Τέσσερα ΛΑΘΟΣ Πράγματα που Πιστεύουμε για την Αρχαία Ελλάδα! | The Mythologist

Υπάρχει άραγε άνθρωπος εκεί έξω που να
μην του έρχεται έστω και κάτι στο μυαλό

όταν ακούει τις λέξεις "Αρχαία Ελλάδα";
Δύσκολο!

Κάποιοι σκέφτονται τον Παρθενώνα,
κάποιοι τους μεγάλους άντρες,

τους στρατηγούς, τους πολιτικούς
ή τους φιλοσόφους.

Ίσως να μας έρχεται στο μυαλό
η δημοκρατία, ο πόλεμος, οι τέχνες,

το θέατρο, η φιλοσοφία, οι μύθοι...

Κι όμως, ενώ ακούμε πρακτικά από τα πρώτα
χρόνια της ζωής μας (από το σχολείο) αλλά

και μετέπειτα για την αρχαία Ελλάδα και
έχουμε πολλά πράγματα στο μυαλό μας

για αυτή, πολλά από αυτά
που θεωρούμε ως δεδομένα

δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα!
Σήμερα θα δούμε κάποια από αυτά:

Τέσσερα λάθος πράγματα που πιστεύουμε
για την αρχαία Ελλάδα.

Πάμε να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Επιμέλεια υποτιτλισμού στα ελληνικά:
Νίκος Ντενισλής

Ακούω πολύ κόσμο κατά καιρούς (και εδώ
στα social media και στο youtube και κάτω

από τα βίντεο αλλά και όταν
με βρίσκει από κοντά) να με ρωτάει:

"Κωνσταντίνε, εσύ, ως αρχαιολόγος,
για πες μας:

στην αρχαία Ελλάδα ίσχυε αυτό;"

ή "τι πίστευαν για αυτό
στην αρχαία Ελλάδα;"

Πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις
αλλά ξεκινούν από λάθος βάση.

Γιατί;
Διότι δεν υπήρχε μία συγκεκριμένη

"αρχαία Ελλάδα",
ούτε χρονικά ούτε γεωγραφικά.

Στις περισσότερες περιπτώσεις νομίζω
ο κόσμος (χωρίς να φταίει ο ίδιος,

απλώς του έχει εντυπωθεί αυτή η εικόνα)
όταν ακούει για την αρχαία Ελλάδα

σκέφτεται συχνά την αρχαία Αθήνα,
τη Σπάρτη, το Λεωνίδα, το Μέγα Αλέξανδρο

και γενικά την κλασική περίοδο,
πάνω κάτω ένα διάστημα 200 χρόνων

περίπου δηλαδή και μάλιστα σε
συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.

Ε, αυτό είναι λάθος!

Αρχαία Ελλάδα ήταν και
το 800 π.Χ στην Αθήνα,

αρχαία Ελλάδα φυσικά ήταν
και το 500 π.Χ. στην Αθήνα,

ενώ -φυσικότατα- αρχαία Ελλάδα
ήταν και το 200 μ.Χ στην Αθήνα.

Σας διαβεβαιώνω ότι μέσα σε αυτά τα
-σχεδόν- 1000 χρόνια πολύ λίγα πράγματα

έμειναν τα ίδια στην αρχαία Αθήνα,
όπως είναι εύκολο να καταλάβει κανείς.

Το ίδιο ισχύει και γεωγραφικά
την ίδια περίοδο.

Αρχαία Ελλάδα ήταν και στην Αθήνα
του 500 π.Χ. και στη Σπάρτη του 500 π.Χ.

και στην Κόρινθο και στη Θήβα
και στην κάτω Ιταλία.

Σας διαβεβαιώνω και πάλι ότι οι
πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας

είχαν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους
ως προς τα πιστεύω τους,

τις πεποιθήσεις τους, τους νόμους τους,
τους μύθους τους

ή ακόμα και το λόγο τους.

Όλες οι πόλεις-κράτη είχαν κοινά
χαρακτηριστικά που τις έκαναν "ελληνικές"

και που έκαναν τους
κατοίκους της "Έλληνες".

