Usta bir erteleyicinin kafasının içindekiler

Tim Urban erteleme hastalığının mantıklı olmadığını biliyor ama işleri halletmek için son dakikaya kadar bekleme huyundan bir türlü kurtulamadı. Bu eğlenceli ve aydınlatıcı konuşmada, Urban bizi üst üste YouTube videoları izlemekten, Vikipedi'nin tavşan deliklerine ve pencereden dışarı bakma nöbetlerine uzanan bir yolculuğa çıkarıyor ve zamanımız dolmadan önce neyi ertelediğimiz konusunda daha fazla düşünmek için bizi cesaretlendiriyor.

Üniversitede

siyasal bilgiler okuyordum.

Bu yüzden epey makale yazmam gerekiyordu.

Normal bir öğrenci makale yazarken,

iş yükünü genelde bu şekilde dağıtır.

Yani, işte --

(Kahkahalar)

Önce biraz yavaş bir başlangıç yaparsınız

ama ilk hafta için
yeteri kadar yazmışsınızdır.

Sonra daha çok çalıştığınız
birkaç günden sonra

her şey rahatça hallolur.

(Kahkahalar)

Ben de böyle yapmak istiyordum.

Planım buydu.

Bu şekilde yapmaya hazırdım

ama gerçekten makale yazmam gerektiğinde,

bu tarz bir şey yapıyordum.

(Kahkahalar)

Her makalede hep böyle oluyordu.

Ama sonra 90 sayfalık, üzerinde
bir sene boyunca uğraşmanız gereken

bitirme tezim geldi.

Böyle bir ödevi normal çalışma şeklimle
yapamayacağımı biliyordum.

Fazla büyük bir projeydi.

Ben de her şeyi planladım

ve bu şekilde gitmeye karar verdim.

Bir seneyi bu şekilde kullanacaktım.

Önce hafif başlayıp

yılın ortasına doğru çalışmayı arttıracak

ve sonunda vitesi iyice yükseltecektim.

Aynı küçük bir merdiven gibi.

Merdivenleri çıkmak
ne kadar zor olabilirdi ki?

Lafı bile olmaz, değil mi?

Ama sonra çok acayip bir şey oldu.

O ilk birkaç ay var ya,

bir anda gelip geçti

ve ben pek bir şey yapamadım.

O yüzden revize edilmiş
yeni müthiş bir plan yaptım.

(Kahkahalar)

Ve sonra --

(Kahkahalar)

Sonra ortadaki aylar da geçip gitti

ve ben yine bir şey yazmadım.

Sonunda bu duruma geldik.

Kalan iki ay, bir aya;

bir ay da iki haftaya dönüştü.

Bir gün uyandığımda,

son teslim tarihine üç gün kalmıştı

ve ben hâlâ tek bir kelime yazmamıştım.

Ben de yapabileceğim tek şeyi yaptım.

Tek gece değil, tam iki gece sabahlayarak

72 saatte 90 sayfa yazdım.

İnsanların iki gece üst üste
sabahlamaması gerek aslında.

Kampüsü koşarak geçip

ağır çekimde içeri dalarak

tam son anda tezimi teslim ettim.

Her şey bitti sanıyordum.

Ama bir hafta sonra telefonum çaldı,

okuldan arıyorlardı.

"Tim Urban ile mi görüşüyoruz?" dediler.

"Evet." dedim.

"Teziniz hakkında
konuşmamız gerek." dediler.

"Olur." dedim.

Sonra da dediler ki;

"Bu şimdiye kadar gördüğümüz en iyi tez."

(Kahkahalar)

(Alkış)

Tabii böyle olmadı.

(Kahkahalar)

Çok çok kötü bir tezdi.

(Kahkahalar)

Sadece hepinizin bir anlığına,
"Bu adam inanılmaz biri!"

diye düşünmesinin
keyfini çıkarmak istedim.

(Kahkahalar)

Hayır gerçekten çok çok kötüydü.

Neyse, şimdi ben bir blog yazarıyım.

Wait But Why (Bekle Niye) isimli
blogu yazıyorum.

Birkaç yıl önce erteleme hastalığı
ile ilgili yazmaya karar vermiştim.

Benim davranışım, etrafımdaki erteleyici
olmayanların hep kafasını karıştırmıştır.

Ben de dünyadaki
erteleyici olmayan insanlara,

erteleyicilerin kafasında neler döndüğünü

ve neden böyle olduğumuzu
açıklamak istedim.

