< Return to Video

Ці небяспечная радыяцыя — Мэтт Анціколь

  • 0:06 - 0:08
    Калі мы чуем слова «радыяцыя»,
  • 0:08 - 0:13
    то мімаволі хочацца ўявіць сабе
    вялізарныя выбухі і страшэнныя мутацыі,
  • 0:13 - 0:15
    але гэта будзе не ўся карціна.
  • 0:15 - 0:17
    Радыяцыя таксама ёсць і ў вясёлцы,
  • 0:17 - 0:20
    і ў рэнтгенаўскім апараце.
  • 0:20 - 0:22
    Дык што ж такое радыяцыя,
  • 0:22 - 0:25
    і наколькі нам трэба
    баяцца яе наступстваў?
  • 0:25 - 0:28
    Адказ трэба пачаць з самога
    паняцця «радыяцыя»,
  • 0:28 - 0:32
    што азначае дзве
    вельмі розныя фізічныя з'явы:
  • 0:32 - 0:34
    электрамагнітнае выпраменьванне
  • 0:34 - 0:36
    і радыёактыўнасць.
  • 0:36 - 0:40
    Электрамагнітнае выпраменьванне —
    гэта толькі энергія,
  • 0:40 - 0:44
    што ўключае ў сабе электрычныя
    і магнітныя хвалі, што перасякаюцца
  • 0:44 - 0:46
    і вагаюцца ў прасторы.
  • 0:46 - 0:48
    Калі гэтыя хвалі пачынаюць
    вагацца хутчэй,
  • 0:48 - 0:50
    яны нарошчваюць энергію.
  • 0:50 - 0:53
    На ніжэйшым канцы спектру —
    радыёхвалі,
  • 0:53 - 0:54
    затым інфрачырвоныя
  • 0:54 - 0:56
    і бачнае святло.
  • 0:56 - 0:58
    На вышэйшым канцы —
    ультрафіялет,
  • 0:58 - 0:59
    рэнтгенаўскія
  • 0:59 - 1:01
    і гама-прамяні.
  • 1:01 - 1:06
    Сучаснае жыццё нельга ўявіць сабе
    без электрамагнітнага выпраменьвання.
  • 1:06 - 1:10
    Па радыёхвалях нам на смартфон
    прыходзіць ліст,
  • 1:10 - 1:13
    мы загружаем фатаграфію
    рэнтгенаўскага здымку,
  • 1:13 - 1:17
    мы яе бачым, таму што экран
    вылучае бачнае святло.
  • 1:17 - 1:19
    Радыёактыўнасць, наадварот,
  • 1:19 - 1:21
    з'яўляецца ў атамным ядры,
  • 1:21 - 1:23
    дзе пратоны адштурхоўваюцца
    адзін ад аднаго,
  • 1:23 - 1:26
    таму што маюць дадатны зарад.
  • 1:26 - 1:29
    Гэта з'ява мае назву
    моцнае ядзернае ўзаемадзеянне,
  • 1:29 - 1:31
    праз яе атамы
    пераадольваюць адштурхоўванне
  • 1:31 - 1:34
    і ядро застаецца цэлым.
  • 1:34 - 1:37
    Аднак некаторыя камбінацыі
    пратонаў і нейронаў,
  • 1:37 - 1:39
    вядомыя як ізатопы,
  • 1:39 - 1:41
    застаюцца нестабільнымі
  • 1:41 - 1:43
    або радыёактыўнымі.
  • 1:43 - 1:46
    Яны бязладна вылучаюць
    матэрыю і/або энергію,
  • 1:46 - 1:48
    вядомую як радыёактыўнасць,
  • 1:48 - 1:50
    каб стацца больш стабільнымі.
  • 1:50 - 1:54
    Радыёактыўнасць можа мець
    прыроднае паходжанне,
  • 1:54 - 1:57
    напрыклад, вылучацца з радонам,
    газам, што сочыцца з зямлі.
  • 1:57 - 2:01
    Мы таксама здабываем прыродную руду,
    што валодае радыёактыўнымі элементамі,
  • 2:01 - 2:04
    з яе мы атрымліваем паліва
    для атамных электрастанцый.
  • 2:04 - 2:08
    Астаткавую колькасць ізатопу калія
    можна знайсці нават у бананах.
  • 2:08 - 2:11
    Калі мы жывем
    у навакольным свеце радыяцыі,
  • 2:11 - 2:14
    якім чынам можна пазбегнуць
    яе небяспечнага ўздзеяння?
  • 2:14 - 2:17
    Пачнем з таго,
    што не кожная радыяцыя небяспечная.
  • 2:17 - 2:23
    Радыяцыя пагражае толькі тады,
    калі ад яе ўплыву
  • 2:23 - 2:26
    атамы пазбаўляюцца электронаў,
    гэты працэс можа пашкодзіць ДНК.
  • 2:26 - 2:29
    Гэта вядома як
    іанізавальнае выпраменьванне,
  • 2:29 - 2:33
    таму што атам, што згубіў
    або набыў электроны, завецца іон.
  • 2:33 - 2:36
    Уся радыёактыўнасць іанізавальная,
  • 2:36 - 2:38
    а электрамагнітнае выпраменьванне
  • 2:38 - 2:41
    радыёактыўнае
    толькі ў вялізарных аб'ёмах.
  • 2:41 - 2:42
    Гэта тычыцца гама-промняў,
  • 2:42 - 2:43
    рэнтгенаўскіх
  • 2:43 - 2:46
    і ультрафіялетавых промняў
    самага інтэнсіўнага спектру.
  • 2:46 - 2:49
    Таму, каб пазбегнуць рызыкі
    падчас рэнтгену
  • 2:49 - 2:53
    дактары закрываюць тыя часткі цела,
    што не абследваюцца.
  • 2:53 - 2:56
    Таму таксама аматары пляжа
    павінны карыстацца ахоўным крэмам.
  • 2:56 - 2:59
    Мабільныя тэлефоны
    і мікрахвалёвыя печы
  • 2:59 - 3:01
    наадварот знаходзяцца
    ўнізе спектру інтэнсіўнасці,
  • 3:01 - 3:05
    таму падчас іх ужывання не існуе
