< Return to Video

Nima uchun biz qumursqalarni iste'mol qilmaymiz?

  • 0:07 - 0:09
    [Nega biz qumursqalarni
    yemaymiz?]
  • 0:09 - 0:12
    Asrlar davomida odamlar hasharotlarni,
    qo'ng'izlardan
  • 0:12 - 0:13
    tortib kapalak qurti,
  • 0:13 - 0:15
    chigirtkalar-u termitlar va
  • 0:15 - 0:18
    ninachilargacha iste'mol qilishgan.
  • 0:18 - 0:20
    Bu amaliyotning hatto nomi ham bor:
  • 0:20 - 0:21
    entomofagiya.
  • 0:22 - 0:24
    Ilk ovchilar, balki, buni
    oqsillarga boy hasharotlar bilan
  • 0:24 - 0:27
    oziqlanuvchi va ularga
    ergashuvchi hayvonlardan o'rganishgandir.
  • 0:28 - 0:32
    Biz rivojlanib, hasharotlar bizning
    parhez an'analarimizga aylanganida,
  • 0:32 - 0:35
    ular asosiy oziq-ovqat va
    noziklikning rolini bajardilar.
  • 0:35 - 0:39
    Qadimgi Yunonistonda sikadalarga
    hashamatli taom sifatida qaralgan.
  • 0:39 - 0:43
    Va hatto Rimliklar ham qo'ng'iz
    lichinkalarini g'ayrioddiy deb topganlar.
  • 0:43 - 0:45
    Nega biz qumursqalarga
    bo'lgan ehtiyojimizni
  • 0:45 - 0:48
    yo'qotdik? Bunday
    cheklanishimizning sababi tarixga borib
  • 0:48 - 0:50
    taqaladi va bu voqea, ehtimol
  • 0:50 - 0:53
    miloddan avvalgi 10000 - yilda
    O'rta Sharqda
  • 0:53 - 0:54
    qishloq xo'jaligining asosiy
  • 0:54 - 0:57
    vatani bo'lgan
    Fertil Crescent da boshlanadi.
  • 0:57 - 1:01
    O'sha vaqtlarda ko'chmanchi bo'lgan ajdod-
    larimiz Crescent ga joylasha boshlashdi.
  • 1:01 - 1:05
    Va ular yerda ekinlarni yetishtirish
    va hayvonlarni xonakilashtirishni
  • 1:05 - 1:06
    o'rgangan vaqtda, qarashlar
  • 1:06 - 1:10
    o'zgarib, bu Yevropa, umuman G'arbiy
    dunyoning yarimiga yetib borgan.
  • 1:10 - 1:11
    Dehqonchilik boshlanganda,
  • 1:11 - 1:14
    odamlar hasharotlarni hosilni
    yo'q qiladigan zararkunandalarga
  • 1:14 - 1:16
    aylantirgan bo'lishi mumkin.
  • 1:16 - 1:18
    Aholi ko'payib, G'arb shaharlashgan,
  • 1:18 - 1:21
    o'tmishdagi oziq izlash
    muammolari ham susaydi.
  • 1:21 - 1:24
    Odamlar shunchaki hasharotga
    boy tarixni unutdilar.
  • 1:24 - 1:27
    Bugun entomofagiya bilan
    tanish bo'lmaganlarga qumursqa
  • 1:27 - 1:28
    shunchaki qichima
    uyg'otuvchidir.
  • 1:28 - 1:31
    Ular bizning ovqatimizga qo'nadi,
    tishlaydi va zararlantiradi.
  • 1:31 - 1:34
    Biz ular bilan bog'liq
    bo'lgan "achchiq omil" ni
  • 1:34 - 1:37
    his qilamiz va hasharotlarni
    pishirishdan jirkanamiz.
  • 1:37 - 1:40
    Deyarli 2000 hasharot turlari
    oziq-ovqatga aylanib,
  • 1:40 - 1:43
    dunyo bo'ylab ikki milliard odam uchun
  • 1:43 - 1:45
    kundalik ovqatlanishning
    katta qismini tashkil etadi.
  • 1:45 - 1:48
    Tropik mamlakatlar hasharotlarni
