< Return to Video

ئاڵۆزترین پەرتووکی جیهان - ستێفن باکس

  • 0:07 - 0:11
    لە قوڵای پەرتووک و دەست نووسە دەگمەنەکانی
    کتێبخانەی باینکی لە زانکۆی یالێ
  • 0:11 - 0:15
    تاکە لەبەر گیراوی پەرتوکێكی
    گەورەی ٢٤٠ پەڕی هەیە.
  • 0:15 - 0:18
    لەم دواییانەدا نیشاندانە کاربۆنیەکەی،
    بۆ نزیکی ١٤٢٠ ساڵ مەزاندە کرا،
  • 0:18 - 0:21
    لاپەڕە ناسکەکانی بە نوسینە
    دەستیە گەورەکان جیادەکرێنەوە
  • 0:21 - 0:24
    و وێنە بەدەست کێشراوەکان بە ڕواڵەت
    وا دەردەکەوێت لە خەونەکانەوە دزرابن.
  • 0:24 - 0:26
    ڕووەکە ڕاستیەکان و خەیاڵیەکان،
  • 0:26 - 0:27
    قەڵا فڕیوەکان،
  • 0:27 - 0:29
    گەرماو کردنی ئافرەتان،
  • 0:29 - 0:30
    هێڵکاریەکانی ئەستێرەوانی،
  • 0:30 - 0:31
    بازنەی بورجەکان،
  • 0:31 - 0:37
    و خۆرەکان و مانگەکان بە روخسارێك
    کە هاودەمی دەقەکە دەکەن.
  • 0:37 - 0:42
    ،ئەو پەرتوکە٢٤*١٦ سانتیمەتریە ناودەبرێت
    بە دەست نووسی ڤۆینچ،
  • 0:42 - 0:45
    .و ئەوە یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە
    شیکار نەکراوەکانی مێژوو.
  • 0:45 - 0:46
    هۆکارەکەی چییە؟
  • 0:46 - 0:49
    کەس ناتوانێت لەوە تێبگات کە دەیڵێت.
  • 0:49 - 0:51
    ناوەکە لە ویلفرید ڤۆینچەوە دێت،
  • 0:51 - 0:55
    پەرتوک فرۆشێکی پۆڵەندی کە بەڕێکەوت
    بەڵگەنامەیەکی دۆزیەوە لە کۆلێژی جێسویت
  • 0:55 - 0:57
    ساڵی ١٩١٢ لە ئیتاڵیا.
  • 0:57 - 0:58
    و ئەو کەوتە بیرکردنەوە.
  • 0:58 - 0:59
    کێ ئەوەی نووسی؟
  • 0:59 - 1:00
    لە کوێ دروست کرابوو؟
  • 1:00 - 1:04
    ئایا ئەو وشە سەیر و وێنە
    لەراوانە چی دەنوێنێت؟
  • 1:04 - 1:07
    ئەو لاپەڕانە چ نهێنیەك لەخۆ دەگرن؟
  • 1:07 - 1:10
    ئەو دەست نووسەکەی لە قەشەیەک کڕی کە
    ،کێشەی کەمی پارەی هەبوو لە کۆلێژەکە،
  • 1:10 - 1:12
    و لە کۆتاییدا هێنای بۆ ئەمریکا،
  • 1:12 - 1:16
    کە شارەزاکان بەردەوام بوون لە لێکدانەوەی
    بۆ زیاتر لە سەدەیەك.
  • 1:16 - 1:21
    شارەزاکانی مەتەڵ دۆزینەوە دەڵێن نوسینەکە
    هەموو، تایبەت مەندێتی زمانی
  • 1:21 - 1:24
    ڕاستەقینەی تێدایە کە هەرگیز
    هیچ کەسێك پێشتر نەیبینیوە.
  • 1:24 - 1:26
    ئەوەی کە وای لێدەکات ڕاستەقینە دەربکەوێت
    ئەوەیە کە لە زمانە ڕاستەقینەکاندا،
  • 1:26 - 1:29
    پیتەکان و کۆمەڵەی پیتەکان بە
    دووبارەبوونەوە ڕێکخراوەکان دەردەکەون،
  • 1:29 - 1:32
    و زمانی دەست نووسەکەی ڤۆینچ
  • 1:32 - 1:35
    هەندێك شێوازی هەیە کە ناتوانیت بیدۆزیتەوە
    لە پێکهێنەری پیتە هەڕەمەکیەکان.
  • 1:35 - 1:39
    سەرەڕای ئەوە، ئێمە تۆزێك زیاتر
    دەزانین لەوەی کە دەتوانین بیبینین.
  • 1:39 - 1:41
    پیتەکان جیاوازن لە شێواز و بەرزی.