Ωστόσο είχαν πολλές διαφορές και,
επομένως, δεν υπήρχε μία και ενιαία

και ίδια αρχαία Ελλάδα.

Συμπέρασμα: όταν θέλουμε να μάθουμε κάτι
για την αρχαία Ελλάδα πρέπει να γινόμαστε

συγκεκριμένοι ως προς
το πότε και ως προς το πού.

Για παράδειγμα, θέλω να μάθω πώς έπιναν
το κρασί τους οι αρχαίοι Έλληνες.

Πότε και πού;

Το 500 π.Χ. στην Αθήνα;
Το 800 π.Χ. στην κάτω Ιταλία;

Ή το 200 μ.Χ στη Μακεδονία;

Τώρα, για να είστε εδώ, πάει να πει
ότι σας ενδιαφέρουν πάρα πολύ και

η αρχαιότητα και η ιστορία, ειδικά
όταν πρόκειται για τους προγόνους μας.

Όπως σας έχω πει πολλές φορές μέσα από
αυτό το κανάλι, λατρεύω όταν φεύγουν

οι προβολείς του ενδιαφέροντος και της
ιστορίας από τους μεγάλους επιφανείς

άνδρες, τους πολιτικούς, τους φιλοσόφους,
τους στρατηγούς τους βασιλείς και πέφτουν

πάνω στους απλούς καθημερινούς ανθρώπους,
που δεν διέφεραν και τόσο πολύ από εμάς.

Απλοί καθημερινοί άνθρωποι που ζούσαν
τις ζωές τους. όπως κάνουμε και εμείς:

διασκέδαζαν, διηγούνταν φανταστικές
ιστορίες, έκαναν σεξ, μονομαχούσαν,

μιλούσαν για φαντάσματα,
ασχολούνταν με τη μαγεία...

Γιατί σας τα λέω όλα αυτά όμως;
Διότι είμαι στην πολύ ευχάριστη θέση

σήμερα να σας πληροφορήσω ότι το Κέντρο
Ανοικτών Διαδικτυακών Μαθημάτων ΜΑΘΗΣΙΣ

των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης
προσφέρει ένα διαδικτυακό και ασύγχρονο

μάθημα που ασχολείται ακριβώς με
αυτά τα θέματα και το οποίο μπορεί

να το παρακολουθήσει όποιος
ή όποια ενδιαφέρεται.

Βία, διασκέδαση, φανταστικές ιστορίες,
δεισιδαιμονίες, πορνεία, ευνούχοι και

άλλα πολύ ενδιαφέροντα ανθρώπινα και
καθημερινά πράγματα σε ένα διαδικτυακό

μάθημα με έξι ενότητες για τις οποίες
θα μιλήσουν πέντε πανεπιστημιακοί,

ο καθένας για το αντικείμενό του.
Η παρακολούθηση του μαθήματος,

το οποίο πραγματικά το θεωρώ εξαιρετικά
ενδιαφέρον είναι εντελώς δωρεάν και

όποιος ή όποια θέλει να το παρακολουθήσει
μπορεί να συμπληρώσει και τα σχετικά τεστ

και να πάρει βεβαίωση παρακολούθησης
με ένα μικρό συμβολικό αντίτιμο.

Μπορείτε να βρείτε το σύνδεσμο
που θα σας οδηγήσει στις εγγραφές

του μαθήματος αυτού, είτε στην περιγραφή
ακριβώς κάτω από το βίντεο είτε στο πρώτο

καρφιτσωμένο σχόλιο ακριβώς
κάτω από την περιγραφή

για να το παρακολουθήσετε και
να γνωρίσετε όλες αυτές τις πολύ

ενδιαφέρουσες πτυχές της καθημερινότητας
των ανθρώπων στην ύστερη αρχαιότητα αλλά

και τους ίδιους τους αφανείς
ανθρώπους της εποχής.

Δεν χρειάζεται να σας πω καν ότι θα
το παρακολουθήσω και εγώ με εξαιρετικά

μεγάλο ενδιαφέρον και
ανυπομονώ να ξεκινήσει

Μέχρι τότε, ωστόσο, πάμε να μιλήσουμε
για τους μύθους των αρχαίων Ελλήνων

και για την πεποίθηση που έχουν μερικοί
ότι αυτοί οι μύθοι δεν ήταν τίποτα άλλο

παρά παραμύθια.

