Elements and atoms | Atoms, compounds, and ions | Chemistry | Khan Academy

How elements relate to atoms. The basics of how protons, electrons and neutrons make up an atom.

Watch the next lesson: https://www.khanacademy.org/science/chemistry/atomic-structure-and-properties/introduction-to-the-atom/v/atomic-number-mass-number-and-isotopes?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=chemistry

Chemistry on Khan Academy: Did you know that everything is made out of chemicals? Chemistry is the study of matter: its composition, properties, and reactivity. This material roughly covers a first-year high school or college course, and a good understanding of algebra is helpful.

About Khan Academy: Khan Academy is a nonprofit with a mission to provide a free, world-class education for anyone, anywhere. We believe learners of all ages should have unlimited access to free educational content they can master at their own pace. We use intelligent software, deep data analytics and intuitive user interfaces to help students and teachers around the world. Our resources cover preschool through early college education, including math, biology, chemistry, physics, economics, finance, history, grammar and more. We offer free personalized SAT test prep in partnership with the test developer, the College Board. Khan Academy has been translated into dozens of languages, and 100 million people use our platform worldwide every year. For more information, visit www.khanacademy.org, join us on Facebook or follow us on Twitter at @khanacademy. And remember, you can learn anything.

For free. For everyone. Forever. #YouCanLearnAnything

Subscribe to Khan Academy’s Chemistry channel: https://www.youtube.com/channel/UCyEot66LrwWFEMONvrIBh3A?sub_confirmation=1
Subscribe to Khan Academy: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy

Biz insanlar binlerce yıldır sadece etrafımızdaki çevreye bakmakla biliyoruz ki

Farklı maddeler var. Bu farklı maddeler.. farklı özelliklere sahip görünüyor.

Sadece farklı özelliklere sahip değiller, ışığı belirli bir şekilde yansıtıyorlar, ya da hiç yansıtmıyorlar.

Ya da belirli bir renkteler, ya da belirli bir sıcaklıkta; sıvı, veya gaz veyahut katı olabilirler.

Ancak biz yine belirli şartlarda birbirleriyle nasıl etkileştikleriniz gözlemlemeye başlıyoruz.

ve burada bu maddelerin bazılarının resimleri bulunuyor. İşte bu karbon, ve bu...grafit şeklinde

Bu kurşun; bu da altın.

ve bu çizdiklerimin hepsi, burada gösterdiğim resimler, hepsini şurdaki websitesinden aldım.

ve bunların hepsi katı haldeler, fakat biliyoruz ki biz..

içlerinde belirli türlerde hava var gibi görünüyor, biliyorsunuz, belirli hava parçacıkları,

ve bakıyor olduğunuz hava parçacıklarına ne tür olduklarına bağlı olarak

karbon, oksijen ya da azot olabilir, farklı özelliklere sahip görünüyorlar.

Veya, sıvı olabilen başka şeyler var,

veya bu şeylerin sıcaklığını yeterince arttırırsanız,

altının ya da kurşunun sıcaklığını yeterince arttırırsanız,

sıvı hallerini elde edebilirsiniz.

Ya da bir şekilde -- bu karbonu yakarsanız,

gaz haline geçirebilirsiniz,

atmosfere salabilirsiniz,

yapısını bozabilirsiniz.

İşte bir şekilde aşikar olduğumuz bu şeyler,

insanlık tarafından binlerce yıldır gözlemleniyor.

Fakat bu bizi doğal olarak bir soruya götürüyor,

eskiden beri filozofik olan bir soruya,

fakat bu soruyu şu an biraz daha iyi cevaplıyabiliyoruz,

ve bu soru; bir karbonu sürekli küçük parçalara bölmeye devam edersen

daha küçük ve daha küçük parçalara,

en küçük bir parça var mıdır,

bu şeyin, bu maddenin en küçük bir birimi,

halen karbonun tüm özelliklerini taşıyan;

Ve bir şekilde bunu daha da küçük parçalara ayırabilirsen,

karbonun özelliklerini kaybedecek misin?

Cevap şudur ki: Evet, böyle bir parçacık var.

Kullandığım terminolojiyi göstermek için,

bu farklı maddelere, bu saf olan maddelere

belirli sıcaklıkta kendine özgü özellikler gösteren,

ve belirli şekilde etkileşen,

elementler diyoruz.

