< Return to Video

Radyasyon tehlikeli midir? - Matt Anticole

  • 0:06 - 0:08
    Radyasyon kelimesini ne zaman duysak
  • 0:08 - 0:13
    aklımıza büyük patlamalar
    ve korkutucu mutasyonlar gelir
  • 0:13 - 0:15
    fakat tüm hikaye
    bundan ibaret değil.
  • 0:15 - 0:17
    Radyasyon aynı zamanda gökkuşaklarında
  • 0:17 - 0:20
    ve doktorun incelediği bir
    röntgen filminde de etkili.
  • 0:20 - 0:22
    Peki, radyasyon gerçekten nedir
  • 0:22 - 0:25
    ve etkileri konusunda
    ne kadar endişelenmeliyiz?
  • 0:25 - 0:28
    Cevap, radyasyon kelimesinin
  • 0:28 - 0:32
    çok farklı iki bilimsel olayı
    tanımladığını anlamakla başlıyor:
  • 0:32 - 0:34
    Elektromanyetik radyasyon
  • 0:34 - 0:36
    ve nükleer radyasyon.
  • 0:36 - 0:42
    Elektromanyetik radyasyon, uzay boyunca
    salınan karşılıklı etkileşen elektriksel
  • 0:42 - 0:46
    ve manyetik dalgalardan
    oluşan saf enerjidir.
  • 0:46 - 0:48
    Bu dalgalar daha hızlı salındıkça
  • 0:48 - 0:50
    enerjileri de yükselir.
  • 0:50 - 0:53
    Spektrumun alt ucunda radyo,
  • 0:53 - 0:56
    kızılötesi ve görünür ışık bulunur.
  • 0:56 - 0:58
    Üst ucunda ise morötesi,
  • 0:58 - 1:01
    X ışını ve gama ışını vardır.
  • 1:01 - 1:06
    Modern toplum elektromanyetik radyasyon
    yayarak ve saptayarak şekillenir.
  • 1:06 - 1:12
    Radyasyon ile telefonumuza ekranımızın
    görülebilir ışığı yayması sayesinde
  • 1:12 - 1:17
    görebildiğimiz röntgen filminin resmini
    açmak için bir e-posta indirebiliriz.
  • 1:17 - 1:19
    Diğer yandan nükleer radyasyon ise
  • 1:19 - 1:23
    protonların karşılıklı pozitif yükleri
    nedeniyle birbirlerini ittikleri
  • 1:23 - 1:26
    atom çekirdeğinde oluşur.
  • 1:26 - 1:29
    Güçlü nükleer kuvvet olarak bilinen olay,
  • 1:29 - 1:31
    bu geritepmeyi alt etmeye
  • 1:31 - 1:34
    ve çekirdeği sağlam tutmaya çalışır.
  • 1:34 - 1:35
    Bununla birlikte,
  • 1:35 - 1:39
    izotop denen bazı proton
    ve nötron kombinasyonları
  • 1:39 - 1:43
    kararsız ya da radyoaktif kalır.
  • 1:43 - 1:46
    Daha kararlı bir duruma ulaşmak için
  • 1:46 - 1:50
    nükleer radyasyon denen bir madde
    ve/veya enerjiyi rastgele çıkaracaklardır.
  • 1:50 - 1:54
    Nükleer radyasyon, yerden sızan
    bir gaz olan radon gibi
  • 1:54 - 1:57
    doğal kaynaklardan gelir.
  • 1:57 - 2:00
    Aynı zamanda, nükleer santrallere
    yakıt sağlamak için
  • 2:00 - 2:03
    doğal bir biçimde var olan
    radyoaktif madenleri saflaştırıyoruz.
  • 2:03 - 2:08
    Muzlar bile eser miktarda
    radyoaktif potasyum izotopu içerir.
  • 2:08 - 2:11
    Eğer radyasyon dünyasında yaşıyorsak
  • 2:11 - 2:14
    onun zararlı etkilerinden
    nasıl kurtulabiliriz?
  • 2:14 - 2:17
    İlk olarak, tüm radyasyon türleri
    tehlikeli değildir.
  • 2:17 - 2:23
    Radyasyon, DNA'ya zarar verebilecek
    bir işlem olan darbeler sonucunda
  • 2:23 - 2:26
    atomun elektronlarını
    söküp attığında tehlikeli hale gelir.
  • 2:26 - 2:29
    Bu olay, iyonlaştırıcı
    radyasyon olarak bilinir
  • 2:29 - 2:33
    çünkü elektron kaybetmiş
    veya kazanmış bir atoma iyon denir.
  • 2:33 - 2:36
    Tüm nükleer radyasyonlar iyonlaştırıcıdır
  • 2:36 - 2:41
    ancak sadece en yüksek enerjiye
    sahip elektromanyetik radyasyon öyledir.
  • 2:41 - 2:42
    Bu gamma ışınlarını,
  • 2:42 - 2:43
    X ışınlarını
  • 2:43 - 2:46
    ve morötesi ışınların
    yüksek enerjili tarafını kapsar.
  • 2:46 - 2:49
    Doktorlar bu yüzden röntgen
    çekerken önlem olarak
  • 2:49 - 2:53
    vücudun muayene edilmeyecek
    kısımlarını korurlar
  • 2:53 - 2:56
    ve plaja gidenler bu yüzden
    güneş kremi kullanırlar.
  • 2:56 - 3:01
    Buna karşılık, telefonlar ve mikrodalgalar
    spektrumun alt ucunda yer alır,
  • 3:01 - 3:03
    bu nedenle onların
    kullanımlarından kaynaklı
  • 3:03 - 3:05
    iyonlaştırıcı radyasyon riski yoktur.
  • 3:05 - 3:09