  • 1:41 - 1:45
    هەندێکیان لە دەست نووسی دیکە وەرگیراون،
    بەڵام زۆربەی بێهاوتایە
  • 1:45 - 1:48
    پیتە درێژترەکان ناونراون بە
    پیتە لە سێدراوە دراوەکان.
  • 1:48 - 1:51
    دەستنووسەکە لە هەموو شوێنێك
    بە پلەیەکی بەرز نەخشێنراوە
  • 1:51 - 1:53
    بە نەخشەسازیەك لە شێوەی لوولپێچ.
  • 1:53 - 1:55
    وا دەردەکەوێت کە لەلایەن دوو دەست
    یان زیاترەوە نوسرابێت.
  • 1:55 - 1:58
    لەگەڵ تابلۆیەك کە لایەنێکی
    دیکە ئەنجامی داوە.
  • 1:58 - 2:04
    بە تێپەڕینی ساڵەکان، سێ بیردۆزی سەرەکی دەربارەی
    نوسراوی دەستنووس دەرکەوتن.
  • 2:04 - 2:06
    یەکەمیان ئەوەیە کە لە بە کۆد نوسراوە،
  • 2:06 - 2:10
    کۆدێکی نهێنی بە ئەنقەست نەخشە کێشراوە
    بۆ شاردنەوەی مانایەکی نهێنی.
  • 2:10 - 2:13
    دووەم ئەوەیە کە بەڵگەنامەکە فێڵێکە
  • 2:13 - 2:16
    .وەك وڕێنەیەك نووسراوە بۆ دەست کەوتنی
    پارە لە کڕیاڕێکی ساویلکە.
  • 2:16 - 2:19
    هەندێك پێیان وایە کە نووسەرەکە
    ساختەچیەکە بوە لە سەدەکانی ناوەڕاست.
  • 2:19 - 2:23
    هەندێکیشیان، پێیان وایە ڤۆینچ خۆیەتی.
  • 2:23 - 2:27
    بیردۆزی سێیەم ئەوەیە کە دەستنووسەکە
    بە زمانێکی ڕاستەقینە نوسراوە،
  • 2:27 - 2:29
    بەڵام بە نوسراوێکی نەناسراو.
  • 2:29 - 2:32
    لەوانەیە توێژەرەکانی سەدەی ناوەڕاست هەوڵیان دابێت
    بۆ دروستکردنی ئەلف و بێیەك
  • 2:32 - 2:35
    بۆ زمانێك کە قسەی پێ کراوە
    بەڵام هێشتا نەنوسراوە.
  • 2:35 - 2:39
    لەو بارەدا، دەستنووسەکەی ڤۆینچ ڕەنگە وەکو
    نوسراوی رۆنگۆرۆنگۆ وابێت
  • 2:39 - 2:41
    کە لەسەر دوورگەی ئێستەر داهێنراوە،
  • 2:41 - 2:45
    لە ئێستادا ناخوێندرێتەوە دوا بەدوای ئەوەی
    کە شارستانیەت وای لێ کرد بڕوخێت.
  • 2:45 - 2:48
    هەرچەندە هیچ کەسێك ناتوانێت
    دەستنووسەکەی ڤۆینچ بخوێنێتەوە،
  • 2:48 - 2:51
    ئەوە نەیتوانی خەڵك ڕابگرێت لە
    خەمڵاندنی ئەوەی کە ئەگەری هەیە بیڵێت.
  • 2:51 - 2:53
    ئەوانەی کە بڕوایان وایە دەست نووسەکە
    هەوڵدانە بۆ دروست کردنی
  • 2:53 - 2:55
    شێوازێکی نوێ لە زمانی نووسین
  • 2:55 - 2:57
    ئەوە دەخەمڵێنێت کە لەوانەیە
    زانیاری نامەیەك بێت
  • 2:57 - 3:00
    زانیاری ئەو شارستانیە لەخۆ بگرێت
    کە بەرهەمی هێناوە.
  • 3:00 - 3:04
    ئەوانی دیکە بڕوایان وایە کە لەلایەن رۆگێر
    باکۆن فەیلەسوفی سەدەی ١٣ نوسراوە،
  • 3:04 - 3:08
    کە هەوڵیداوە بۆ تێگەشتن
    لە یاسا جیهانیەکانی ڕێزمان،
  • 3:08 - 3:12
    یان لە سەدەی ١٦ لەلایەن
    سۆفی ئێلیزابێثی جۆن دی،
  • 3:12 - 3:15
    کە لە بواری کیمیای کۆن و
    ئەستێرە ناسی کاری کردووە،
  • 3:15 - 3:19
    زۆربەی بیردۆزە لابەلاکانی دیکە ئەوەیە کە
