Qlükozanın molekulyar quruluşu|Makromolekullar|Biologiya|Khan Academy

Bu videoda sizi biologiyada çox vacib
molekullardan biri ilə tanış etmək

istəyirəm.
Bu qlükozadır.

Bəzən dekstroz kimi də adlandırılır.

və dekstroz termini təbiətdə
olan qlükozanı

məhlul halına gətirəndə, işığı sağa

fırlatmağından irəli gəlir və
dekstr sağ

deməkdir.Amma

daha yayğın termin olan qlükoza,yunanca
şirin deməkdir. Əgər yunan bir dostunuzdan

şirin deməyini istəsəniz,"lükoz"kimi
səslənəcək,mən mükəmməl demədim,amma

qlükoza kimi səslənir. Bu ona görədir ki,
sözün mənşəyi oradır.Qlükoza,əslində

bioloji sistemlərdə enerjinin saxlanılması
və ötürülməsinə görə çox vacibdir. Əgər

qanınız,qan şəkəriniz barədə danışırlarsa,
qlükoza miqdarından bəhs edirlər.

Qan şəkərindən danışırlarsa,qlükoza
nəzərdə tuturlar.Bütün fotosintez prosesi

bitkilərin günəş enerjisindən istifadə
edərək, bu

enerjini qlükoza şəklində saxlamasından
ibarətdir. Hüceyrələrimizdə

tənəffüs kimi şeylərin hamısı
qlükoza qəbul etmək

və onu tam istifadə etmək və bədənimizdə
enerjinin molekulyar valyutası olan ATF

əmələ gətirməkdən ibarətdir. Beləliklə,bu
inanılmaz dərəcədə vacib bir molekuldur.

Qlikogen, nişasta əmələ gətirmək üçün
qlükoza zəncirləri yaratmağa başlaya

bilərik, süfrə şəkəri düzəltmək üçün isə
bənzər başqa bir sadə şəkər fruktozanı

istifadə edə bilərsiniz.Amma qlükozanın
özü də şirindir. Gəlin, dərhal

molekul kimi
onu tanıyaq.

Bura baxanda, açıq bir zəncir şəklində
çəkildiyini görürsünüz. Bizim bir,iki,üç..

Əslində, gəlin nömrələyək. 1,2,

3,4,5,6 karbonumuz var. Deməli,

kimyəvi formulda C-nin

alt hissəsində 6 olacaq. Neçə
hidrogenimiz var?

Bizim 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12
hidrogenimiz var.

Beləcə, C6H12. Bəs neçə oksigen var?

1,2,3,4,5,6 oksigen var.
6 oksigen.

Diqqət etsəniz,6 karbonumuz da var.Və hər
oksigenə uyğun olaraq 2 hidrogenimiz

var.Hansı ki,suda da oksigen
və hidrogenlərin mütənasibliyi belədir.

Əgər açıq bir şəkildə demək istəsək,
burada yalnız 2 hidrogen

və 1 oksigenimiz yoxdur.

12 hidrogen və 6 oksigen var.Ancaq burada
nəyin fərqli olduğunu bilmək həqiqətən

yaxşıdır.1 nömrəli karbonun karbonil
qrupunun bir hissəsi olduğunu

görürük. Karbon ikiqat rabitə ilə

oksigenə bu cür bağlanır. Bu karbonildir.

Karbonil qrupudur.

Çünki, bu karbon oksigenə

ikiqat rabitə ilə bağlanmışdır.
Buradakı karbon zəncirində

zənnimcə deyə bilərdiniz ki,
başqa rabitələr var,

buradakı digər rabitə
isə hidrogenlədir.Bunu aldehid olaraq

adlandırırıq. Bu aldehid qrupudur.

Aldehid qrupu bütün molekulun aldehid
adlanmasına səbəb olur.Aldehid qrupunuz

varsa, bir aldehidsiniz. Deməli,qlükoza

bu aldehid olaraq düşünülərsə,
düz zəncir olaraq çəkilmişdir.

Əlbəttə,onun hidroksil qrupları var.
Buradakı hidroksil qrupları, OH qrupları.

Bu da qlükozanı rəsmi olaraq alkoqol
edir. Karbonun hansı quruluşda olduğunu

yadda saxlamaq yaxşı olar.
6 karbonunuz var

biri aldehid qrupunun hissəsidir,

buradakı karbonil qrupunun bır hissəsidir.
Və sonra

digər beşinin hər biri bir hidroksilə
bağlanır və mən bu şəkildə yönəltmişəm,

dörd hidroksil sağ tərəfdə,
üçüncü karbonda isə sol tərəfdə və

digər bütün karbon rabitələri
hidrogenlədir.

Karbon, bu altı karbonun hər biri
dörd kovalent rabitə qurmağı sevir.

Buradakı karbonil qrupunu hesabladıqdan
sonra, hidroksil qruplarını

nəzərə aldıqdan sonra,
qalanlarını hidrogenlə dolduracaqsınız.

Qlükozanı çox zaman düz bir zəncir kimi
çəkirsiniz,

ancaq bir çox dəfə onu
halqa şəklində görəcəksiniz.

Bu quruluşdan bu quruluşa
necə keçəcəyini düşünək.

Beləliklə, burada çəkdiyim şey tam olaraq
eyni açıq zəncirdir,

amma bir az əyməyə başladım, lakin
izləyə bilmək üçün yenidən nömrələyək.

