< Return to Video

دەتوانیت "مەتەڵ"ی ئەنیشتاین چارەسەر بکەیت؟ - دان ڤان دێر ڤیرێن

  • 0:09 - 0:12
    پێش ئەوەی فیزیا هەڵبکات بە سەرەو ژێر،
  • 0:12 - 0:16
    ئەلبێرت ئەنیشتاینی گەنج
    بلیمەتی خۆی نیشاندا
  • 0:16 - 0:22
    بە پێشکەش کردنی مەتەڵێکی ئاڵۆز کە
    بەشدار بێت لەم لیستەی بەڵگەکان.
  • 0:22 - 0:24
    دەتوانی بەرەنگاری کێشەکانی مێشک ببیەوە
  • 0:24 - 0:27
    کە لەلایەن یەکێک لەزیرەکترینەکان نووسراوە
    لە مێژوودا؟
  • 0:27 - 0:29
    با لێدانێکی لێبکەین.
  • 0:29 - 0:33
    دەگمەنترین ماسی جیهان
    لە ناو ئەمبارەکە دزرا.
  • 0:33 - 0:39
    پۆلیس دوای بۆنەکەی کەوت
    لە پێنج خانوو لەیەک شەقام.
  • 0:39 - 0:41
    بەڵام ھەموو خانوەکان
    ناتوانن بگەڕێن بە یەکجار،
  • 0:41 - 0:45
    ئەگەر بە هەڵە هەڵیان بژێرن،
    دزەکە دەزانێت کە ئەوان لە دوای ئەون.
  • 0:45 - 0:50
    ئەوە بە دەست تۆیە،باشترین لێکۆڵەری شارەکە،
    بۆ چارەسەرکردنی ئەم حاڵەتە.
  • 0:50 - 0:53
    کاتێک گەیشتیتە شوێنی ڕوداوەکە،
    پۆلیس پێت دەڵێت کە ئەوان چی دەزانن.
  • 0:53 - 0:55
    یەک:
  • 0:55 - 0:58
    خاوەنەکەی هەر خانوویەک
    لە نەتەوەیەکی جیاوازە،
  • 0:58 - 1:00
    خواردنەوەیەکی جیاواز دەخۆیتەوە،
  • 1:00 - 1:03
    وە جگەرەیەکی جیاواز دەکێشێ.
  • 1:03 - 1:04
    دوو:
  • 1:04 - 1:08
    دیواری ناوەوەی هەر خانوویەک
    ڕەنگێکی جیاوازیان کردووە.
  • 1:08 - 1:09
    سێ:
  • 1:09 - 1:15
    هەر خانوویەک ئاژەڵێکی جیاوازی تێدایە،
    یەکێک لەوانە ماسییە.
  • 1:15 - 1:18
    دوای چەند کاتژمێرێک لە لێڵکردنی پسپۆڕان،
    هەندێک بەڵگە کۆدەکەیتەوە.
  • 1:18 - 1:21
    لەوانەیە زۆر زانیاری دەرکەون،
  • 1:21 - 1:24
    بەڵام رێچکەیەکی لۆژیکی ڕوون هەیە
    بۆ چارەسەر.
  • 1:24 - 1:26
    چاره سه رکردنی مەتەڵ ده بێت وەک سودوکو،
  • 1:26 - 1:33
    بۆیە لەوانەیە یارمەتی بدۆزیتەوە بۆڕێکخستن
    و زانیاریت لە تۆڕدا،وەک ئەمە
  • 1:33 - 1:36
    وەستانی ڤیدیۆ لەسەر شاشەی خوارەوە تا
    بە بەڵگەکانت دابچمەوە ومەتەڵەکە چارەبکەیت.
  • 1:39 - 1:40
    وەڵامی:٣
  • 1:40 - 1:41
    ٢
  • 1:41 - 1:42
    ١
  • 1:42 - 1:47
    بۆ دەستپێکردن، زانیاریەکان پڕدەکەیتەوە
    لە بەڵگەکانی هەشت و نۆ.
