Skąd się biorą nowe słowa? - Marcel Danesi

Sprawdź serię Mysteries of Vernacular: https://ed.ted.com/mysteries-of-vernacular

Zobacz całą lekcję na: https://ed.ted.com/lessons/where-do-new-words-come-from-marcel-danesi

W języku angielskim w użyciu jest obecnie ponad 170 tysięcy słów. Mimo to,
co roku słownik Oxford English dodaje około tysiąca nowych słów.
Skąd się one biorą i jak trafiają do naszego codziennego życia? Marcel Danesi wyjaśnia, jak nowe słowa wchodzą do języka.

Lekcja: Marcel Danesi, animacja: TOGETHER.

Serdeczne podziękowania dla naszych Patronów! Bez was ten film by nie powstał.
Latora Slydell, Sydney Evans, Victor E Karhel, Bernardo Paulo, Eysteinn Guðnason, Matt Schoppen, Rubaiya Binte Hussain, Olivier Brunel, Andrea Feliz, Natalia Rico, Josh Engel, Bárbara Nazaré, Gustavo Mendoza, Zhexi Shan, Hugo Legorreta

Sprawdź naszą stronę Patreon: https://www.patreon.com/teded

[Czy wiecie, skąd wzięło się
słowo "clue", czyli wskazówka?"]

[Na końcu lekcji zostawiliśmy wskazówkę.]

Słownik Oxford English co roku
dodaje około tysiąca nowych słów.

Skąd się one biorą

i jak wchodzą w codzienne użycie?

Ponad 170 tysięcy słów
w użyciu w języku angielskim

może się wydać ogromną liczbą.

Ale świat się zmienia,

powstają nowe idee i wynalazki,

rozwija się nauka,

więc w języku pojawiają się luki
w treściach, które chcemy wyrazić.

Zapełniamy te luki na parę sprytnych,

praktycznych,

a czasem dziwnych sposobów.

Jeden to zapożyczanie słów
z innego języka.

W ciągu swojej historii angielski
zapożyczył tak wiele wyrazów,

że prawie połowa słów pochodzi
bezpośrednio z innych języków.

Czasami opisywana rzecz

sama była zapożyczeniem.

Starożytny Rzym i Francja
dały średniowiecznej Anglii

pojęcia prawnicze i religijne,
jak ołtarz czy jury,

a drogą handlową
przybyły pojęcia kulinarne,

jak kawa arabska,

włoskie spaghetti

i indyjskie curry.

Czasami inny język ma idealne słowo

na złożone pojęcie albo uczucie,

jak naïveté,

machismo

czy schadenfreude.

Do tworzenia nowych pojęć naukowcy
wykorzystują też języki klasyczne.

Od starogreckiego słowa gałązka
pochodzi słowo klon,

które opisuje nową roślinę
powstałą z kawałka starej.

Dziś ten proces działa w obie strony.

Angielski użycza językom
całego świata słów typu software.

Innym popularnym sposobem
wypełnienia luki w leksyce

jest łączenie istniejących słów.

Można połączyć całe słowa w słowo złożone,

jak airport - lotnisko,

czy starfish - rozgwiazda,

albo połączyć fragmenty słów, jak spork,

brunch

czy internet.

W przeciwieństwie do zapożyczeń,

można je zrozumieć,
nawet słysząc po raz pierwszy.

Czasem nowe słowo wcale nie jest nowe.

Przestarzałe słowa otrzymują nowe życie,
przyjmując nowe znaczenia.

"Villain" najpierw był wieśniakiem,
ale arystokratyczny snobizm

zrobił z niego kogoś,
kogo nie obowiązuje kodeks rycerski,

a więc złego człowieka.

"Geek" występował
w widowiskach karnawałowych,

potem stał się nieznajomym,

a na koniec niezdarnym geniuszem.

Czasami słowa zaczynają znaczyć coś
zupełnie przeciwnego przez ironię,

przenośnię

albo niewłaściwe użycie,

jak sick, czyli chory,
lub wicked, czyli niegodziwy,

do opisania czegoś wspaniałego.

Skoro można tworzyć słowa
na tyle sposobów,

czemu przyjmują się tylko niektóre,
a inne wychodzą z użycia

albo w ogóle nie trafiają do obiegu?

Czasami odpowiedź jest prosta,

jak wtedy, gdy naukowcy lub firmy
nadają oficjalną nazwę nowemu odkryciu

albo nowej technologii.

W niektórych państwach
decyzje podejmują językoznawcy.

Ale w większości przypadków
oficjalne źródła, jak słowniki,

zawierają tylko słowa używane obecnie.

Nowe słowa nie biorą się znikąd,
tylko wymyślają je zwykli ludzie,

rozpowszechniający słowa,

które są i praktyczne, i chwytliwe.

Weźmy słowo mem,

wymyślone w latach 90.
przez socjobiologa Richarda Dawkinsa

na bazie starogreckiego słowa imitacja.

Dawkins pokazał, że idee i symbole
krzewią się poprzez kulturę,

podobnie jak geny w populacji ludzkiej.

Z nadejściem internetu

najlepiej pokazują to dowcipy i obrazki

błyskawicznie rozpowszechniane w sieci.

Mem szybko zaczął oznaczać
określony typ obrazków.

Mem nie tylko opisuje,
jak słowa stały się częścią języka.

Samo słowo mem jest memem.

Istnieją też słowa opisujące same siebie,

czyli słowa autologiczne.

Nie wszystkie słowa są równe.

Niektóre istnieją tysiące lat,

inne się zmieniają,

inne wymierają.

Niektóre przekazują informacje,

inne je interpretują,

ale sposób, w jaki powstają,

i podróż, jaką przebywają,
żeby stać się częścią naszej mowy,

wiele mówi o świecie i o tym,
jak się porozumiewamy.