    پەرتووکەکە لەلایەن کۆمەڵەیەک لە جادووگەرە
  • 3:19 - 3:22
    ئیتاڵیەکانەوە نوسراوە،
    یان تەنانەت لەلایەن مەریخیەکانەوە.
  • 3:22 - 3:24
    دوای ١٠٠ ساڵ لە بێزاریی،
  • 3:24 - 3:28
    زاناکان لەو دواییەدا کەمێك تیشکیان
    ڕشت بەسەر ئەو نادیاریەدا.
  • 3:28 - 3:30
    یەکەم پێشکەوتن دیاری کردنی
    تەمەنی بوو بە کاربۆن.
  • 3:30 - 3:34
    هەروەها، مێژوونووسە هاوچەرخەکان بەدوای
    بنچینەی دەستنووسەکەدا دەڕۆن
  • 3:34 - 3:38
    بە گەڕانەوە بۆ رۆما و براغ
    بۆ کاتێکی زووی ساڵی ١٦١٢،
  • 3:38 - 3:41
    کاتێك کە ڕەنگە ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی
    پیرۆز رودۆڵفی دوو پێشکەشی کردبێت
  • 3:41 - 3:44
    بە پزیشکەکەی، جاکۆبوس سیناپیوس.
  • 3:44 - 3:47
    سەرەڕای ئەو
    پێشکەوتنە مێژووییە،
  • 3:47 - 3:51
    توێژەرەکانی زمانەوانی لەو دواییانەدا
    پێشنیاری پێناسەیەکی سەرەتاییان کرد
  • 3:51 - 3:54
    لە کەمێك لە وشەکانی دەست نووسەکە.
  • 3:54 - 3:57
    دەکرێت پیتەکان لەتەنیشت ئەو حەوت ئەستێرەیە
    وشەی تاوران پێک بهێنێت،
  • 3:57 - 3:59
    ناوێك بۆ کەلوی گا،
  • 3:59 - 4:02
    هەسارەیەك کە حەوت ئەستێرەکە لەخۆ دەگرێت
    پێی دەڵێن چلچرا؟
  • 4:02 - 4:07
    دەکرێت ئەو وشانە ئەفسانەیی بن
    بۆ ڕووەکێکی ئەفسووناوی لە وێنەدا؟
  • 4:07 - 4:10
    لەوانەیە، بەڵام پێشکەوتن لەسەرخۆیە.
  • 4:10 - 4:13
    ئەگەر ئێمە نەتوانین کۆدەکانی
    بدۆزینەوە ئەگەری هەیە چی بدۆزینەوە؟
  • 4:13 - 4:15
    گۆڤاری خەونی نیگارکێشێکی سەدەی ١٥؟
  • 4:15 - 4:17
    چەپکێك لە ووتەی بێنرخ؟
  • 4:17 - 4:19
    یاخود زانیاریەکی ون بوو
    لە شارستانیەکی لەبیرکراو؟
  • 4:19 - 4:21
    بەڕای تۆ ئەوە چییە؟
Title:
ئاڵۆزترین پەرتووکی جیهان - ستێفن باکس
Speaker:
ستێفن باکس
Description:

تەواوی وانەکە لێرەوە ببینە: http://ed.ted.com/lessons/the-world-s-most-mysterious-book-stephen-bax

لە قوڵای پەرتووک و دەست نووسە دەگمەنەکانی کتێبخانەی باینکی لە زانکۆی یالێ لەبەرگیراوی کتێبێکی گەورەی ٢٤٠ پەڕی هەیە. لەم دواییانەدا نیشاندانە کاربۆنیەکەی نرخێنرا بۆ نزیکی ١٤٢٠ ساڵ، لاپەڕە ناسکەکانی جیادەکرێتەوە بە نوسینە دەستیە گەورەکان و وێنە بەدەست کێشراوەکان بە ڕواڵەت وا دەردەکەوێت لە خەونەکانەوە دزرابن. ناودەبرێت بە دەستنووسەکەی ڤۆینچ، و یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە چارەسەر نەکراوەکانی مێژوو. هۆکارەکەی چییە؟ هیچ کەسێك ناتوانێت بیخەمڵێنێت کە چی دەڵێت. ستێفن باکس پشکنین بۆ ئەو کارە نهێنیە دەکات.

وانەیەك لەلایەن ستێفن باکس، ئەنیمەیشن لەلایەن TED-Ed
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:43

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.