hide💡July 26 marks the anniversary of the Americans with Disabilities Act.
Accessibility and Inclusion is at the heart of what we do, learn with Amara.org about the role of captions in ADA compliance!

< Return to Video

Jinsi ya kuona habari bandia - factcheck.org

  • 0:01 - 0:02
    Uongo wa habari si jambo jipya.
  • 0:02 - 0:06
    Lakini hadithi za uongo zinaweza kufikia watu wengi zaidi kwa haraka kupitia mitandao ya kijamii
  • 0:06 - 0:10
    kuliko barua pepe za kawaida za virusi zilizoweza kufanikisha hapo awali kwa miaka mingi.
  • 0:10 - 0:13
    Wengi wa madai haya ya virusi sio "habari" kabisa,
  • 0:13 - 0:15
    bali ni hadithi za uongo, mzaha,
  • 0:15 - 0:17
    na jitihada za kuwadanganya wasomaji na kuwafanya wadhani ni kweli.
  • 0:18 - 0:21
    Hapa kuna mikakati kadhaa
    ya kujilinda na habari za uongo.
  • 0:21 - 0:23
    Je, unafahamiana na chanzo?
  • 0:23 - 0:24
    Je, ni halali?
  • 0:24 - 0:26
    Je, kilikuwa na uaminifu hapo awali?
  • 0:27 - 0:29
    Ikiwa sivyo, huenda usitake kuamini hiyo.
  • 0:30 - 0:32
    Ikiwa kichwa cha habari kinavutia hisia zako,
  • 0:32 - 0:36
    soma kidogo zaidi kabla ya kuamua
    kueneza habari hizo za kushangaza.
  • 0:36 - 0:38
    Hata katika hadithi halali za habari,
  • 0:38 - 0:40
    kichwa cha habari hakiambii kila kitu.
  • 0:41 - 0:42
    Lakini habari za uongo,
  • 0:42 - 0:44
    hasa jitihada za kuwa mzaha,
  • 0:44 - 0:46
    zinaweza kuwa na ishara kadhaa
    katika maandishi.
  • 0:47 - 0:50
    Hadithi moja ya uongo ilihusisha
    kumhusisha dubu-maji kwa kumnukuu.
  • 0:50 - 0:53
    Ikiwa ingekuwa halisi,
    ungekuwa na hoja kuwa walificha habari muhimu.
  • 0:54 - 0:57
    Ishara nyingine inayoonyesha hadithi ya uongo
    ni kawaida jina la mwandishi,
  • 0:57 - 0:58
    ikiwa lipo.
  • 0:59 - 1:01
    Na kwa baadhi ya visa,
    waandishi hata sio halisi.
  • 1:01 - 1:04
    Hadithi moja iliongozwa na "daktari"
  • 1:04 - 1:07
    ambaye alishinda "tuzo kumi na nne za Peabody na Pulitzer Prizes kadhaa,"
  • 1:08 - 1:11
    ambayo ingekuwa ya kuvutia sana
    ikiwa haikuwa kabisa ya uongo.
  • 1:13 - 1:18
    Maranyingi hadithi hizi za uongo zitatambulisha
    vyanzo vya rasmi au vyanzo vyenye sauti ya kuaminika,
  • 1:18 - 1:21
    lakini ukiichunguza,
    chanzo hakiungi mkono madai hayo.
  • 1:21 - 1:24
    Baadhi ya hadithi za uwongo sio kabisa za uongo,
  • 1:24 - 1:26
    bali ni upotoshaji wa matukio halisi.
  • 1:26 - 1:29
    Madai ya uongo yanaweza kuchukua habari halali
  • 1:29 - 1:30
    na kuzidharau,
  • 1:30 - 1:33
    au hata kudai kuwa jambo
  • 1:33 - 1:34
    lililotokea zamani linahusiana na tukio la sasa.
  • 1:35 - 1:39
    Tovuti moja ya udanganyifu ilichukua hadithi
    iliyokuwa na zaidi ya mwaka mmoja kutoka CNN
  • 1:39 - 1:42
    na kuibandika kichwa kipya
    na tarehe mpya ya chapisho,
  • 1:42 - 1:46
    ambayo inaongeza udanganyifu,
    pia kuna uvunjaji wa haki miliki.
  • 1:46 - 1:49
    Kumbuka, kuna kitu kinachoitwa mzaha.
  • 1:49 - 1:52
    Kwa kawaida, kinaelezewa wazi kama hivyo,