  • 1:47 - 1:51
    یەکسەر،تۆ ئەوەت بۆ دەردەکەوێت لەو کاتەوە
    لە نەرویج لە کۆتایی شەقامەکە،
  • 1:51 - 1:54
    تەنها یەک خانوو لە تەنیشتەوە هەیە،
  • 1:54 - 1:57
    کە دەبێت ئەو دیوارە شینانەی
    لە بەڵگەکانی چواردە.
  • 1:57 - 2:02
    بەڵگەی پێنجەم دەڵێت دیوارە سەوزەکان
    خاوەن ماڵەکە قاوە دەخواتەوە.
  • 2:02 - 2:06
    ناکرێت ماڵی ناوەند بێت لەو کاتەوەی
    خاوەنەکەی شیر دەخوات،
  • 2:06 - 2:11
    بەڵام هەروەها ناتوانێت دووەم ماڵ بێت،
    کە دەزانیت دیواری شینی هەیە.
  • 2:11 - 2:13
    وە لە بەڵگەی چوار دەڵێت
  • 2:13 - 2:17
    خانووە سەوزەکەی دیوارەکە دەبێت ڕاستەوخۆ
    لەلای چەپی دیوارە سپییەکە بێت،
  • 2:17 - 2:20
    ئەمە یەکەم کەس نییە
    یان پێنجەم ماڵیش.
  • 2:20 - 2:23
    تاکە شوێن ماوە
    بۆ خانووە سەوزەکەی دیوار
  • 2:23 - 2:26
    لەگەڵ قاوەخۆرەکە
    خاڵی چوارەمە،
  • 2:26 - 2:29
    واتە خانووە دیوارە سپیەکە
    پێنجەمە.
  • 2:29 - 2:32
    بەڵگەی یەکەمم پێت دەدات
    ھی نەتەوە و ڕەنگێک.
  • 2:32 - 2:36
    لە کاتی بزربوونی تاکە ستوونێک
    ئەم بەهایانە ناوەندی یەکەمن،
  • 2:36 - 2:39
    ئەمە دەبێت خانووە سوورەکەی بەریتانیا بێت.
  • 2:39 - 2:42
    ئێستا کە تاکە کەس دیاری نەکراوە
    ڕەنگی دیوارەکە زەردە،
  • 2:42 - 2:44
    ئەمە دەبێت بۆ یەکەم ماڵ جێبەجێبکرێت بکرێت،
  • 2:44 - 2:47
    کە بەڵگەی حەوت دەڵێت
    دوکەڵکێشەکەی دەنهیل دەژین.
  • 2:47 - 2:52
    وە بەڵگەی یازدە پێت دەڵێت کە
    خاوەنی ئەسپەکە لە دەرگای تەنیشتە،
  • 2:52 - 2:55
    کە تەنها دووەم خانووە.
  • 2:55 - 3:00
    هەنگاوی داهاتوو ئەوەیە کە بزانین
    نەرویجیەکە چی لە یەکەم خانوودا دەخواتەوە.
  • 3:00 - 3:03
    ناتوانرێت چا بێت، بەڵگەی سێ پێت دەڵێت
    ئەوە داینە.
  • 3:03 - 3:09
    وەک بەڵگەی دوازدە،ناکرێت ڕەگی بیرەبێت
    لەو کاتەوەی ئەو کەسە بلوماستەری دەکێشێ،
  • 3:09 - 3:11
    وە لەو کاتەوەی تۆ
    شیر و قاوەت دیاری کردووە،
  • 3:11 - 3:13
    دەبێت ئاو بێت.
  • 3:13 - 3:14
    لە بەڵگەی پانزەوە،
  • 3:14 - 3:18
    دەزانیت کە دراوسێکەی نەرویجیەکان،
    کە تەنها لە ماڵی دووەمدا بێت،
  • 3:18 - 3:20
    دووکەڵی تێکەڵەکان.
  • 3:20 - 3:23
    ئێستا کە تاکە خاڵی تۆڕەکە
    بەبێ جگەرە و خواردنەوە
  • 3:23 - 3:25
    لە ستوونی پێنجەمدا،
  • 3:25 - 3:28
    کە دەبێت ماڵی ئەو کەسە بێت
    لە بەڵگەکانی دوازدە.
