Co siedzi w głowie mistrza prokrastynacji

Tim Urban wie, że odkładanie na później nie ma sensu, ale nie jest w stanie odzwyczaić się od czekania na ostatnią chwilę, żeby w końcu coś zrobić.
W zabawnej i wnikliwej prelekcji Urban zabiera nas na hulankę po YouTube, do króliczych dziur na Wikipedii, rundkę wyglądania przez okno oraz zachęca do zastanowienia się porządnie nad tym, co tak naprawdę odkładamy na później, zanim zabraknie nam czasu.

W college'u

studiowałem nauki polityczne,

co oznacza, że musiałem dużo pisać.

Kiedy normalny student pisze esej,

rozkłada pracę mniej więcej tak.

Wiadomo,

(Śmiech)

zacznie trochę wolniej,

ale w pierwszym tygodniu zrobi tyle,

że kiedy później się przyłoży,

zrobi wszystko jak trzeba. Pełna kultura.

(Śmiech)

Też tak chciałem.

Taki był plan.

Byłem przygotowany,

ale kiedy nadchodził czas na esej,

robiłem coś takiego.

(Śmiech)

Tak było z każdym esejem.

Aż nadszedł czas pisania
pracy dyplomowej na 90 stron,

pracy, na którą powinno się
przeznaczyć cały rok.

Wiedziałem, że do takiej pracy,
mój zwykły system nie wystarczy.

Było to zbyt duże zadanie,

więc zrobiłem plan.

Postanowiłem działać mniej więcej tak.

Tak miał wyglądać ten rok.

Zacząłbym na luzie,

w kolejnych miesiącach przyśpieszył,

a na koniec wrzucił wyższy bieg,

trochę jak po schodach.

Trudno wejść po schodach?

Nic wielkiego, zgadza się?

Lecz stało się coś przedziwnego.

Kilka pierwszych miesięcy?

Nadeszły i odeszły,

a ja nic nie zrobiłem.

Mieliśmy wspaniały zmodyfikowany plan.

(Śmiech)

Potem...

(Śmiech)

Potem minęły środkowe miesiące,

a ja wciąż nic nie napisałem,

więc byliśmy tutaj.

Następnie z dwóch miesięcy
zrobił się jeden,

który zamienił się w dwa tygodnie.

Pewnego dnia budzę się,

do ostatecznego terminu
zostały trzy dni,

a ja dalej nie napisałem ani słowa,

więc zrobiłem jedyną możliwą rzecz.

Napisałem 90 stron w 72 godziny,

zarywając nie jedną, ale dwie noce,

człowiek nie powinien zarywać dwóch nocy,

rzuciłem się biegiem przez kampus,

rzutem na taśmę

zdążyłem tuż przed terminem.

Myślałem, że to już koniec.

Tydzień później dzwoni telefon

z uczelni.

"Tim Urban?"

"Słucham?"

"Musimy porozmawiać o pańskiej pracy".

"OK", mówię.

Na co słyszę:

"To najlepsza praca w naszej historii".

(Śmiech)

(Brawa)

Tak nie było.

(Śmiech)

To była bardzo, bardzo zła praca.

(Śmiech)

Chciałem nacieszyć się chwilą,
kiedy myśleliście,

"ten gość jest niesamowity".

(Śmiech)

Moja praca była fatalna.

Dzisiaj jestem blogerem.

Piszę blog "Czekaj, tylko po co".

Parę lat temu postanowiłem pisać
o odkładaniu na później.

Moje zachowanie zawsze dziwiło
nie-prokrastynatorów

i chciałem wytłumaczyć
nieodwlekającym tego świata,

co dzieje się w głowie prokrastynatora,

dlaczego tacy jesteśmy.

Miałem teorię,

że mózg prokrastynatora różni się

od mózgu innych ludzi.

Znalazłem laboratorium
rezonansu magnetycznego,

gdzie mogłem zeskanować swój mózg

i mózg prawdziwego nie-prokrastynatora,

żeby móc je porównać.

Przyniosłem je dziś, żeby wam pokazać.

Spróbujcie przyjrzeć się dokładnie,
żeby zobaczyć różnicę.

Jeśli nie jesteście ekspertami od mózgu,

nie będzie to oczywiste, ale spójrzcie.

Oto mózg nie-prokrastynatora.

(Śmiech)

A to jest

mój mózg.

(Śmiech)

Jest pewna różnica.

Oba mózgi mają Racjonalnego Decydenta,

ale mózg prokrastynatora

ma też Małpę natychmiastowej gratyfikacji.

Co to oznacza dla prokrastynatora?

Wszystko jest super,
dopóki nie zdarzy się to.

[Teraz weźmy się do pracy.]
[Nie!]

Racjonalny Decydent podejmuje
rozsądną decyzję,

żeby wydajnie popracować,

ale Małpie plan się nie podoba,

więc przejmuje ster

i mówi: "Przeczytajmy
całą stronę Wikipedii dotyczącą

afery Nancy Kerrigan/Tonyi Harding,

ponieważ właśnie mi się przypomniała".