Σε αυτό εδώ το κανάλι, που πλέον
ξεπεράσαμε και τις 200.000 συνδρομητών,

πράγμα για το οποίο σας ευχαριστώ πάρα
πάρα πολύ, μας αρέσει πολύ η μυθολογία.

Και ενώ εμείς εδώ, οι 200.000
που μας αρέσει η μυθολογία,

μπορεί να το γνωρίζουμε (όλοι λιγότερο
ή περισσότερο) υπάρχει αρκετός κόσμος

εκεί έξω ο οποίος πιστεύει ότι οι μύθοι
των αρχαίων Ελλήνων δεν ήταν τίποτα άλλο

από παραμύθια γεμάτα φαντασία,
κάτι το οποίο δεν ανταποκρίνεται

στην πραγματικότητα και
είναι εξαιρετικά λάθος.

Οι μύθοι των αρχαίων Ελλήνων ήταν κάτι
πολύ περισσότερο από απλές ιστορίες που

έβγαλαν οι αρχαίοι Έλληνες από το μυαλό
τους χρησιμοποιώντας τη φαντασία τους.

Ήταν πολύ ουσιαστικοί, συμβολικοί και
πολλές φορές πολύ περισσότερο κοντά

στην ιστορία και την πραγματικότητα
απ' όσο κάποιοι συνειδητοποιούν.

Θα μου πείτε τώρα:

"κάτσε, βρε Κωνσταντίνε; Τι εννοείς;
Ότι όλα όσα περιγράφονται στη μυθολογία

είναι αλήθεια και πρέπει -ξέρω 'γω-
να τα παίρνουμε ως κυριολεξία

ή ως πραγματικότητα;
Πολέμησαν οι τιτάνες με τους θεούς;

Πάνω στον Όλυμπο τα έτρωγαν
και τα έπιναν οι θεοί;

Υπήρχαν τα τέρατα και
τα πλάσματα των μύθων;"

Όχι, αλλά ναι!
Τι εννοώ:

όταν οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν
αυτούς τους μύθους, δεν είναι ότι

ξύπνησαν μια μέρα, μαζεύτηκαν και είπαν

"Τι θα κάνουμε; Πάμε να φτιάξουμε μερικές
ωραίες ιστορίες με τη φαντασία μας

νά 'χουμε να λέμε πριν κοιμηθούμε!"

Μέσα από τη μυθολογία, οι αρχαίοι Έλληνες
προσπάθησαν να εξηγήσουν τον κόσμο,

το περιβάλλον, τη φύση, τις ηθικές αξίες,
τα ιδανικά τους, την ιστορία τους,

το τι συμβαίνει πριν τη ζωή, κατά τη
διάρκειά της αλλά και μετά το τέλος της.

Σε όλα αυτά έδωσαν συμβολικές μορφές και
ονόματα με σκοπό να τα κατανοήσουν όσο

περισσότερο μπορούσαν και μάλιστα σε
εποχές κατά τις οποίες δεν είχαν

την επιστήμη όπως την έχουμε εμείς
σήμερα, για να τα κατανοήσουν

με διαφορετικό και
πιο επιστημονικό τρόπο.

Επομένως, οι μύθοι δεν είναι κυριολεκτικά
αλήθεια αλλά δεν είναι και παραμύθια.

Έχουν τους συμβολισμούς τους και έχουν
πολύ μεγαλύτερη αξία από την απλή

διδακτική αξία ενός παραμυθιού.
Φυσικά, υπάρχουν και μύθοι οι οποίοι

δεν είναι μόνο συμβολικοί αλλά ενδέχεται
να ανταποκρίνονται και στην ιστορική

πραγματικότητα και δεν χρειάζεται
να πάμε μακριά για αυτό: Τρωικός Πόλεμος!