Erteleyicilerin beyinlerinin

diğer insanların beyinlerinden
daha farklı olduğuna dair

bir hipotezim var.

Bunu test etmek için benim beynimle,

erteleyici olmadığı kanıtlanmış
birinin beynini tarayıp

onları karşılaştırmamı sağlayan

bir MR laboratuvarı buldum.

Sonuçları size göstermek için
bugün buraya getirdim.

Bir farklılık olup olmadığını anlamak
için dikkatlice bakmanızı istiyorum.

Eğitimli bir beyin uzmanı
olmadığınızı biliyorum.

Fark o kadar da bariz değil
ama bir bakın işte, olur mu?

İşte erteleyici olmayan birinin beyni.

(Kahkahalar)

Şimdi...

bu da benim beynim.

(Kahkahalar)

Bir farklılık var.

İki beyinde de
Mantıklı Karar Verici varken,

erteleyicinin beyninde

bir de Anlık Haz Maymunu var.

Peki bu erteleyici için ne anlama geliyor?

Her şeyin yolunda olduğu anlamına geliyor,
ta ki bu olana kadar.

[Biraz iş bitirmek için harika bir zaman.]
[Hayır!]

Mantıklı Karar Verici,
verimli bir şey yapmak için

mantıklı bir karar verecek

ama Maymun bu planı sevmiyor

ve dümeni ele alıp;

"Hadi Nancy Kerrigan - Tonya Harding
skandalı hakkındaki

bütün Vikipedi sayfasını okuyalım,

çünkü az önce öyle bir olay
olduğunu hatırladım." diyor.

(Kahkahalar)

Sonra --

(Kahkahalar)

Sonra da, daha 10 dakika önce
baktığımız buzdolabına gidip

yeni bir şey var mı diye bakacağız.

Ondan sonra, Richard Feynman'ın

mıknatıslar hakkında konuştuğu
videolarla başlayıp çok sonra

Justin Bieber'ın annesiyle yapılan
röportajları izlemekle son bulan

bir YouTube sarmalına gireceğiz.

(Kahkahalar)

"Bütün bunlar biraz zaman alacak,

o yüzden bugün
hiç iş yapacak vaktimiz kalmayacak."

"Üzgünüm!"

(İç çekme)

Burada neler dönüyor böyle?

Anlık Haz Maymunu, dümenin başına
geçmesini istediğiniz türde

birine benzemiyor.

Tamamen şu anda yaşıyor.

Geçmişe dair bir anısı,
geleceğe dair bir bilgisi yok

ve sadece iki şeyi umursuyor:

Rahatlık ve eğlence.

Hayvanlar aleminde bu sorunsuz çalışır.

Eğer bir köpekseniz

ve bütün hayatınızı sadece rahat
ve eğlenceli şeyler yaparak geçiriyorsanız

bu büyük bir başarıdır!

(Kahkahalar)

Maymun'a göre

insanlar da bir tür hayvan.

İyi uyumalarını, iyi beslenmelerini
ve üremelerini sağlamalısınız.

Kabile dönemlerinde
bu normal sayılabilirdi.

Ama fark etmediyseniz,
şu an kabile dönemlerinde değiliz.

Gelişmiş bir medeniyetin içindeyiz
ve Maymun bunun ne olduğunu bilmiyor.

Bu yüzden beynimizde başka biri daha var;

bize, başka hiçbir hayvanın

yapamadığı şeyleri yapma
yeteneği veren Mantıklı Karar Verici.

Geleceği gözümüzde canlandırabiliriz.

Büyük resmi görebiliriz.

Uzun vadeli planlar yapabiliriz.

O da bunların hepsini
göz önüne almak istiyor.

Şu anda neyi yapmak mantıklıysa

sadece onu yapmamızı istiyor.

Bazen, akşam yemeği yemek,
yatmaya gitmek

ya da hak edilmiş boş zamanın

keyfini çıkarmak gibi

rahat ve eğlenceli şeyleri
yapmak mantıklı olabilir.

Bu yüzden bir örtüşme var.

Bazen ikisi de aynı fikirde oluyor.

Ama diğer zamanlarda,
büyük resmin uğruna

daha zor ve daha az zevkli işleri yapmak

çok daha mantıklı olabiliyor.

İşte çatışma burada başlıyor.

Erteleyici için bu çatışma,

her seferinde aynı şekilde
sona erme eğilimde oluyor;

onun, bu turuncu bölgede, Mantıklı Olaylar
çemberinin tamamen dışındaki

rahat ve eğlenceli bir yerde
saatler harcamasına neden olarak.

