< Return to Video

Cái nào tốt hơn: Xà phòng hay dung dịch rửa tay khô? - Alex Rosenthal và Pall Thordarson

  • 0:08 - 0:11
    Nhìn cận kề lại, tay bạn
    không hề láng mịn tí nào.
  • 0:11 - 0:14
    Với những đầu nhọn và rãnh lõm,
    nếp gấp và vết nứt,
  • 0:14 - 0:18
    có vô số nơi trú ẩn cho vi-rút dính vào.
  • 0:18 - 0:22
    Nếu bạn chạm vào mặt mình,
    bạn có thể bị lây nhiễm vi-rút.
  • 0:22 - 0:27
    Nhưng có hai cách cực kỳ đơn giản
    mà bạn có thể ngăn nó xảy ra:
  • 0:27 - 0:29
    xà phòng và nước,
    và dung dịch rửa tay khô.
  • 0:29 - 0:32
    Vậy cái nào thì tốt hơn?
  • 0:32 - 0:35
    Vi-rút corona gây ra COVID-19
  • 0:35 - 0:41
    là một trong nhiều vi-rút có bề mặt bảo vệ
    bên ngoài được tạo từ lớp lipid kép.
  • 0:41 - 0:46
    Những lipid này là những
    phân tử hình kẹp có đầu ưa nước,
  • 0:46 - 0:49
    và đuôi kỵ nước.
  • 0:49 - 0:55
    Vậy nên trong môi trường nhiều nước,
    lipid sẽ tự nhiên tạo nên vỏ bọc như này,
  • 0:55 - 0:58
    với phần đầu hướng ra ngoài
    và phần đuôi hướng vào trong.
  • 0:58 - 1:04
    Phản ứng chung của chúng với nước
    khiến lipid gắn vào nhau một cách lỏng lẻo
  • 1:04 - 1:07
    nó được gọi là hiệu ứng kỵ nước.
  • 1:07 - 1:12
    Cấu trúc bên ngoài giúp cho
    bộ máy phân tử của vi-rút
  • 1:12 - 1:16
    phá qua màng tế bào và
    xâm chiếm tế bào của chúng ta.
  • 1:16 - 1:20
    Nhưng nó có hàng ngàn
    trong hàng ngàn điểm yếu
  • 1:20 - 1:23
    mà những phân tử thích hợp có thể cạy nó.
  • 1:23 - 1:26
    Và đây là khi xà phòng vào cuộc.
  • 1:26 - 1:32
    Một giọt của một hiệu xà phòng bất kỳ
    chứa cả triệu tỷ phân tử
  • 1:32 - 1:36
    gọi là phân tử lưỡng phần,
    giống với chất lipid sinh học.
  • 1:36 - 1:40
    Đuôi của chúng cũng kỵ nước như vậy,
  • 1:40 - 1:45
    cạnh tranh vị trí với
    lipid tạo nên vỏ bọc của vi-rút.
  • 1:45 - 1:50
    Nhưng chúng đủ khác biệt
    để phá vỡ tính cân đối của màng vi-rút,
  • 1:50 - 1:54
    làm cho toàn thể sụp đổ.
  • 1:54 - 1:59
    Những chất lưỡng phần này tự tạo
    bong bóng của mình quanh những phân tử
  • 1:59 - 2:03
    bao gồm cả ARN và protein của vi-rút.
  • 2:03 - 2:08
    Cho nước vào, và bạn sẽ
    rửa sạch bong bóng đi.
  • 2:08 - 2:13
    Dung dịch rửa tay khô không hoạt động như
    một đòn bẫy, mà như một trận động đất hơn.
  • 2:13 - 2:16
    Khi vi-rút corona bị bao quanh bởi nước,
  • 2:16 - 2:21
    hiệu ứng kỵ nước khiến cho liên kết
    trong lớp màng thêm sức mạnh.
  • 2:21 - 2:24
    Nó cũng giữ vững những protein lớn
  • 2:24 - 2:28
    mà hình thành nên
    những đầu nhọn của vi-rút corona
  • 2:28 - 2:32
    đúng chỗ và đúng hình dạng cho phép
    chúng lây nhiễm vào tế bào của bạn.
  • 2:32 - 2:36
    Nếu bạn phơi khô vi-rút trong không khí,
    nó sẽ giữ nguyên tính ổn định của nó.
  • 2:36 - 2:41
    Nhưng giờ vây quanh nó
    với nồng độ cồn cao,
  • 2:41 - 2:46
    như ethanol hay isopropanol trong
    phần lớn dung dịch rửa tay khô.
  • 2:46 - 2:48
    Nó khiến cho hiệu ứng kỵ nước biến mất,
  • 2:48 - 2:51
    và các phân tử có thêm không gian
    để di chuyển qua lại.
  • 2:51 - 2:57
    Hiệu quả tổng thể như là gỡ bỏ hết
    đinh và vôi vữa của một căn nhà ra
  • 2:57 - 2:59
    và rồi đập tan nó với một cơn động đất.
  • 2:59 - 3:04
    Màng tế bào đổ sập xuống
    và những đầu nhọn protein vỡ vụn ra.
  • 3:04 - 3:08
    Trong cả hai phương thức, quá trình
    tiêu diệt vi-rút trong thực tế
  • 3:08 - 3:10
    xảy ra chỉ trong một vài giây.
  • 3:10 - 3:14
    Nhưng các bác sĩ
    khuyến khích rửa tay ít nhất 20 giây
  • 3:14 - 3:18
    vì bề mặt phức tạp của bàn tay.
  • 3:18 - 3:24