    рызыкі іанізавальнай радыацыі.
  • 3:05 - 3:09
    Найвялікшая рызыка для здароўя
    існуе тады, калі чалавек сутыкаецца
  • 3:09 - 3:12
    з вялікім аб'ёмам іанізавальнай радыяцыі
    за кароткі час.
  • 3:12 - 3:14
    Гэта завецца
    моцная кароткачасовае апраменьванне.
  • 3:14 - 3:19
    Караткачасовае апраменьванне падаўляе
    здольнасць арганізму супрацьстаяць шкодзе.
  • 3:19 - 3:21
    Гэта можа выклікаць
    ракавыя захворванні,
  • 3:21 - 3:23
    клеткавую дысфункцыю
  • 3:23 - 3:25
    і нават магчыма — смерць.
  • 3:25 - 3:28
    На шчасце, караткачасовыя апраменьванні —
    з'ява даволі рэдкая,
  • 3:28 - 3:32
    але кожны дзень мы падвяргаемся
    малым дозам іанізавальнага выпраменьвання
  • 3:32 - 3:35
    як прыроднага,
    так і антрапагеннага паходжання.
  • 3:35 - 3:39
    Навукоўцам вельмі цяжка
    выразіць рызыку ў лічбах.
  • 3:39 - 3:43
    Арганізм аднаўляецца пасля пашкоджання
    іанізавальным выпраменьваннем,
  • 3:43 - 3:45
    і нават калі ён не здольны аднавіцца,
  • 3:45 - 3:49
    вынікі пашкоджання могуць
    не выяўляцца дзесяцігоддзе ці больш.
  • 3:49 - 3:52
    Навукоўцы параўноўваюць узроўні
    іанізавальнага выпраменьвання
  • 3:52 - 3:54
    ў адзінках, што завуцца зіверты.
  • 3:54 - 3:56
    Кароткачасовае апраменьванне
    сілай у 1 зіверт
  • 3:56 - 3:59
    праз некалькі гадзін
    выклікае млоснасць,
  • 3:59 - 4:02
    а чатыры зіверты могуць выклікаць смерць.
  • 4:02 - 4:06
    Аднак наш штодзённы ўзровень радыяцыі
    значна меньшы за гэта.
  • 4:06 - 4:10
    Чалавек у сярэднім атрымлівае
    дзесьці 6,2 мілізіверту радыяцыі
  • 4:10 - 4:13
    з усіх магчымых крыніц у год.
  • 4:13 - 4:15
    Дзесьці трэцяя частка
    прыходзіцца на радон.
  • 4:15 - 4:18
    Каб атрымаць усяго пяць мікразівертаў,
  • 4:18 - 4:21
    спатрэбіцца зрабіць каля
    1200 стаматалагічных здымкаў,
  • 4:21 - 4:23
    і толькі тады ён перавысіць
    сваю гадавую норму.
  • 4:23 - 4:24
    І памятаеце пра бананы?
  • 4:24 - 4:27
    Каб атрымаць усю радыяцыю з бананаў
  • 4:27 - 4:32
    і дасягнуць сваёй гадавой нормы,
    трэба з'ядаць каля 170 бананаў у дзень.
  • 4:32 - 4:35
    Мы жывем у свеце радыяцыі.
  • 4:35 - 4:38
    Аднак большасць з яе не іанізавальная.
  • 4:38 - 4:40
    Тую, што іанізавальная,
  • 4:40 - 4:43
    мы атрымліваем у вельмі малых дозах,
  • 4:43 - 4:45
    а калі праверыць хату на колькасць радону
  • 4:45 - 4:47
    і карыстацца сонцаахоўнымі крэмамі,
  • 4:47 - 4:50
    то можна значна пазбегнуць рызыкаў.
  • 4:50 - 4:53
    Марыя Кюры, адна з піянерак
    у вывучэнні радыяцыі,
  • 4:53 - 4:56
    адносна рызыкаў сказала:
  • 4:56 - 5:00
    «Нічога няма ў жыцці, чаго трэба баяцца,
    ёсць толькі тое, што трэба зразумець.
  • 5:00 - 5:05
    Зараз надыйшоў час, каб больш зразумець
    і каб менш баяцца».
Title:
Ці небяспечная радыяцыя — Мэтт Анціколь
Speaker:
Matt Anticole
Description:

Прагледзець урок цалкам: http://ed.ted.com/lessons/is-radiation-dangerous-matt-anticole

Калі мы чуем слова «радыяцыя», то гэдак і хочацца ўявіць сабе велізарныя выбухі і наступствы жудасных мутацый. Але гэта не ўся карціна: радыяцыя таксама тычыцца радугі і дактароў, што робяць рэнтген. Дык что ж на самой справе яна, і ці трэба нам баяцца яе наступстваў? Мэтт Анціколь апісвае розныя тыпы радыяцыі.

Урок — Мэтт Анціколь, мультыплікацыя — Tinmouse Animation Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:21
Hanna Baradzina approved Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Hanna Baradzina edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Hanna Baradzina accepted Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Hanna Baradzina edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Ростислав Голод edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Ростислав Голод edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Ростислав Голод edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Ростислав Голод edited Belarusian subtitles for Is radiation dangerous?
Show all

Belarusian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.