Ben oraya Karanlık Oyun Alanı diyorum.

(Kahkahalar)

Karanlık Oyun Alanı

bütün erteleyicilerin
çok iyi bildikleri bir yer.

Boş zaman faaliyetlerinin,

boş zaman faaliyetlerinin yapılmaması
gereken zamanlarda yapıldığı bir yer.

Karanlık Oyun Alanı'nda
yaşadığınız eğlence,

gerçek bir eğlence değildir,
çünkü hiç hak edilmemiştir

ve ortam suçluluk, korku, endişe,
kendinden nefret etme gibi

bütün o güzel
erteleyici duygularıyla doludur.

Mesele şu ki; Maymun'un
dümenin başında olduğu bu durumda

erteleyici, kendisini daha az zevkli ama
gerçekten önemli şeylerin

gerçekleştiği yer olan
bu mavi bölgeye, nasıl taşıyabilir?

Görünüşe göre, erteleyicinin
bir koruyucu meleği var;

ona her zaman yukarıdan bakıp

en karanlık anlarında onu kollayan

Panik Canavarı denen biri.

(Kahkahalar)

Panik Canavarı çoğu zaman uykudadır,

ama bir işin son teslim tarihi
çok yaklaştığında

ya da herkese rezil olma, kariyer felaketi

veya başka korkutucu sonuçların ortaya
çıkma tehlikesi olduğunda aniden uyanır.

En önemlisi; o, Maymun'u
dehşete düşüren tek şeydir.

O, kısa bir süre önce
benim hayatımda da yer alıyordu,

çünkü TED görevlileri
altı ay kadar önce bana ulaşıp

beni bir TED Konuşması
yapmaya davet ettiler.

(Kahkahalar)

Tabii ki "evet" dedim.

Geçmişte bir TED Konuşması yapmış olmak
her zaman hayallerimden biri olmuştu.

(Kahkahalar)

(Alkış)

Ama tüm bu coşku sürerken,

Mantıklı Karar Verici'nin aklında
başka bir şey var gibiydi.

"Az önce neyi kabul ettiğimizin
farkında mıyız?" diyordu.

"Şu anda olan şeyin gelecekte bir gün
gerçekleşeceğini anlıyor muyuz?"

"Hemen oturup
bu konu hakkında çalışmalıyız."

Maymun da; "Tamamen katıyorum
ama hadi Google Earth'ü açıp

Hindistan'ın dibine,
yerin 60 metre üstüne zumlayalım

ve iki buçuk saat boyunca, ülkenin en üst
noktasına gelinceye dek yukarı çıkalım.

Böylece Hindistan'ı
daha iyi anlayabiliriz." diyordu.

(Kahkahalar)

O günü bunu yaparak geçirdik.

(Kahkahalar)

Altı ay dört aya, dört ay da
iki aya ve sonra bir aya dönüşürken,

TED görevlileri konuşmacıların isimlerini
yayınlamaya karar verdi.

İnternet sitesini açtığımda,

bana bakan kendi yüzümü gördüm.

Bilin bakalım kim uyandı?

(Kahkahalar)

Panik Canavarı aklını yitirmeye başladı

ve birkaç saniye sonra
bütün sistem kargaşa içindeydi.

(Kahkahalar)

Panik Canavarı'ndan çok korkan Maymun

bir anda ağaca kaçtı!

Nihayet,

sonunda Mantıklı Karar Verici
dümenin başına geçebildi

ve ben de konuşmama
çalışmaya başlayabildim.

Panik Canavarı, benim gibi birinin

bir makalenin ilk cümlesini
iki haftada yazamazken

birden bütün gece uyanık kalıp

sekiz sayfa yazı yazacak çalışma ahlakını

mucizevi bir şekilde nasıl bulduğu gibi

bütün o oldukça çılgın
erteleyici davranışlarını açıklıyor.

Üç karakterli bu durum

erteleyicinin sistemini oluşturuyor.

Pek hoş değil ama sonuçta işe yarıyor.

Birkaç yıl önce blogda yazmaya
karar verdiğim konu buydu.

Yazıyı yazdığımda, gelen cevaplar
karşısında şaşkına döndüm.

Dünyanın her yerindeki,

bir sürü farklı iş yapan,
bir sürü farklı insandan

binlerce e-posta geldi.

Bu insanların arasında hemşireler,
bankacılar, ressamlar, mühendisler

ve bir sürü doktora öğrencisi var.