(Śmiech)

Potem...

(Śmiech)

Potem przejdziemy się do lodówki,

sprawdzić, czy nic się w niej
nie zmieniło od 10 minut.

Następnie oddamy się filmom na YouTube,

zaczniemy od Richarda Feynmana,
opowiadającego o magnesach,

a dużo dużo później skończymy na wywiadach

z mamą Justina Biebera.

(Śmiech)

Wszystko to trochę potrwa,

więc dziś nie znajdziemy
w grafiku miejsca na pracę.

Sorry!

(Westchnienie)

Co tu się dzieje?

Małpa natychmiastowej gratyfikacji
raczej nie jest

wymarzonym sternikiem.

Interesuje się tylko chwilą obecną.

Nie ma pamięci przeszłości
ani wiedzy na temat przyszłości.

Interesują ją tylko dwie rzeczy:

żeby było łatwo i przyjemnie.

W świecie zwierząt to się sprawdza.

Jeśli jesteś psem

i spędzasz życie na rzeczach
łatwych i przyjemnych,

odnosisz wielki sukces!

(Śmiech)

Dla Małpy,

ludzie są tylko gatunkiem zwierząt.

Muszą się wyspać, dobrze zjeść
i zadbać o przedłużenie gatunku,

co w czasach plemiennych
mogło się sprawdzać.

Ale, jak pewnie zauważyliście,
nie żyjemy w czasach plemion.

Jesteśmy zaawansowaną cywilizacją,
a Małpa nie wie, co to takiego.

Dlatego mózg ma kolejną postać,

Racjonalnego Decydenta,

umożliwiajacego nam rzeczy,
jakich inne zwierzęta nie potrafią.

Potrafimy wizualizować przyszłość.

Potrafimy zobaczyć pełny obraz.

Potrafimy planować.

On chce to uwzględnić.

Pragnie, żebyśmy robili coś,

co ma sens na daną chwilę.

Czasami jest sens

robić rzeczy łatwe i przyjemne,

np. jeść kolację, iść spać,

cieszyć się zasłużonym wolnym czasem.

Te rzeczy mogą się pokrywać.

Czasami się zgadzają.

Kiedy indziej o wiele sensowniej

zrobić coś trudnego i mniej przyjemnego

dla dobra całego obrazu.

Wtedy mamy konflikt.

Dla prokrastynatora

konflikt za każdym razem
kończy się podobnie,

lokując go na długo
w strefie pomarańczowej,

miejscu łatwym i przyjemnym,
całkowicie poza "strefą sensu".

Nazywam je "mrocznym placem zabaw".

(Śmiech)

Mroczny plac zabaw

dobrze znają wszyscy
odkładający na później.

Strefa czynności czasu wolnego

w chwilach, kiedy nie powinniśmy
oddawać się takim czynnościom.

Zabawa na mrocznym placu zabaw

nie jest przyjemnością,
bo nie jest zasłużona.

Powietrze przepełniają wina,
strach, niepokój, samonienawiść,

wszystkie cudowne
odczucia prokrastynatora.

Gdy Małpa jest za sterem, pytanie brzmi,

jak prokrastynator ma przejść
do strefy niebieskiej,

mniej przyjemnej, ale gdzie
mają miejsce ważne rzeczy.

Okazuje się, że prokrastynator
ma anioła stróża,

spoglądającego z góry i czuwającego

w najgorszych momentach.

Ten ktoś, to Potwór Paniki.

(Śmiech)

Potwór Paniki większość czasu
jest uśpiony.

Budzi się znienacka,
gdy termin jest za blisko

lub grozi publiczne upokorzenie,

katastrofa zawodowa
czy inne straszne konsekwencje.

Co ważniejsze, tylko jego boi się Małpa.

Niedawno stał się
bardzo istotny w moim życiu,

ponieważ sześć miesięcy temu
skontaktował się ze mną ktoś z TED

i zaprosił do wygłoszenia prelekcji TED.

(Śmiech)

Oczywiście zgodziłem się.

Zawsze chciałem
mieć na koncie prelekcję TED.

(Śmiech)

(Brawa)

Pośród tych całych emocji

Racjonalny Decydent
wydawał się czymś martwić.

"Czy na pewno wiemy,
na co się zdecydowaliśmy?

Rozumiemy, co będzie miało miejsce
w konkretnym dniu w przyszłości?

Trzeba usiąść i zająć się tym od razu".

Małpa na to: "Całkowita racja,
ale otwórzmy tylko Google Earth,

zejdźmy na sam dół Indii,
jakieś 60 metrów nad ziemią,

potem przez dwie i pół godziny
przesuwajmy się na samą górę kraju,

żeby lepiej poczuć Indie".

(Śmiech)

Tak zrobiliśmy tego dnia.

(Śmiech)

Z sześciu miesięcy zrobiły się cztery,
potem dwa, w końcu jeden.