Karbon bir elementtir, kurşun bir elementtir ve altın da bir elementtir.

Diyebilirsin ki, su da bir elementtir.

Tarihte insanlar suya da element dediler

fakat şimdi biliyoruz ki su birden fazla temel elementten oluşuyor.

Oksijen ve hidrojenden oluşuyor.

ve bütün elementler

periyodik tabloda listelenmiş.

C harfi karbonu simgeliyor

-- ben insanların en çok

kullandıklarının üzerinden geçeceğim --

fakat zamanla bunların hepsini tanıyacaksınız.

Bu oksijen, bu azot, bu silikon.

Au altının simgesi. Bu da kurşun.

Bu elementlerin en küçük yapıtaşına da atom adını veriyoruz.

Eğer bir elementi alıp sürekli olarak

küçük parçalara ayırırsan, en sonunda

karbon atomunu elde edersin.

Şayet buna aynı şeyi yapar ve sürekli parçalarsan

altın atomunu elde edersin.

Ve aynı şeyi burada da yaparsan,

neticesinde şu küçük

-- daha iyi şekilde ifade edecek olursak -- parçacık,

buna da kurşun atomu deriz.

Ve bunu daha fazla bölüp

kurşun demeye devam edemezsiniz,

çünkü kurşuna ait özellikleri kaybeder.

Size fikir vermek için söylüyorum,

- bu hayal etmekte çok zorluk çektiğim bir şey-

atomlar inanılmaz derecede küçükler.

Gerçekten, hayal edilemeyecek kadar küçük.

Örneğin, karbon

Benim saçım bile karbondan oluşuyor.

Aslında ben büyük oranda karbondan oluşuyorum.

Aslında bütün canlı varlıklar büyük oranda karbondan oluşuyor.

Ve saçımı alırsanız. Ve benim saçım da karbon.

Büyük oranda karbon.

İşte bir saç telimi tam da buraya alırsanız,

-- saçım sarı değil,

fakat sarı siyahla güzel bir zıtlık oluştuyor.

Saçım siyah. Fakat öyle yaparsam,

ekranda göremezdiniz.

Saçımı bu şekilde alsaydınız, ve size

saç telimin kaç karbon atomu genişliğinde olduğunu sorsaydım

Yani saç telimin bir kesitini alsaydınız, uzunluğuna değil,

enine ve deseydim ki:

Bu kaç karbon atomu genişliğindedir?

Ve şöyle tahmin edebilirdiniz, Oh, Sal bana atomun çok küçük olduğunu zaten söyledin,

dolayısıyla bin atom genişliğinde olabilir,

ya da on bin, veya yüz bin,

ve size hayır cevabını verirdim.

Bir miyon atom genişliğinde.

Veya bir milyon atomu saç telim genişliğine sığacak şekilde

yan yana dizebilirsiniz.

bu yaklaşık bir sayı,

tam olarak bir milyon değil tabi ki,

sadece size atomun ne kadar küçük olduğu hakkında bir fikir verebilmek için,

Saçınızdan bir tel kopartın

ve düşünün ki bu telin içine

yan yana bir milyon tane atom koyuyorsunuz.

Boyuna da değil enine

Saçınızın bir telinin genişliğini bile görmek bu kadar zorken

orada bir milyon tane karbon atomu olması,

sadece buna alışın.

Bu çok hoş bir şey

ama biliyoruz ki

bu karbonun en temel yapıtaşı,

herhangi bir elementin en temel yapıtaşı.

ve daha açık olan birşey var ki

bu temel yapıtaşları birbirleriyle alakalı.

Bir karbon atomu daha da küçük temel parçaçıklardan oluşur.

Bir altın atomu daha da küçük temel parçaçıklardan oluşur.

Ve bunlar tam olarak,

bu daha küçük temel parçacıkların düzenine göre tanımlanır.

Ve bu temel parçacıkların

sayısını değiştirecek olsaydınız,

bir elementin özelliklerini değiştirebiliyor olurdunuz,

nasıl etkileştiğini,

veya elementin bizzat kendisini değiştirmiş olurdunuz.

Ve bunu biraz daha iyi anlayabilmek için,

bu temel parçaçıklar hakkında biraz konuşalım.