    sevib iste'mol qiluvchilardir,
  • 1:48 - 1:50
    chunki madaniy tomondan
    bu qabul qilingan.
  • 1:50 - 1:53
    Ushbu mintaqalarda tarqalgan turlar
    yirik va xilma-xil bo'lib,
  • 1:53 - 1:56
    ularni yig'ib olishni
    osonlashtiruvchi guruh yoki
  • 1:56 - 1:58
    to'da bo'lish
    tendentsiyasiga ega.
  • 1:58 - 2:00
    Janubi-Sharqiy Osiyodagi Kambodjani
  • 2:00 - 2:02
    olaylik, u yerda ulkan
    tarantulalar yig'iladi,
  • 2:02 - 2:04
    qovuriladi va bozorlarda sotiladi.
  • 2:04 - 2:05
    Afrikaning janubida
  • 2:06 - 2:09
    suvli mopan qurti parhez mahsulotidir,
  • 2:09 - 2:10
    achchiq sousga solingan yoki
  • 2:10 - 2:13
    quritilgan va tuzlangan
    holda iste'mol qilinadi.
  • 2:13 - 2:17
    Meksikada esa to'g'ralgan jumililar
    sarimsoq, limon va tuz bilan qovuriladi.
  • 2:17 - 2:20
    Qumursqalarni to'liq
    iste'mol qilish uchun
  • 2:20 - 2:23
    ovqatni tayyorlash yoki un, kukun va
    xamirga qo'shish mumkin.
  • 2:23 - 2:25
    Ammo barchasi ta'mga bog'liq emas.
  • 2:25 - 2:26
    Bu salomatlik uchun zarur.
  • 2:26 - 2:31
    Olimlar entomofagiya rivojlanayotgan
    mamlakatlar uchun oziq-ovqat masalasida
  • 2:31 - 2:34
    iqtisodiy jihatdan samarali
    yechim bo'lishi mumkin deyishadi
  • 2:34 - 2:36
    Hasharotlarda 80% gacha
    protein mavjud, va ular
  • 2:36 - 2:38
    organizmning hayotiy muhim tarkibiy
  • 2:38 - 2:41
    qismlari bo'lib, katta
    energiyaga ega yog', tola,
  • 2:41 - 2:44
    vitaminlar va minerallar
    singari mikroelementlarga ega.
  • 2:44 - 2:47
    Bilasizmi, ko'pchilik yeyish mumkin
    bo'lgan hasharotlar tarkibi
  • 2:47 - 2:50
    mol go'shti bilan bir xil miqdorda
    yoki undan ko'proq mineral
  • 2:50 - 2:55
    temir moddasiga ega. Temir tanqisligini
    hozirgi kunda dunyodagi eng keng tarqalgan
  • 2:55 - 2:58
    oziqlanish muammosi deb hisoblasak,
    ular ulkan, foydalanilmagan manba emasmi?
  • 2:58 - 3:01
    Taom qurtlari yana bir to'yimli misoldir.
  • 3:01 - 3:05
    Sariq qo'ng'iz lichinkalari vatani
    Amerikada ularni yetishtirish oson.
  • 3:06 - 3:08
    Ularning tarkibi vitaminlarga boy,
  • 3:08 - 3:09
    foydali minerallar ko'p,
  • 3:09 - 3:12
    hattoki, deyarli 50 foizgacha
    oqsil bo'lishi mumkin,
  • 3:12 - 3:15
    ya'ni hu mol go'shti tarkibidagi
    miqdor bilan teng.
  • 3:15 - 3:18
    Uni pishirish uchun shunchaki
    sariyog' va tuzga soling
  • 3:18 - 3:21
    yoki qovurdoq va sho'rlangan gazak
    uchun shokolad seping.
  • 3:21 - 3:23
    "Yoqimsiz omil"dagi
    yengish kerak bo'lgan
  • 3:23 - 3:25
    narsa, ovqatlanish va
    ta'mga ega bo'lish.
  • 3:26 - 3:27
    Hasharotlar mazali
    bo'lishi mumkin.
  • 3:27 - 3:29
    Taom qurtlari qovurilgan