(Kahkahalar)

Hepsi de aynı şeyi söylüyordu:

"Bu sorun bende de var."

Ama dikkatimi çeken şey
yazının yumuşak üslubuyla

e-postaların ağırlığı arasındaki zıtlıktı.

Bu insanlar ertelemenin
hayatlarına ne yaptığını,

bu Maymun'un onlara ne yaptığını

yoğun bir hüsranla anlatıyorlardı.

Ben de bunu düşünüp şöyle dedim;

madem erteleyicinin sistemi işe yarıyor
o hâlde sorun ne?

Neden bütün bu insanlar böyle karanlıkta?

Anlaşılan o ki ortada
iki farklı tür erteleme var.

Bugün bahsettiğim her şeyin,
verdiğim örneklerin hepsinin

bir son teslim tarihi var.

Ortada bir teslim tarihi olunca

işin içine Panik Canavarı
dâhil olduğu için

ertelemenin etkileri
kısa dönemle sınırlı oluyor.

Ama son teslim tarihinin
olmadığı durumlarda

ortaya çıkan ikinci bir
erteleme türü daha var.

Sanatta ya da yeni bir girişimde bulunarak

bir kariyer sahibi olmak istiyorsanız,

böyle şeylerde son teslim tarihi olmaz,
çünkü siz işe girişip

çok çalışmaya başlayana kadar

hiçbir şey gerçekleşmez.

Ayrıca kariyeriniz haricinde
son teslim tarihi olmayan

bir sürü önemli şey daha var:

Ailenize vakit ayırmak,
spor yapmak ve sağlığınıza dikkat etmek,

ilişkiniz için çabalamak

ya da yürümeyen bir ilişkiyi
bitirmek gibi.

Eğer erteleyicinin bu zor şeyleri
başarabilmek için tek yöntemi

Panik Canavarı ise
ortada sorun var demektir.

Çünkü son teslim tarihinin
olmadığı bu durumlarda

Panik Canavarı ortaya çıkmıyor.

Onun uyanmasını gerektirecek bir şey yok,

o yüzden ertelemenin etkileri
sınırlı olmuyor,

sonsuza kadar uzanıyor.

İşte diğer komik, kısa dönemli
teslim tarihine dayanan ertelemeye göre

çok daha az fark edilen

ve üzerinde çok daha az konuşulan da
bu uzun dönemli erteleme.

İnsanlar genelde acısını sessizce
ve kendi kendilerine yaşıyorlar.

Uzun dönemli mutsuzlukların

ve pişmanlıkların
bir çoğunun kaynağı bu olabiliyor.

Ben de, bu insanların
bana e-posta göndermelerinin

ve bu kadar kötü bir durumda olmalarının
nedeni bu diye düşündüm.

Bir proje için sıkışmış durumda değiller.

Onların zaman zaman kendi hayatlarında

bir seyirci gibi hissetmelerine
neden olan şey bu uzun dönemli erteleme.

Yaşadıkları hüsran hayallerini
başaramadıklarından dolayı değil,

onların peşine düşmeye bile
başlayamadıkları için.

Bu e-postaları okuyunca birden,

aslında erteleyici olmayan
hiç kimse olmadığını anladım.

Evet doğru.
Bence hepiniz erteleyicisiniz.

Hepinizin durumu bazılarımızınki kadar

berbat olmayabilir tabii.

(Kahkahalar)

Bazılarınızın son teslim tarihleriyle
sağlıklı bir ilişkisi olabilir,

ama unutmayın Maymun'un en sinsi numarası

ortada son teslim tarihi
yokken ortaya çıkıyor.

Size son bir şey göstermek istiyorum.

Ben buna Hayat Takvimi diyorum.

90 yıllık bir hayatın
her bir haftası için bir kutucuk.

O kadar da çok kutucuk yok,

özellikle de bu kutucukların
çoğunu kullandığımızı düşünürsek.

Bence hepimizin bu takvime
uzunca ve dikkatlice bakması gerekiyor.

Aslında neleri ertelediğimiz
konusunda düşünmeliyiz,

çünkü herkes hayatta
bir şeyleri erteliyor.

Anlık Haz Maymunu'nun farkında olmalıyız.

Bu hepimizin yapması gereken bir şey.

Takvimde pek fazla
kutucuk olmadığı için de

muhtemelen bunu yapmaya
hemen bugün başlamalıyız.

Yani, belki bugün değil ama...

(Kahkahalar)

İşte.

Yakın bir zamanda.

Teşekkürler.

(Alkış)