-
Biz bərk maddələrin
-
növləri haqqında çoxlu danışmışıq.
-
İon bərk cisimlər haqqında danışdıq.
-
Nə vaxt ki, bir-birini cəzb edən ionlar
-
var , bu o zaman formalaşır və onlar
-
qəfəs şəkilli struktur əmələ gətirirlər.
-
Biz metallik bərk maddələr gördük və mənfi
-
yüklənmiş elektronlar toplusunda onları
-
müsbət yüklənmiş ionlar olaraq düşündük.
-
Həmçinin bir-birinə molekullararası
-
qüvvələr vasitəsilə
-
cəlb olunan fərdi molekullardan formalaşan
-
molekulyar bərk maddələr də gördük.
-
Kovalent bərk maddələr şəbəkəsindən
-
fərqli olan
-
kovalent zəncirlərlə formalaşan bütün
-
şəbəkələrdir. Məsələn biz burada görürük
-
silisiumların,karbonların şəbəkəsini və
-
tam bura silisium karbiddir.(SiC) Və indi
-
bəziləriniz düşünə bilər ki,
-
məsələn molekulyar bərk maddədə əvvəllər
-
bərk halda iştirak edən kovalent zəncirlər
-
görməmişik. O videoda
-
öyrəndiyimiz molekulyar bərk nümunə budur
-
Sizin kovalent zəncirlərlə
-
bağlanmış atomlardan ibarət molekullarınız
-
var. Lakin onların bərk əmələ gəlməsinin
-
səbəbi molekulların bir-birlərinə
-
molekullararası
-
qüvvələr vasitəsilə cəlb edilməsidir.
-
Əgər sən bərk molekulları əritmək istəsən
-
bu molekullararası qüvvələri
-
mahiyyətcə həll etməlisən.
-
Bərk,böyük dərəcədə bərk kovalent
-
şəbəkə bu kovalent zəncirlərdən düzəlir.
-
Və əgər sən bunu birtəhər əritmək istəsən,
-
ümumiyyətlə bu molekullararası qüvvələrdən
-
daha güclü olan kovalent zəncirləri aradan
-
qaldırmalı olacaqsan.
-
Beləliklə siz kovalent bərk
-
şəbəkənin daha yüksək
-
ərimə nöqtələrinə malik olacağını
-
təsəvvür edə bilərsiz
-
Siz burada elektronlar toplusu görmürsüz.
-
Belə ki metallik bərk maddələr əksinə
-
yaxşı elektrik keçirmirlər.
-
Lakin bu hissəni daha aydın başa düşmək
-
üçün bir neçə başqa bərk maddələrin
-
kovalent şəbəkəsinə baxaq. Solda
-
gördüyünüzü almaz kimi tanıya bilərsiniz.
-
Almaz bir birinə sadəcə kovalent halda
-
bağlanmış bir qrup karbondan ibarətdir və
-
bu karbonların necə bağlandığının
-
quruluşudur.Və bildiyimiz
-
kimi almazlar ən sərt maddədir.
-
Bu kovalent zəncirləri itələmək və çəkmək
-
onların quruluş yoluna daha çox təzyiq
-
yarada bilər. Onu qırmaq çətindir.
-
İndi maraqlı olan odur ki,
-
eyni karbon müxtəlif növ bərk kovalent
-
şəbəkə yarada bilər. Məsələn
-
tam buradakı qrafitdir
-
və qrafit yəqin ki,çox tanış
-
olduğunuz bir şeydir.
-
Qələmlə yazı yazdığınız
-
zaman qrafiti kağızın üzərinə
-
sürükləyirsiniz.
-
Və beləliklə qrafitin görünüşü belədir
-
Bu kovalent şəbəkə təbəqələri və
-
bu təbəqələrin hər biri molekullararası
-
qüvvələr ilə bir-birlərini cəzb edirlər.
-
Buna görə də onu cızmaq asanddır çünki
-
bu təbəqələr bir-birinin üstündən sürüşə
-
bilər. Əgər həqiqətən qrafiti əritmək
-
istəyirsizsə,kovalent zəncirləri qırmalı
-
olacaqsınız. Və kovalent zəncirləri aradan
-
qaldırmağı,almazı yaxud qrafiti çox
-
yüksək temperaturda əritməyi təsəvvür
-
edə bilərsiniz.Məslən qrafit 3642 dərəcə
-
selsi səviyyəsində yüksəlir.
-
Bu videonun başında baxdığımız
-
Silisium Karbid
-
2830°C-də parçalanır.
-
Tam burada Silisium dioksidin ümumi
-
forması olan, başqa bir bərk kovalent
-
şəbəkə və ərimə temperaturu 1722 dərəcə
-
selsi olan kvarsın şəkili
-
göstərilmişdir.Beləliklə, son bir neçə
-
video üzərindən əlverişli bərk maddə
-
formalaşdırılmasının müxtəlif yolu vardır.
-
Bu metalla ola bilər,ionlar ilə ola bilər,
-
molekullararası qüvvələrlə bir-birlərinə
-
cəlb olunan molekullar ilə ola bilər
-
ya da kovalent zəncirlərlə qurulmuş
-
atomların şəbəkəsinə malik ola bilərsiniz.
Khan Academy