    En büyük sağlık riski, çok fazla
    iyonlaştırıcı radyasyonun
  • 3:09 - 3:12
    kısa bir zaman aralığında
    bize çarpması sonucunda olur.
  • 3:12 - 3:14
    Bu olay akut maruz kalma
    olarak adlandırılır.
  • 3:14 - 3:19
    Akut maruz kalma vücudun kendi kendine
    hasar onarma yeteneğini etkiler.
  • 3:19 - 3:21
    Bu kanseri,
  • 3:21 - 3:22
    hücresel işlev bozukluğunu
  • 3:22 - 3:25
    ve hatta ölümü bile tetikleyebilir.
  • 3:25 - 3:27
    Neyse ki akut maruz kalma
    olayları nadiren gerçekleşir
  • 3:27 - 3:32
    ancak günlük olarak hem doğal hem de insan
    yapımı kaynaklardan düşük seviyelerde
  • 3:32 - 3:35
    iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalıyoruz.
  • 3:35 - 3:38
    Bilim insanları bu tür riskleri ölçmede
    daha çok zorlanıyor.
  • 3:38 - 3:40
    Vücudunuz genellikle küçük miktarlardaki
  • 3:40 - 3:43
    iyonlaştırıcı radyasyondan
    kaynaklanan hasarı giderebilir
  • 3:43 - 3:44
    ama eğer gideremezse
  • 3:44 - 3:49
    hasarın sonuçları on yıl veya daha uzun
    bir süre boyunca ortaya çıkmayabilir.
  • 3:49 - 3:52
    Bilim insanlarının iyonlaştırıcı radyasyon
    maruziyetini karşılaştırmasının bir yolu
  • 3:52 - 3:54
    sievert adında bir birimdir.
  • 3:54 - 3:57
    Bir sievert şiddetine maruz kalma
  • 3:57 - 3:59
    muhtemelen saatler içinde
    bulantıya yol açar
  • 3:59 - 4:02
    ve dört sievert ise ölümcül olabilir.
  • 4:02 - 4:06
    Ancak günlük olarak maruz kaldığımız
    radyasyon çok daha düşüktür.
  • 4:06 - 4:10
    Normal bir insan, üçte biri
    radondan dolayı olmak üzere
  • 4:10 - 4:15
    tüm kaynaklardan 6,2 millisievert
    değerinde radyasyona maruz kalır.
  • 4:15 - 4:18
    Her biri 5 microsievert olmak üzere,
  • 4:18 - 4:23
    yıllık dozajınıza ulaşmak için 1200'den
    fazla diş röntgeni çektirmeniz gerekir.
  • 4:23 - 4:24
    O muzu hatırlıyor musunuz?
  • 4:24 - 4:27
    Eğer muzun bütün radyasyonunu
    absorbe edebilseydiniz
  • 4:27 - 4:32
    yıllık dozajınıza ulaşabilmek için günde
    yaklaşık 170 tane muza ihtiyacınız olurdu.
  • 4:32 - 4:35
    Bir radyasyon dünyasında yaşıyoruz.
  • 4:35 - 4:38
    Ancak bu radyasyonun büyük bir kısmı
    iyonlaştırıcı olmayan radyasyon.
  • 4:38 - 4:43
    Geri kalan iyonlaştırıcı kısma
    maruziyetlerimiz ise genellikle azdır.
  • 4:43 - 4:47
    Evinizi radon için test ettirmek
    ve güneş kremi sürmek gibi seçimler
  • 4:47 - 4:50
    radyasyona bağlı sağlık risklerini
    azaltmaya yardımcı olabilir.
  • 4:50 - 4:53
    Radyasyonun öncülerinden Marie Curie,
  • 4:53 - 4:56
    mücadeleyi aşağıdaki gibi özetledi:
  • 4:56 - 5:00
    "Hayatta korkulacak hiçbir şey yoktur.
    Sadece anlaşılacak şeyler vardır.
  • 5:00 - 5:03
    Şimdi, anlama zamanıdır.
  • 5:03 - 5:05
    Böylece daha az sayıda
    şeyden korkabiliriz."
Title:
Radyasyon tehlikeli midir? - Matt Anticole
Speaker:
Matt Anticole
Description:

Tüm dersi görüntülemek için: http://ed.ted.com/lessons/is-radiation-dangerous-matt-anticole

Radyasyon kelimesini ne zaman duysak aklımıza büyük patlamalar ve
korkutucu mutasyonlar gelir fakat tüm hikaye bundan ibaret değildir. Radyasyon aynı zamanda gökkuşaklarında ve doktorun incelediği bir
röntgen filminde de etkilidir. Peki, radyasyon gerçekten nedir ve etkileri konusunda ne kadar endişelenmeliyiz? Matt Anticole, farklı radyasyon türlerini anlatıyor.

Matt Anticole'dan ders, Tinmouse Animation Studio'dan animasyon.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:21
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Gülce Dilay Erdem edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Gülce Dilay Erdem edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Retired user edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Neslihan Kara edited Turkish subtitles for Is radiation dangerous?
Show all

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.