    yong'oqqa kabidir.
  • 3:29 - 3:31
    Chigirtkalar qisqichbaqalarga
    o'xshaydi.
  • 3:31 - 3:35
    Kriketlarda, ba'zi odamlar aytadiki,
    popkorn xushbo'yligi bor.
  • 3:35 - 3:39
    Hasharotlarni oziq-ovqat uchun
    yetishtirish, shuningdek, chorvachilik
  • 3:39 - 3:40
    fermalariga qaraganda kamroq
  • 3:40 - 3:43
    ekologik ta'sirga ega, chunki
    hasharotlar juda kam issiqxona
  • 3:43 - 3:46
    gazini chiqaradi va kam joy,
    suv va oziq-ovqat sarflaydi.
  • 3:46 - 3:49
    Ijtimoiy-iqtisodiy tomondan,
    hasharot ta'minoti
  • 3:49 - 3:51
    rivojlanayotgan davlatlardagi odamlarni
  • 3:51 - 3:53
    rivojlantirishi mumkin,
    chunki hasharot fermalari
  • 3:53 - 3:57
    kichik hajmli, yuqori mahsuldor va saqlash
    uchun arzon bo'lishi ham mumkin.
  • 3:57 - 4:01
    Hasharotlarni chorva mollari
    uchun barqaror oziq-ovqat mahsulotlariga
  • 4:01 - 4:03
    aylantirish, o'simlik polizlari
    kabi organik
  • 4:03 - 4:04
    chiqindilarda yetishtirish
  • 4:04 - 4:07
    mumkin, aks holda
    chiqindixonalarda chirishi mumkin.
  • 4:07 - 4:09
    Ochlikni his qilmayapsizmi?
  • 4:09 - 4:13
    Bir likopcha qovurilgan kriket bilan
    duch kelgan odamlarning aksariyati bugun
  • 4:13 - 4:17
    ham oyoqlari va sezgichlari tish orasida
    qolishini tasavvur qilib, chekinishadi.
  • 4:17 - 4:18
    Omar haqida bir o'ylang.
  • 4:18 - 4:22
    Bu deyarli oyoqlari va sezgichlari
    bo'lgan ulkan hasharotdir,
  • 4:22 - 4:26
    ular ilgari oddiy, jirkanch oziq-ovqat
    sifatida qabul qilingan.
  • 4:26 - 4:28
    Hozirda, omar - bu nafosat.
  • 4:28 - 4:30
    Xuddi shu paradigma o'zgarishi
    sodir bo'lishi mumkinmi?
  • 4:30 - 4:32
    Xullas, sinab ko'ring!
  • 4:32 - 4:34
    Uni og'zingizga soling va
  • 4:34 - 4:35
    qarsillashidan lazzatlaning.
Title:
Nima uchun biz qumursqalarni iste'mol qilmaymiz?
Speaker:
Emma Brays
Description:

Bizning ovqatimiz do'kondan keladi, to'g'rimi? Yo'q, aniq emas. Ushbu sarguzashtimiz davomida biz nima iste'mol qilayotganimizni o'rganamiz va parhezimizning atrof-muhitga bo'lgan ta'siri haqida bilib olamiz. Shuningdek, biz oziq-ovqat tizimimizda hasharotlarning ajablanarli rolini ham ko'ramiz. (Ular bizning ovqatimizning 1/3 qismini changlatadilar va o'qituvchi Emma Brays bizga ularning aslida juda mazali va oqsil miqdoriga boy ekanligini ko'rsatib beradi!)

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:52
Nazarbek Nazarov approved Uzbek subtitles for Should we eat bugs?
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for Should we eat bugs?
Azizbek Nazarov accepted Uzbek subtitles for Should we eat bugs?
Nazarbek Nazarov edited Uzbek subtitles for Should we eat bugs?

Uzbek subtitles

Revisions