< Return to Video

شازادە خاتوونێک دووبارە مێژووی نووسییەوە - لیۆنۆرا نێڤیل

  • 0:07 - 0:09
    ئەلێکسێۆس کۆمنینۆس،
  • 0:09 - 0:10
    ئیمپراتۆری بێزنتیین،
  • 0:10 - 0:13
    ڕابەری سوپایەکەی کرد تا ڕووبەروی
    تەتارەکانی سیسیان بێتەوە
  • 0:13 - 0:14
    لە جەنگا.
  • 0:14 - 0:15
    بۆ هێنانی بەختێکی باش،
  • 0:15 - 0:17
    پیرۆزترین شوێنەواری هەڵگرتبوو
  • 0:17 - 0:18
    لە جیهانی مەسیحیەت:
  • 0:18 - 0:20
    ئەویش تاراکەیە کە
  • 0:20 - 0:22
    بۆ مەریەمی پاکیزە دەگەڕایەوە.
  • 0:22 - 0:24
    بەداخەوە، تارایەکە یارمەتی دەرنەبوو.
  • 0:24 - 0:26
    نەک تەنها هەر سوپایەکە شکستی هێنا،
  • 0:26 - 0:27
    بەڵکو لەکاتی هەڵاتن.
  • 0:27 - 0:30
    ئیمپراتۆر خەنجەرێک بەر سمتی کەوت.
  • 0:30 - 0:33
    بارودۆخەکە بەرەو خراپتر دەڕۆشت،
    بایە بەهێزەکە
  • 0:33 - 0:35
    هەڵگرتنی تارایەکەی زەحمەت کرد،
  • 0:35 - 0:37
    بۆیە ئیمپراتۆر لەناو
    هەندێک دارجکە شاردیەوە
  • 0:37 - 0:38
    لەکاتی هەڵاتن.
  • 0:38 - 0:39
    بەڵام تەنانەت لەکاتی هەڵاتنیشی،
  • 0:39 - 0:42
    توانی چەند سیسیانێک بکوژێت
  • 0:42 - 0:44
    و چەند هاوڕێیەک ڕزگاربکات.
  • 0:44 - 0:47
    بەلایەنی کەمەوە، بەم شێوەیە
    کچەکەی ئەلێکسێۆس
  • 0:47 - 0:49
    ئانا چێرۆکەکە دەگێڕێتەوە.
  • 0:49 - 0:52
    نزیکەی ٦٠ ساڵ دواتر
    ئەمەی نوسیووە.
  • 0:52 - 0:55
    کۆتای دەیەی لە تەمەنە درێژەکەی بەسەر برد
  • 0:55 - 0:57
    تا مێژووەکی ٥٠٠ لاپەڕەی بنووسێت
  • 0:57 - 1:00
    دەربارەی فەرمانڕەوای باوکی
    بەناونیشانی ئەلێکسیاد.
  • 1:00 - 1:02
    بە یۆنانی نووسراوە،
    پەرتووکەکە نموونەیی بوو
  • 1:02 - 1:04
    دوای داستانە یۆنانیە کۆنەکان
  • 1:04 - 1:05
    و دەقە مێژوییەکان.
  • 1:05 - 1:08
    بەڵام ئانا جیاوازبوو، ئاڵۆز بوو
  • 1:08 - 1:10
    لەچاو نوسەرەکانی تر
    لەم داب ونەریتانەش:
  • 1:10 - 1:11
    وەکو شازادە خاتوون
  • 1:11 - 1:13
    لەبارەی خانەوادەکەی دەنووسێت،
  • 1:13 - 1:15
    ئەو پێویستە دڵسۆزی و گوێڕایەڵی
  • 1:15 - 1:16
    بۆ پادشا وەبیربهێنێتەوە
  • 1:16 - 1:19
    تاوەکو بەبێ هەڵە وێنای ڕووداوەکان بکات،
  • 1:19 - 1:21
    گرفتەکانی ڕابەرایەتی کردن وەکو
  • 1:21 - 1:24
    خەنجەر لە سمت دانە
    شەرمەزاکەرەکەی ئەلێکسێۆس.
  • 1:24 - 1:26
    ئانا لە ماوەی ژیانی خوێندویەتی و بەشداری
  • 1:26 - 1:27
    لە حکومەتەکەی باوکی کردوە
  • 1:27 - 1:30
    ئەمانەش وایکرد ئانا ئامادەبێت بۆ
    ئەم پڕۆژەیە.
  • 1:30 - 1:33
    ئانا لە ساڵێ ١٠٨٣ لە دایکبووە
  • 1:33 - 1:35
    کەمێک دواتر باوکی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی
  • 1:35 - 1:36
    کۆنترۆڵکرد
  • 1:36 - 1:39
    ئەو دەیەیە پڕبوو لە شەڕی ناوخۆ
  • 1:39 - 1:41
    و یاخیبوون.
  • 1:41 - 1:42
    ئیمپراتۆر لە پوکانەوە بوو
  • 1:42 - 1:44
    کاتێک ئەو هاتە سەر دەسەڵات،
  • 1:44 - 1:46
    و لە هەموو لایەکەوە
    هەڕەشە لە ڕۆم دەکرا:
  • 1:46 - 1:48
    سەلجوقیە تورکەکان لە ڕۆژهەڵاتەوە،
  • 1:48 - 1:50
    باکوریەکان لە ڕۆژئاواوە،
  • 1:50 - 1:52
    هێرشکەرەکانی سیسیان لە باکورەوە.
  • 1:52 - 1:54
    لەماوەی تەمەنی منداڵی ئانا
  • 1:54 - 1:55
    و تەمەنی هەرزەگاری،
  • 1:55 - 1:58
    ئەلێکسێۆس دژ بە سوپای هێرشکەر جەنگاوە
  • 1:58 - 2:00
    تا هیڵەکانی پێشەوەی
    ئیمپراتۆریەتیەکەی بپارێزێت،
  • 2:00 - 2:02
    تەنانەت هاوپەیمانی گرانیشی ئەنجامداوە
  • 2:02 - 2:04
    لەگەڵ خاچ پەرستەکان.
  • 2:04 - 2:07
    لەهەمان کادا لە قوستەنتنیە
  • 2:07 - 2:09
    ئاناش لە جەنگەکەیدا جەنگاوە.
  • 2:09 - 2:11
    ئەو دەبوایە بابەتەکان بخوێنێت
  • 2:11 - 2:12
    تا ببێتە کەسێکی گونجاو
  • 2:12 - 2:14
    بۆ شازادە خاتوونی بێزنتینیەکان،
  • 2:14 - 2:16
    وەک خوێندنی بابەتی ڕەفتار و
    کتێبی پیرۆز،
  • 2:16 - 2:18
    بەڵام ئانا داستانی
    کلاسیکی و
  • 2:18 - 2:19
    فەلسەفەی لاپەسندبوو.
  • 2:19 - 2:21
    بۆ دەستکەوتنی ئەم مادانەش،
    ئەو پێویستبوو فێری
  • 2:21 - 2:24
    خوێندنەوە و قسەکردن بێت بە یۆنانی کۆن،
  • 2:24 - 2:26
    هەربۆیە شەو بە نهێنی دەیخوێنت.
  • 2:26 - 2:28
    لەکۆتاییەکەی دایک و
    باوکی بۆیاندەرکەوت
  • 2:28 - 2:29
    ئەو چەندە جدییە،
  • 2:29 - 2:31
    و مامۆستای تایبەتیان بۆ پەیداکرد،
  • 2:31 - 2:33
    ئانا برەویدا بە خوێندنی
  • 2:33 - 2:35
    ئەدەبی کلاسیک و ڕەوانبێژی،
  • 2:35 - 2:38
    مێژوو، فەلسەفە، بیرکاری،
  • 2:38 - 2:40
    گەردوونناسی و تەندروستی دا.
  • 2:40 - 2:42
    تەنانەت یەک لە زاناکان
    گلەی دەکرد
  • 2:42 - 2:43
    کەوا داواکارییە نەگۆڕەکانی
  • 2:43 - 2:45
    بۆ ڕوونکردنەو زیاتری
    شیکردنەوەکانی ئەرستۆ
  • 2:45 - 2:47
    کەوا بە پێش چاوەکانی
    دەهاتن و دەڕۆشتن.
  • 2:47 - 2:48
    لەتەمەنی ١٥ ساڵی دا،
  • 2:48 - 2:51
    ئانا لەگەڵ نیکیفۆرۆس برینیۆس
    ھاوسەرگیری کرد
  • 2:51 - 2:52
    تاوەکو کێشە و دژایەتی
  • 2:52 - 2:53
    نێوان ئەم دوو
    بنەماڵەیە دامرکێتەوە
  • 2:53 - 2:56
    و فەرامانڕاواییەکەی ئەلێکسێۆس بەهێزتربێت.
  • 2:56 - 2:59
    خۆشبەختانە، هاوسەرگیرییەکەی ئانا و
    نیکیفۆرۆس
  • 2:59 - 3:01
    بە ئاڵوگۆڕکردنی کۆمەڵیک بابەتی
    سەرنجڕاکێشی زیرەکانە گەیشت،
  • 3:01 - 3:02
    وەکو میوانداریکردن و
    گفتوگۆکردن
  • 3:02 - 3:05
    و ڕێبەرایەتی کردنی
    زانایانی ئەم سەردەمە.
  • 3:05 - 3:08
    لە ھەمان کاتدا، سوپایەکەی
    ئەلێکسێۆس لە ئامادەباشیبوو
  • 3:08 - 3:09
    دەستیان کرد،
  • 3:09 - 3:11
    بە دەست بەسەر داگرتنەوەی
  • 3:11 - 3:13
    زۆربەی هەرێمەکانی پێشووی ئیمپراتۆر.
  • 3:13 - 3:14
    کاتێک باوکی بەساڵداچوو،
  • 3:14 - 3:16
    ئانای و هاوسەرەکەی یارمەتی
    دایک و باوکی ئانایان دەدا
  • 3:16 - 3:18
    لەکارووباری ئیمپراتۆریەت.
  • 3:18 - 3:20
    لەماوەی ئەوکاتە،
  • 3:20 - 3:21
    ئانا داواکاری و
    ڕاپۆرتی خەڵک وەردەگرت