Zespół TED opublikował listę prelegentów.

Wszedłem na stronę, a tam moja twarz

patrzy na mnie.

Zgadnijcie, kto się obudził?

(Śmiech)

Potwór Paniki zaczął tracić zmysły,

a parę sekund później
chaos opanował cały system.

(Śmiech)

A Małpa, pamiętajcie,
że boi się Potwora Paniki,

hop na drzewo!

Wreszcie,

wreszcie Racjonalny Decydent
może przejąć ster,

a ja zacząć pracę nad prelekcją.

Potwór Paniki tłumaczy

wszystkie obłąkane przypadki
odkładania na później,

czyli jak mogłem przez dwa tygodnie,

nie być w stanie napisać
pierwszego zdania artykułu,

a potem magicznie wykazać
niewiarygodną pracowitość,

nie spać całą noc i napisać osiem stron.

Cała ta sytuacja i jej trzy postacie

to właśnie system prokrastynatora.

Niezbyt piękny, ale w efekcie skuteczny.

Parę lat temu zdecydowałem się
napisać o tym na blogu.

Zdumiał mnie odzew.

Dosłownie tysiące maili

od przeróżnych ludzi z całego świata,

zajmujących się różnymi rzeczami.

Pielęgniarki, bankierzy,
malarze, inżynierowie

oraz całe mnóstwo doktorantów.

(Śmiech)

Wszyscy pisali to samo.

"Mam ten sam problem".

Uderzył mnie kontrast
między lekkim tonem mego tekstu

a powagą tych maili.

Głęboko sfrustrowani ludzie pisali,

co prokrastynacja zrobiła z ich życia,

co zrobiła im Małpa.

Zastanowiłem się.

Skoro system prokrastynatora działa,
o co chodzi?

Dlaczego jest im tak źle?

Okazuje się, że są dwa rodzaje odwlekania.

Wszystko, o czym dziś mówiłem,
przykłady, które podałem,

wszystkie mają termin.

Gdy jest termin ostateczny,

efekty prokrastynacji
są ograniczone czasowo,

ponieważ Potwór Paniki wkracza do akcji.

Inny rodzaj prokrastynacji

istnieje w sytuacjach bezterminowych.

Jeśli marzy ci się kariera
oparta na inicjatywie własnej,

w dziedzinie sztuki lub biznesu,

nie ma tam terminów.
Na początku nic się nie dzieje,

dopóki się nie ruszysz i nie popracujesz,

żeby sprawy nabrały tempa.

Poza karierą są też inne ważne rzeczy

bez terminów,

takie jak spotkania rodzinne,
ćwiczenia, dbanie o zdrowie,

praca nad związkiem

lub zakończenie związku,
który nie ma sensu.

Jeśli dla prokrastynatora jedynym
mechanizmem zrobienia czegoś trudnego

jest Potwór Paniki, to mamy problem,

bo w sytuacjach bez terminu

Potwór Paniki nie pokazuje się.

Nie ma po co się budzić,

więc efekty prokrastynacji,
której nic nie ogranicza

nie mają końca.

Długofalowe odkładanie na później

dużo mniej widać i słychać

niż przyjemniejsze, krótkofalowe,
oparte na dacie ostatecznej.

Cierpienie trwa w milczeniu
i w samotności.

Bywa to źródłem

długotrwałego nieszczęścia
i żalu za tym, co mogło być.

Zrozumiałem, że dlatego ludzie piszą

i są w takim złym miejscu.

Nie chodzi o projekt na ostatnią chwilę.

Długofalowa prokrastynacja sprawia,
że czują się jak widz

we własnym życiu.

Nie chodzi o frustrację
z powodu niespełnionych marzeń.

Oni nawet nie zaczęli za nimi gonić.

Czytałem te maile i olśniło mnie.

Nie-prokrastynatorzy nie istnieją.

Tak myślę - wszyscy jesteście
prokrastynatorami.

Może nie każdy radzi sobie tak słabo,

jak niektórzy z nas.

(Śmiech)

Może są tacy,
co mają zdrowy stosunek do terminów,

ale pamiętajcie,
najbardziej podstępny trik Małpy,

to brak terminu ostatecznego.

Chcę wam pokazać jeszcze jedną rzecz.

To "kalendarz życia".

Jedna rubryka na każdy tydzień
90-letniego życia.

Nie ma zbyt wielu rubryk,

zwłaszcza, że sporo już zużyliśmy.

Musimy się dobrze przyjrzeć
temu kalendarzowi.

Musimy się zastanowić,
co tak naprawdę odkładamy na później,

bo wszyscy coś w życiu odwlekamy.

Musimy pamiętać o istnieniu
Małpy natychmiastowej gratyfikacji.

Jest to zadanie dla nas wszystkich.

Ponieważ nie zostało wiele kratek,

powinniśmy zacząć już dziś.

Może nie dziś dziś, ale...

(Śmiech)

No wiecie.

Jakoś niedługo.

Dziękuję.

(Brawa)