Θα μου πείτε πάλι

"Ότι τι δηλαδή; Ότι η Έριδα έδωσε ένα
χρυσό μήλο από τον Κήπο των Εσπερίδων

στον Πάρη για να επιλέξει ποια απ' τις
τρεις θεές ήταν η πιο όμορφη και έτσι

έγινε ο πόλεμος και μετά κατέβηκαν
οι θεοί, όπως ο Άρης, και πολεμούσαν

έξω από τα τείχη της Τροίας;

Και τι;
Υπήρχε ο Αχιλλέας, που ήταν σχεδόν

αθάνατος εκτός απ' τη φτέρνα του
γιατί η μητέρα του τον βούτηξε

στα αθάνατα νερά της Στυγός
και τον κρατούσε απ' τη φτέρνα;

Όχι βέβαια!

Αλλά οι πιθανότητες να έγινε όντως
ο Τρωικός Πόλεμος είναι εξαιρετικά

πολλές, για να μην πούμε
ότι είναι σχεδόν βέβαιο,

πράγμα, το οποίο σημαίνει ότι πίσω
από τους μύθους του Τρωικού Πολέμου

έχουμε ιστορία ή, για να το
πω καλύτερα, ιστορικό πυρήνα.

Επομένως, έχουμε και ιστορική
αξία, άρα όχι παραμύθια.

Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά,
πάρα πολλά παραδείγματα,

αλλά νομίζω το λύσαμε αυτό,
οπότε πάμε στο επόμενο.

Φέρτε στο μυαλό σας για λίγο την αρχαία
ελληνική τέχνη της κλασικής περιόδου.

Πιθανόν να σκέφτεστε κάποιο
ναό ή και κάποιο γλυπτό.

Ακόμα πιο πιθανό είναι αυτούς τους ναούς
και αυτά τα γλυπτά τα οποία φανταζόμαστε

να τα φέρουμε στο μυαλό μας με τον
τρόπο με τον οποίον τα γνωρίζουμε

όπως τα βλέπουμε στα μουσεία σήμερα
ή στους αρχαιολογικούς χώρους,

δηλαδή κατάλευκα.

Και όμως: πολλά από αυτά
δεν ήταν κατάλευκα!

Είχαν χρώματα και μάλιστα
πολλά και πολύ έντονα.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτού
είναι και ο ίδιος ο Παρθενώνας,

είτε τον έχουμε δει σε εικόνες βιβλίων
είτε στο διαδίκτυο, είτε τον έχουμε

επισκεφτεί στο βράχο
(ειλικρινά ελπίζω το δεύτερο).

Έχουμε σίγουρα στο μυαλό μας το λευκό
πεντελικό μάρμαρο από το οποίο

είχε κατασκευαστεί.
Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτες που έχουνε

γίνει αξιοποιώντας τεχνικές σάρωσης
από τη μοριακή φασματογραφία

ή την υπέρυθρη ακτινοβολία και άλλα,
μπορούμε πλέον να πούμε με βεβαιότητα

ότι ο Παρθενώνας είχε
πολύ έντονα χρώματα.

Όπως βλέπετε και στις εικόνες
το λεγόμενο "αιγυπτιακό μπλε",

το κόκκινο του μολύβδου, ο αιματίτης
(το κόκκινο δηλαδή και αυτό, άλλο είδος),

το πράσινο συνέθεταν στα αετώματα και
στις μετώπες ένα πολύχρωμο θέαμα

που σίγουρα στα μάτια μας φαντάζει
εντυπωσιακό αλλά και πολύ διαφορετικό

από αυτό που έχουμε σήμερα στο μυαλό μας.
Το ίδιο ίσχυε και με πολλά γλυπτά,

όπως αυτή η κόρη που βρίσκεται
σήμερα στο μουσείο Ακρόπολης.

Εδώ τα ίχνη των χρωμάτων είναι
ελάχιστα ορατά ακόμα και σήμερα,

ενώ σε αναπαραστάσεις που έχουν γίνει
βλέπουμε πόσο έντονα πρέπει να ήταν.

Υπάρχει άραγε άνθρωπος εκεί έξω
που να μην ξέρει ότι το πολίτευμα

της δημοκρατίας γεννήθηκε και
διαμορφώθηκε στην Αθήνα του 5ου

και του 4ου αιώνα π.Χ.;

Όχι αυτό το πολίτευμα που αποκαλούμε
σήμερα δημοκρατία, το οποίο δεν είναι

και ορισμός της εξουσίας του δήμου,
αν με ρωτάτε, αλλά της πραγματικής

άμεσης δημοκρατίας.