İşte proton.

Ve aslında proton

-- atom çekirdeğindeki proton sayısını tanımlar

ve bunla ilgili birazdan konuşacağız --

bu bir elementin ne olduğunu tanımlar.

Yani bu elementi tanımlayan şeydir.

buradaki periyodik tabloya bakarsanız,

elementların atom numaralarına göre sıralandığını görürsünüz,

ve atom numarası

tam olarak elementdeki proton sayısını gösterir.

Yani tanıma göre, hidrojenin 1 protonu vardır.

Helyumun 2 protonu bulunur. Karbon 6 protona sahiptir.

7 protonlu bir karbonunuz olamaz.

Eğer olursa o azot olur,

artık karbon olmaz.

Oksijende 8 proton var. .

Bir şekilde bir proton daha eklersek

oksijen olmaktan çıkar

ve flor olur. Yani proton sayısı elementi tanımlar.

Elemente kimliğini verir.

Ve atom numarası, protonların sayısı,

protonların sayısı -- hatırlayın,

bu üste yazılan sayıdır

periyodik tablodaki elementlerin her biri için

--- proton sayısı

atom numarasına eşittir

atom numarasına eşittir.

Ve bu sayı yukarı konuyor çünkü bu

bir elementin karakteristik özelliklerini belirler

Atomun diğer iki birleşeni

-- Tahminen şöyle diyoruz --

elektron ve nötrondur.

Ve kafanızda oluşturmaya başlayabileceğiniz model

-- ve bu model, kimya boyunca göreceğimiz,

biraz daha soyut

ve hayal etmesi güç hale gelecek --

fakat bunun hakkında düşünmenin bir yolu

protonlarınız ve nötronlarınız var

ve bunlar atomun merkezindeler

Bunlar atomun çekirdeği.

Örnek olarak biliyoruz ki karbonda 6 proton var.

İşte bir, iki, üç, dört, beş, altı.

Karbon 12, bu karbonun bir çeşididir

ve 6 nötronu vardır.

Farklı nötron sayıları olan

karbon versiyonlarınız olabilir.

Yani nötronlar değişebilir, rlektronlar değişebilir,

halen aynı elemente sahip olursunuz.

Protonlar değişemez.

Protonu değiştirirseniz farklı bir element elde etmiş olursunuz.

Şimdi bir karbon 12 çiziyorum.

İşte bir, iki, üç, dört, beş, altı.

Bu karbon 12 nin çekirdeği

Bazen böyle yazılır.

Bazen esasen

proton sayısı da yazılır.

Karbon 12 yazmamızın nedeni,

-- gördüğünüz gibi 6 nötron saydım --

bunun toplam olmasıdır.

bunu toplam sayı olarak görebilirsiniz

-- bunu görmenin bir yolu,

ve ileride bu nüans farkına biraz daha iyi anlayacağız,

-- bu atomun çekirdeğindeki toplam

proton ve nötron sayısıdır.

Ve tanım gereği bu karbonun atom numarası 6,

fakat buraya tekrar yazabiliriz,

sadece kendimize hatırlatabilmek için.

Yani karbon atomunun merkezinde bu çekirdeğimiz var.

Ve karbon 12, 6 proton ve 6 nötrona sahip.

Karbonun bir diğer çeşidi ise karbon 14 ve bunda 6 proton, 8 nötron var.

6 proton, dolayısıyla 8 nötron olmalı.

Yani nötron sayısı değişebilir.

Ama buradaki karbon 12

ve karbon 12 nötr ise

ve birazdab bu kelime hakkında da biraz nüans vereceğim

eğer nötr ise 6 elektronu olur

İşte 6 tane elektron çiziyorum.

bir, iki, üç, dört, beş, altı.

Ve bir yolu, -- elektronlar ve çekirdel arasındaki ilişki

hakkında düşünmenin

belki de ilk yolu

elektronları çevrede,

çekirdeğin çevresinde dolaşıyor

olarak hayal etmektir.

Bir model de onları çekirdeğin

etrafında yörüngede olarak düşünmektedir,

ki bu çok da doğru değildir.

Onlar, örneğin güneşin etrafındaki bir gezegen gibi

yörüngede dolaşmazlar.

Ama bu güzel bir başlama noktası.