    Xà phòng và dung dịch rửa tay cần tới mọi
    nơi, bao gồm lòng bàn tay, đầu ngón tay,
  • 3:24 - 3:27
    mu bàn tay, và giữa các ngón tay,
  • 3:27 - 3:29
    để có thể thật sự bảo vệ bạn.
  • 3:29 - 3:32
    Và nhất là trong thời điểm bùng phát
    của vi-rút corona,
  • 3:32 - 3:37
    các bác sĩ khuyến khích rửa tay
    bằng xà phòng và nước nếu có thể.
  • 3:37 - 3:41
    Dù cả hai phương thức đều có hiệu quả
    tương tự trong việc tiêu diệt vi-rút,
  • 3:41 - 3:44
    xà phòng và nước có hai lợi ích:
  • 3:44 - 3:49
    trước hết, nó rửa sạch những vết bẩn
    có thể ẩn giấu những phần tử vi-rút.
  • 3:49 - 3:50
    Nhưng quan trọng hơn hết,
  • 3:50 - 3:56
    xà phòng và nước dễ dàng bao phủ
    toàn bộ bề mặt bàn tay trong 20 giây.
  • 3:56 - 4:01
    Dĩ nhiên, dung dịch rửa tay khô
    thì thuận tiện sử dụng hơn khi ra ngoài.
  • 4:01 - 4:06
    Khi không có bồn rửa tay, hãy dùng
    dung dịch rửa tay cách cặn kẽ nhất có thể
  • 4:06 - 4:09
    và cọ xát tay bạn tới khi chúng khô ráo.
  • 4:09 - 4:12
    Đáng tiếc thay, có hàng tỷ người
  • 4:12 - 4:15
    không được cung cấp nguồn nước uống sạch,
  • 4:15 - 4:20
    đây là vấn đề lớn tại bất kỳ thời điểm nào
    nhưng đặc biệt là giữa đợt bùng phát dịch.
  • 4:20 - 4:25
    Các nhà nghiên cứu và nhóm cứu trợ đang
    chu cấp giải pháp cho những cộng đồng đó.
  • 4:25 - 4:30
    Một ví dụ là một thiết bị sử dụng
    muối, nước, và ắc qui xe hơi
  • 4:30 - 4:34
    để làm nước clo giết chết
    những mầm bệnh gây hại
  • 4:34 - 4:37
    và an toàn cho việc rửa tay.
  • 4:37 - 4:41
    Nên nếu có thể, xà phòng và nước được
    khuyến khích sử dụng cho vi-rút corona,
  • 4:41 - 4:45
    Nhưng liệu nó có nghĩa rằng nó là tốt nhất
    cho tất cả các đợt bùng phát vi-rút?
  • 4:45 - 4:47
    Không hẳn thế.
  • 4:47 - 4:51
    Nhiều bệnh cảm cúm
    thông thường từ rhinovirus
  • 4:51 - 4:55
    có cấu trúc protein hình khối
    gọi là capsid (vỏ bọc)
  • 4:55 - 4:57
    thay vì lớp màng lipid.
  • 4:57 - 5:00
    Capsid không có nhiều điểm yếu
  • 5:00 - 5:03
    để chất lưỡng phần xà phòng
    có thể cạy chúng ra,
  • 5:03 - 5:06
    nên nó tốn nhiều thời gian hơn
    để xà phòng trở nên hiệu quả.
  • 5:06 - 5:10
    Tuy nhiên một số bề mặt protein
    vẫn bị yếu thế
  • 5:10 - 5:13
    với hiệu quả làm mất ổn định
    của dung dịch rửa tay khô.
  • 5:13 - 5:18
    Trong những trường hợp tương tự này,
    dung dịch rửa tay có thể hiệu quả hơn,
  • 5:18 - 5:23
    đặc biệt là nếu sau đó bạn rửa tay
    để loại bỏ đi những phần tử còn lại.
  • 5:23 - 5:27
    Cách tốt nhất để biết nên dùng thứ gì
    cho từng đợt bùng phát,
  • 5:27 - 5:31
    cũng là cách tốt nhất cho
    tất cả mọi thứ liên quan tới bệnh tật,
  • 5:31 - 5:35
    đó là theo sát lời khuyên của
    các chuyên gia y tế có uy tín.
Title:
Cái nào tốt hơn: Xà phòng hay dung dịch rửa tay khô? - Alex Rosenthal và Pall Thordarson
Speaker:
Alex Rosenthal và Pall Thordarson
Description:

Xem trọn bộ bài học: https://ed.ted.com/lessons/which-is-better-soap-or-hand-sanitizer-alex-rosenthal-and-pall-thordarson

Nhìn cận kề, tay bạn không hề láng mịn tí nào. Với những đầu nhọn và rãnh lõm, nếp gấp và vết nứt, có vô số nơi trú ẩn cho vi-rút dính vào. Nếu bạn đụng vào mặt mình, bạn sẽ có thể bị lây nhiễm vi-rút. Nhưng có hai cách cực kỳ đơn giản bạn có thể ngăn nó xảy ra: xà phòng và nước, và dung dịch rửa tay khô. Vậy cách nào là tốt hơn? Alex Rosenthai và Pall Thordarson đã nghiên cứu điều này.

Bài học bởi Alex Rosenthal và Pall Thordarson, đạo diễn bởi Artrake Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:36

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.