Η ίδια η λέξη προφανώς είναι ελληνική.

Όλος ο κόσμος ξέρει ότι στους δρόμους
(τους ιστορικούς δρόμους) του ιστορικού

κέντρου της Αθήνας, τους οποίους
περπατάμε για τη βόλτα ή για τα ψώνια μας

γεννήθηκε η δημοκρατία και αυτό,
για μένα τουλάχιστον, είναι κάτι

το συγκλονιστικό.

Βέβαια, για τις λεπτομέρειες του
πολιτεύματος, το πώς λειτουργούσε

και το πώς εξελίχθηκε θα πρέπει
κάποιος να ψάξει και λίγο περισσότερο.

Βασικά να έχει είτε την όρεξη, είτε την
επιθυμία είτε την πετριά για να κάτσει

να το ψάξει αυτό.
Μόνο όμως έτσι μπορεί κάποιος

να καταλάβει τη φιλοσοφία της
δημοκρατίας, την τεράστια σημασία της

και το πώς εν τέλει βοήθησε το
πολίτευμα αυτό στο να ανθίσει

ο πολιτισμός της κλασικής περιόδου
της Αθήνας περισσότερο αλλά όχι μόνο.

Αυτό που ίσως δεν γνωρίζουν πολλοί και
πολλές είναι ότι η αθηναϊκή δημοκρατία

έφερνε μεν την εξουσία στα χέρια
του δήμου μέσα από τις ψηφοφορίες,

τις συνελεύσεις ή τα αξιώματα,
αλλά δεν ήταν για όλους.

Αυτά τα δικαιώματα τα είχαν οι πολίτες
και μόνο, αλλά στην κατηγορία των πολιτών

δεν ανήκαν όλοι οι άνθρωποι που ζούσαν
και κατοικούσαν εντός της πόλης.

Η συμμετοχή στην αθηναϊκή δημοκρατία
δεν υπήρχε για τους δούλους,

για τους μέτοικους (δηλαδή αυτούς
που είχαν έρθει από άλλες πόλεις),

για όσους δεν ήταν Αθηναίοι πολίτες
και δεν υπήρχε ούτε για τις γυναίκες.

Σύμφωνα με υπολογισμούς και μελέτες
που έχουν γίνει, η συμμετοχή

στις δημοκρατικές διαδικασίες αφορούσε
τελικά μόλις το 10-20% του συνολικού

πληθυσμού της πόλης.

Είναι ένα ενδιαφέρον στοιχείο
αν μη τι άλλο, χωρίς βέβαια

αυτό να αναιρεί τη γενικότερη
σπουδαιότητα της δημοκρατικής συνθήκης

στην Αθήνα.

Πάντως η αθηναϊκή δημοκρατία
δεν ήταν για όλους.

Γνωρίζετε μήπως και άλλα πράγματα
τα οποία -λανθασμένα- πιστεύουμε

για την αρχαία Ελλάδα;
Αν ναι, τότε γράψτε τα κάτω

στα σχόλια να τα μαζέψω και να
κάνουμε και ένα ακόμα ίσως αντίστοιχο

τέτοιο επεισόδιο.
Ό,τι σας ενδιαφέρει είναι στην περιγραφή:

και τα βιβλία μου για τη μυθολογία
και τα προϊόντα του project

"the Mythologist" και οι τρόποι
υποστήριξης και φυσικά το νέο

εξαιρετικά ενδιαφέρον μάθημα του ΜΑΘΗΣΙΣ,
το οποίο μπορείτε να το βρείτε και

στην περιγραφή αλλά και στο πρώτο
καρφιτσωμένο σχόλιο για να το

παρακολουθήσετε εντελώς δωρεάν.
Μέχρι το επόμενό μας βίντεο,

εύχομαι σε όλους τους ανθρώπους
που παρακολούθησαν το σημερινό

(και λίγο περισσότερο στους patreons
του project "the Mythologist"

που στηρίζουν έμπρακτα και μηνιαία
την προσπάθεια που κάνουμε εδώ)

νά 'στε καλά