Bir başka yol ise onları çekirdeğin etrafında zıplıyor olarak

hayal etmek ya da uğulduyorlarmış gibi.

Ve bunun nedeni

bu seviyede gerçekte olanın çok ilginç bir hal almazı,

ve elektronun gerçekten ne yapıyor olduğunu anlamak için

aslında quantim fiziği almamız gerekir.

Fakat kafanızdaki ilk zihinsel model

carbon 12 atomunun merkezinde

çekirdeği olduğudur.

Tam burada da çekirdek var.

Ve bu elektronlar da çekirdeğin etrafında zıplıyorlar.

Bu elektronların zıplayıp

gitmemelerinin sebebi ise

çekirdeğe bir şekilde bağlı olmaları

ve atomun bir parçası olmaları,

bunun sebebi protonların pozitif yüke,

elektronların negatif yüke sahip olması.

Ve bu bu temel parçacıkların temel özelliği.

Bir yükün bir etiketin dışında ne anlam ifade

ettiğini düşünmeye başladığınızda

işler oldukça derinleşmeye başlar.

Fakat bu konuda bildiğimiz şey,

elektromanyetik güçten bahsettiğimizde

zıt yüklerin birbirini çektiğidir.

Bunu düşünmenin en kolay yolu

protonlar ve elektronlar

farklı yüklere sahip olduklarından

birbirlerini çekerler.

Nötronlar yüksüzdürler

ve sadece çekirdekte öylece dururlar,

belirli elementlerin atomları için

özellikler üzerinde belirli bir seviyede etkileri yoktur.

Ama elektronların uçup

gitmemelerinin sebebi

çekiliyor olmalarıdır.

Çekirdeğe doğru çekilmektedirler.

Ve inanılmaz derecede yüksek hızlara sahiptirler

-- gerçekten de zordur --

yine burada

elektronun ne yapıyor olduğunu

konuşmaya başladığımızda

fiziğin ilginç bir kısmına dokunmaya başlıyoruz.

-- fakat bu kadarı yeter --

tahmin ediyorum ki

çekirdeğin etrafında zıplarken

neden üzerine düşmediğini sorabilirsiniz.

Herhalde bu bunu düşünmenin bir yolu.

İşte burada bahsettiğim karbon 12

proton sayısıyla belirlenmiş.

Oksijen ise 8 protona sahip olmasıyla tanımlanacaktır.

Elektronlar başka elektronlarla etkileşime girebilirler.

Farklı atomlar tarafında alınabilirler.

Ve bu kimya hakkındaki anlayışımızın

büyük kısmını oluşturur.

Bu atomun ya da belirli bir elementin

ne kadar elektronu olduğuna bağlıdır.

Bu elektronların nasıl düzenlendiği

ya da başka elementlerin ya da aynı elementin diğer atomlarının

elektronlarının nasıl düzenlendiğine bağlıdır.

Bir elementin atomunun aynı elementin başka atomuyla nasıl tepki vereceğini yada başka bir elementin atomuyla

birleşip ya da birleşmeyeceğini birbirlerini çekip ya da iteceklerini düşünmeye başlayabiliriz.

Örnek olarak, bunu daha sonra öğreneceğiz, bir atomun bir yerde karbondan herhangi bir nedenle elektron çekebilir

Bazı belirli elementlerin atomlarının daha fazla elektrona eğilimli oldukları hakkında konuşacağız.

Atom karbonda elektron aldıktan sonra karbonda proton sayısından az elektron olacak

Yani 5 elektron ve 6 protonu olacak.

Ve biz de net bir pozitif yük elde edeceğiz.

Bu ilk yaptığım karbon 12de

6 proton ve altı nötron vardı ve yük iptal edilmişti.

Ama bir elektron kaybettiğinde 5 tanesi kaldı ve net bir pozitif yük elde etti.

Bunlar hakkında kimya bölümünde daha fazla konuşacağız

Umarım ki bu kadar güzel bir başlangıç için memnunsunuzdur.

Bu temel yerleşime atom dendiğini

ve bu temel yerleşimin de daha fazla temelden oluştuğunu

ve bunların da atom özelliklerini değiştirmek için yar değiştirdiklerini hatta atomlar arası geçiş yaptığını öğrenmişsinizdir.