  • 3:21 - 3:23
    تەنها بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی
  • 3:23 - 3:25
    خەڵک لەگەڵ حکومەت.
  • 3:25 - 3:27
    دوای مردنی ئەلێکسێۆس،
  • 3:27 - 3:30
    جۆن برای ئانا تەختی پادشاییەتی وەرگرت.
  • 3:30 - 3:31
    و ئانا گەڕایەوە
  • 3:31 - 3:33
    بۆ فەلسەفە و مەعریفە.
  • 3:33 - 3:35
    هاوسەرەکەی مێژوویەکی نووسیبۆوە
  • 3:35 - 3:37
    مناقەشەی ئەوەی دەکرد کەوا
    باپیری
  • 3:37 - 3:38
    ئیمپراتۆرێکی باشتربوو
  • 3:38 - 3:39
    لە ئەلێکسێۆس.
  • 3:39 - 3:41
    بەڵام ئانا هاوڕانەبوو.
  • 3:41 - 3:43
    دەستی کرد بە کارکردن لەسەر ئەلێکسیاد،
  • 3:43 - 3:45
    کەوا دیکۆمێنتێکی بۆ باوکی دروستکرد
  • 3:45 - 3:47
    وەکو ئیمپراتۆرێکی چاکەکار.
  • 3:47 - 3:49
    لەکۆتاییەکانی سەدەی ١١ و سەرەتاکانی سەدەی
  • 3:49 - 3:51
    ١٢ی مێژووی بێزنتینی،
  • 3:51 - 3:53
    ئەلێکسیاد
  • 3:53 - 3:56
    ڕووداوە ناخۆشەکانی فەرامانڕەوای
    ئەلێکسێۆس دەگێڕێتەوە،
  • 3:56 - 3:59
    و تەنانەت کاردانەوەی ئاناش بۆ
    ئەم ڕووداوانە،
  • 3:59 - 4:01
    خەمبارکەرە بوو، خەمبارکەربوو
  • 4:01 - 4:04
    هەروەکو مردنی دایک و باوکی و هاوژینەکەی.
  • 4:04 - 4:06
    ئەو لەوانەیە ئەم هەستانەی
    بەکارهێنابێت
  • 4:06 - 4:08
    تا بە هیوای ئەوەی وابکات نووسینەکە
  • 4:08 - 4:10
    زیاتر بۆ کۆمەڵگا بژێت.
  • 4:10 - 4:11
    کەوا ژنە باوڕدارەکان
    پێویست نەکات
  • 4:11 - 4:14
    سەبارەت بە جەنگ و
    ئیمپراتۆریەتەکان بنووسن.
  • 4:14 - 4:15
    لەکاتێکدا دڵسۆزی بۆ باوکی
  • 4:15 - 4:17
    بەڵگەیەک بوو لە پاڵپشتی کردنی
  • 4:17 - 4:20
    فەڕمانڕەوایەتیەکەی،
    هەروەها ئەو ڕەخنەشی دەگرت
  • 4:20 - 4:22
    و بیروباوەڕی سەبارەت بە ڕووداوەکان.
  • 4:22 - 4:24
    لە سەدەکانی دوای مردنی،
  • 4:24 - 4:27
    ئانا ئەلێکسیاد زیاتر و زیاتری
    لێ چاپ دەکرا.
  • 4:27 - 4:29
    و هەر بەنرخی مایەوە
  • 4:29 - 4:30
    چاوەکان گەواهیدەری
  • 4:30 - 4:32
    فەرماڕەوایەکی ئەمڕۆی ئەلێکسێۆسن.
  • 4:32 - 4:35
    و لە ڕێگەی چیرۆکە مێژووییە داستانیەکەیەوە،
  • 4:35 - 4:36
    ئانا کۆمنینۆس شوێنی خۆی
  • 4:36 - 4:39
    لە مێژودا قایمکرد.
Title:
شازادە خاتوونێک دووبارە مێژووی نووسییەوە - لیۆنۆرا نێڤیل
Speaker:
لیۆنۆرا نێڤیل
Description:

تەواوی وانەکە لێرە چاولێبکە: https://ed.ted.com/lessons/the-princess-who-rewrote-history-leonora-neville

ئانا کۆمنیۆن، کچی ئیمپراتۆری بێزەنتی ئەلێکسیەس، کۆتا دەیەی تەمەنی بە نووسینی ٥٠٠ پەڕی مێژووی
فەڕمانڕەوی باوکی بەسەربرد بەناوی ئەڵێکسیاد هەروەک شازادە خاتوونێک سەبارەت بە خانەوادەکەی دەنووسێت. ئەو پێویستبوو دڵسوزی و گوێڕایەڵ بۆ باوک وەبیربهێنێتەوە، تاوەکو بەبێ هەڵە وێنای ڕووداوەکان بکات.

وانە لە لایەن لیۆنۆرا نێڤیل، دەرھێنان لە لایەن ئێلس دێکەلویی.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:55

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.