    na mara nyingine ni hata kuchekesha.
  • 1:53 - 1:54
    Lakini sio habari.
  • 1:55 - 1:57
    Na kuna
    maelezo yanayopingana zaidi ya mzaha,
  • 1:57 - 1:59
    yaliyoundwa kumdanganya msomaji.
  • 1:59 - 2:02
    Machapisho haya pia yana lengo
    la kuhamasisha bonyeza,
  • 2:02 - 2:04
    na kuzalisha mapato kwa mwandishi
    kupitia matangazo.
  • 2:05 - 2:06
    Lakini sio habari.
  • 2:07 - 2:08
    Tunajua kuwa jambo hili ni gumu.
  • 2:08 - 2:10
    Upendeleo wa uthibitisho unawafanya watu
  • 2:10 - 2:13
    kuamini zaidi taarifa zinazothibitisha imani zao
  • 2:13 - 2:15
    na kupuuza taarifa ambazo hazifanyi hivyo.
  • 2:15 - 2:17
    Lakini wakati ujao
    unaposhtuka kiotomatiki
  • 2:17 - 2:22
    na baadhi ya chapisho kwenye mitandao ya kijamii kwa mfano, kuhusu mwanasiasa unaempinga,
  • 2:22 - 2:23
    chukua muda kuchunguza.
  • 2:23 - 2:25
    Jaribu jaribio hili rahisi:
  • 2:25 - 2:28
    Ni hadithi nyingine zipi zimechapishwa
    kwenye tovuti ya "habari"
  • 2:28 - 2:30
    ambayo ndio chanzo cha habari
  • 2:30 - 2:32
    iliyotokomea kwenye kikasha chako cha mitandao ya kijamii?
  • 2:33 - 2:36
    Huenda tayari unatayarishwa kuamini
    hadithi kuhusu mwanasiasa usiyempenda,
  • 2:36 - 2:39
    lakini ikiwa tovuti ya "habari" iliyodaiwa
    pia ina habari
  • 2:39 - 2:43
    kama "walinzi kutoka Antaktika
    wakijibu dhidi ya Marekani
  • 2:43 - 2:45
    kwa kuiathiri New Zealand
    na tetemeko la ardhi,"
  • 2:45 - 2:47
    labda unapaswa kufikiria mara mbili
    kabla ya kushiriki.
  • 2:48 - 2:50
    Na ndiyo, hadithi ya tetemeko la ardhi hiyo
  • 2:50 - 2:52
    ni mfano halisi wa hadithi ya uongo iliyotokea.
  • 2:53 - 2:56
    Tunajua wewe ni mzito, na kuthibitisha haya kunachukua muda.
  • 2:57 - 2:59
    Lakini wachunguzi wa ukweli hulipwa
    kufanya kazi kama hii.
  • 3:00 - 3:02
    Kati ya FactCheck.org,
  • 3:02 - 3:03
    Snopes.com,
  • 3:03 - 3:05
    Washington Post Fact Checker,
  • 3:05 - 3:06
    na PolitiFact.com,
  • 3:06 - 3:09
    labda angalau moja imekwishathibitisha
    madai ya viral ya hivi karibuni
  • 3:09 - 3:12
    kwenye habari za mitandao ya kijamii yako.
  • 3:12 - 3:13
    Na kumbuka:
  • 3:13 - 3:15
    Wanasoma habari wenyewe
  • 3:15 - 3:17
    ndio mstari wa kwanza
    wa ulinzidhidi ya habari za uongo.
  • 3:18 - 3:20
    Ili uone zaidi, tembelea FactCheck.org.
  • 3:20 - 3:23
    Maandishi ya chini
    ya skrini yameandikwa na
  • Not Synced
    Maurício Kakuei Tanaka Mapitio
    ya Mirjam van Dijk
Title:
Jinsi ya kuona habari bandia - factcheck.org
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
Amplifying Voices
Project:
Misinformation and Disinformation
Duration:
03:23
Derick Ngeno edited Swahili subtitles for How to Spot Fake News - FactCheck.org Jul 15, 2023, 6:39 AM
david wilson edited Swahili subtitles for How to Spot Fake News - FactCheck.org Jun 25, 2023, 9:45 AM
david wilson edited Swahili subtitles for How to Spot Fake News - FactCheck.org Jun 25, 2023, 9:44 AM

Swahili subtitles

Incomplete

Revisions Compare revisions