Bu karbonil qrupuna aid olan karbondur.

Beləliklə, bu birinci karbondur və biz
yuxarıya doğru nömrələyək. 2,3,

4, 5

və bu da 6 nömrəli karbon. Bu rabitəni
daha yaxşı və qalın çəkməyimin səbəbi

bizə yaxın olanı göstərməkdir.

Düşünün ki,1-ci karbondan 2-ciyə gedərkən
səhifənin xaricinə çıxırıq,

amma 3-dən 4-ə gedərkən isə yenidən
səhifənin üzərinə qayıdırıq.

Buradan səhifəyə qayıdırıq. Buna görə də,
2-ci və 3-cü karbon arasındakı

bu rabitə qalındır.

Düz burada olan rabitədir.
2-dən 1-ə gedən isə

bu rabitədir.

Bir az içə gedirmiş kimi çəkəcəyəm .
Bu rabitə isə

buradakı rabitədir.Əgər diqqətinizi
toplamağa ehtiyacınız varsa,bir saniyə

videonu saxlayın. Təsəvvür edin ki, bura
gətirmək üçün bunu sağa aparacağıq.

Sonra döndürəcəyik,bu ucunu döndərəcəyik
və bu şəkildə geriyə doğru bükəcəyik.

Bu 6-cı karbona çatmaq üçün yuxarıya
doğru bükülür və ora qədər döndürülür.

Bu zənciri bükdük və bütün səbəb,adətən bu
hidroksil qrupu ilə reaksiya verməsidir.

Bu,

gördüyünüz qlükozanın ən səciyyəvi
quruluşudur.Amma sahib olduğunuz

başqaları da var. 5-ci karbonun hidroksil
qrupundakı oksigen

karbonil qrupundakı

1 nömrəli karbonla reaksiyaya girə bilər.

Çünki bəhs etdiyimiz kimi oksigen, acgözlü
elektron kimi çox elektronegativdir.

Bu karbon müsbət yüklüdür. Buna görə
cütlərdən birini götürə bilərsiniz. Yəni,

burada oksigenlərdən birini götürə
bilərsiniz.Burada iki cüt elektron var.

Gəlin,onları bacardığım qədər səliqəli
çəkim,bu bir tək cütlükdür və bu da

başqa bir cütdür.
Bu oksigen

bu karbonla bir rabitə

yarada bilər.Üzvi kimyanı daha dərindən
öyrənəndə buna nükleofilik bir hücum deyə

bilərik,çox zərif səslənir.Bunlar
cəzb olunur,

bunun müsbət yükü var. Bunun isə
tək elektronları var. Bununla, birləşəndə işlədir.

Bu elektronlar bu karbonla
əlaqə yaradanda

buradakı rabitə

əmələ gəlir.

Bu karbon buradakı elektronlarının
getməsinə icazə verir,

Bunların biri...
İcazə verin,daha bariz rəng ilə edim,

İkiqat rabitədə olan buradakı elektron-
larından birinin getməsinə icazə verir.

Sonra o oksigen tərəfindən geri alınır,
yaxud daha yaxşı halda məhlulda hidrogen

protonuyla birləşir və ehtimal ki,
əslində hidroksonium molekulunun

bir hissəsinə çevrilir.

Qoyun, bu şəkildə göstərim.

bu bir hidrogen protonunu tutmaq üçün
istifadə ediləcək.

bu hidrogen atomu idi. Bu elektronu
olmadan isə yalnız bir hidrogen ionudur.

Yalnız hidrogen protonudur, buradakı

rabitəni əmələ gətirəcək, icazə verin
daha aydın deyim, buradakı karbon

və buradakı karbon,
bu oksigenlə buradakı oksigen

Ümid edirəm ki,siz görürsünüz halqa necə
əmələ gəlir.Yəqin ki,deyirsiniz "gözləyin

bura bağlanan hidrogenimiz yox idi?"
Burada

çəkdiyim əlavə hidrogenin varlığına
bənzəyir.Bu, müsbət yüklə onu tərk edəcək.

Təsəvvür edə bilərsiniz,
su məhlulumuz var.

Başqa bir su molekulumuz burada var.
Və bunların hamısının ətrafında

sıçrayış etdiyini və müxtəlif yollarla
qarşılıqlı təsirdə olduğunu

bilirsiniz.
Qoyun, düzgün rəngi seçim. Bu oksigen

bunun yerinə cütlərdən birini istifadə
edə bilər.Bilirsiniz,bu müvəqqəti müsbət

olacaq.O, bu cütlərdən birini hidrogeni
bağlamaq üçün istifadə edir.

Hansı ki, bu elektronları qaytarıb
neytral olmağa icazə verir.

Bu oksigen elektronu əldə etdi və
məhlula proton verdik,

hidroksonium ionu əmələ gəldi.

Biz proton götürdük və

məhlula proton verdik. Və sonda

bununla nəticələndi.Bu videonu çəkməyimin
bütün səbəbi budur ki,

bunu biologiya və ya kimya dərsində
gördükdə, ondan qorxmayasınız.

Bu, tanışlıq üçün həqiqətən
dəyərli bir şeydir.

Çünki, akademik karyeranız boyunca
bir çox fərqli molekulda

qlükoza və digər şəkərləri görəcəksiniz.