp贸lnie odebrali Nagrod臋 Nobla,
  • 3:11 - 3:16
    a Maria zosta艂a pierwsz膮 kobiet膮,
    kt贸ra otrzyma艂a to wyr贸偶nienie.
  • 3:16 - 3:20
    Finansowani i darzeni szacunkiem Curie
    odnosili coraz wi臋ksze sukcesy.
  • 3:20 - 3:25
    Jednak w 1906 roku Piotr zgin膮艂 tragicznie
    przygnieciony przez pow贸z konny,
  • 3:25 - 3:27
    gdy przechodzi艂
    przez ruchliwe skrzy偶owanie.
  • 3:27 - 3:30
    Zrozpaczona Maria rzuci艂a si臋 w wir pracy
  • 3:30 - 3:33
    i przej臋艂a katedr臋 Piotra na Sorbonie,
  • 3:33 - 3:36
    zostaj膮c pierwsz膮 na uniwersytecie
    kobiet膮-profesorem.
  • 3:36 - 3:38
    Jej samodzielna praca okaza艂a si臋 owocna.
  • 3:38 - 3:41
    W 1911 roku Maria otrzyma艂a
    kolejn膮 Nagrod臋 Nobla,
  • 3:41 - 3:45
    tym razem w dziedzinie chemii
    za wcze艣niejsze odkrycie radu i polonu
  • 3:45 - 3:49
    oraz za uzyskanie i analiz臋
    czystego radu i jego zwi膮zk贸w.
  • 3:49 - 3:52
    Do dzi艣 pozostaje pierwsz膮 i jedyn膮 osob膮,
  • 3:52 - 3:56
    kt贸ra dosta艂a Nagrod臋 Nobla
    w dw贸ch r贸偶nych dziedzinach nauki.
  • 3:56 - 3:59
    Odkrycia profesor Curie
    zosta艂y wykorzystane w praktyce,
  • 3:59 - 4:02
    przynosz膮c znacz膮ce zmiany
    w badaniach i sposobach leczenia.
  • 4:02 - 4:06
    W czasie pierwszej wojny 艣wiatowej Maria
    otwiera艂a mobilne jednostki radiologiczne
  • 4:06 - 4:09
    i bada艂a wp艂yw promieniowania na guzy.
  • 4:09 - 4:13
    Za korzy艣ci dla ludzko艣ci
    zap艂aci艂a jednak osobist膮 cen臋.
  • 4:13 - 4:16
    Curie zmar艂a w 1934 roku
    na chorob臋 szpiku kostnego,
  • 4:16 - 4:20
    a dzi艣 wielu uwa偶a,
    偶e wywo艂a艂o j膮 promieniowanie.
  • 4:20 - 4:23
    Rewolucyjne badania Marii Curie
  • 4:23 - 4:26
    sta艂y si臋 podwalin膮
    zrozumienia fizyki i chemii,
  • 4:26 - 4:31
    wytyczaj膮c nowe szlaki w onkologii,
    technologii, medycynie, fizyce j膮drowej
  • 4:31 - 4:33
    i wielu innych dziedzinach.
  • 4:33 - 4:34
    Z lepszym lub gorszym skutkiem
  • 4:34 - 4:38
    jej odkrycia w dziedzinie promieniowania
    da艂y pocz膮tek nowej erze,
  • 4:38 - 4:40
    ujawniaj膮c jedne
    z najwi臋kszych tajemnic nauki.
Title:
Geniusz Marii Curie - Shohini Ghose
Speaker:
Shohini Ghose
Description:

Zobacz ca艂膮 lekcj臋 na: http://ed.ted.com/lessons/the-genius-of-marie-curie-shohini-ghose

Rewolucyjne badania Marii Sk艂odowskiej-Curie stanowi膮 podstaw臋 rozumienia fizyki i chemii, wytyczy艂y nowe szlaki w onkologii, technologii, medycynie, fizyce j膮drowej i wielu innych naukach. Ale czego w艂a艣ciwie dokona艂a Sk艂odowska-Curie? Shohini Ghose omawia niekt贸re z jej najbardziej rewolucyjnych odkry膰.

Lekcja: Shohini Ghose, animacja: Anna Nowakowska.
more 禄 芦 less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:04
Marta Konieczna approved Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jul 17, 2017, 10:13 PM
Marta Konieczna edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jul 17, 2017, 7:39 PM
Marta Konieczna edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jul 17, 2017, 7:38 PM
Ola Kr贸likowska accepted Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jun 28, 2017, 1:41 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jun 28, 2017, 1:41 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jun 27, 2017, 8:42 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jun 26, 2017, 10:59 PM
Ola Kr贸likowska edited Polish subtitles for The genius of Marie Curie Jun 26, 2017, 10:21 PM
Show all

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.