  • 3:28 - 3:31
    وە لەوەتەی ئەمە تەنها دووەم خانوو جێ دێڵێت
    بەبێ خواردنەوە،
  • 3:31 - 3:36
    دەبێت دانی و چا خواردنەوەکانی لەوێ بژی.
  • 3:36 - 3:41
    چوارەم خانوو ئێستا تاکە خانووە
    کە ونبونی نەتەوە و براندێکی جگەرە،
  • 3:41 - 3:45
    بۆیە شازادەی جگەرەکێشانی ئەڵمانی
    دەبێت سێزدە کەس لەوێ بژی.
  • 3:45 - 3:49
    لە ڕێگەی لەناوبەرەوە دەتوانیت ئەنجام بدەیت
    کە بریت مۆڵی پێڵ دەکێشێ
  • 3:49 - 3:51
    وە (سوەد) لە پێنجەم ماڵدا دەژی،
  • 3:51 - 3:54
    لە کاتێکدا بەڵگەی شەش و دوو پێت دەڵێن
  • 3:54 - 3:58
    کە ئەم دووانە باڵندەیان هەیە
    ھەروەھا سەگێک
  • 3:58 - 4:02
    بەڵگەی دە پێت دەڵێت کە خاوەنی پشیلەکە
    لە تەنیشت (دین)ی تێکەڵی جگەرەکێشان دەژی،
  • 4:02 - 4:05
    لە یەکەم خانوودا بیکەیت.
  • 4:05 - 4:08
    ئێستا تەنها یەک خاڵی ماوە لەسەر تۆڕەکە،
  • 4:08 - 4:12
    دەزانیت کە ئەڵمانیەکە
    دەبێت تاوانبار بێت.
  • 4:12 - 4:14
    تۆو پۆلیسەکان بڕۆنە ناو ماڵەکەوە،
  • 4:14 - 4:17
    دەستێکی ماسی دزەکە بگرە.
  • 4:17 - 4:19
    له کاتێکدا ئه و ڕوونکارییه
    زۆر راست بوو،
  • 4:19 - 4:24
    چارەسەری مەتەڵی لەم شێوەیە زۆرجار
    دەست پێ دەکات بە هەڵە و کۆتاییە مردووەکان.
  • 4:24 - 4:26
    بەشێک لە فێڵەکە ئەوەیە کە بەکاربێت
    بۆ پرۆسەی نەهێشتنی
  • 4:26 - 4:31
    وە زۆر تاقیکردنەوە و هەڵە
    بۆ ئەوەی پارچە راستەکان لە ناو دا بنێیت،
  • 4:31 - 4:32
    وە تا زیاتر مەتەڵی لۆجیکی چارەسەر بکەن،
  • 4:32 - 4:34
    باشتر هی تۆ دەبێت
  • 4:34 - 4:39
    بۆ کەی و لەکوێ بەس بێت زانیاریت
    هەیە بۆ ئەوەی داشکانەکەت دروست بکەیت.
  • 4:39 - 4:42
    وە ئەنیشتاینی گەنج کردی
    بەڕاستی ئەم مەتەڵە بنووسە؟
  • 4:42 - 4:44
    ڕەنگه نا.
  • 4:44 - 4:45
    بەڵگەیەک نیە کە ئەوکردبێتی،
  • 4:45 - 4:48
    وە هەندێک لە مارکەکان ئاماژەیان بۆ کرد
    زۆر تازەن.
  • 4:48 - 4:49
    بەڵام لۆژیکی ئێرە زۆر جیاواز نییە
  • 4:49 - 4:53
    لەوەی کە تۆ بەکاری دێنیت بۆ
    چارەسەرکردنی هاوکێشەکان لەگەڵ چەندگۆڕاوێک،
  • 4:53 - 4:56
    تەنانەت ئەوانەی باسی دەکەن
    سروشتی گەردوونن.
Title:
دەتوانیت "مەتەڵ"ی ئەنیشتاین چارەسەر بکەیت؟ - دان ڤان دێر ڤیرێن
Speaker:
دان ڤان دێر ڤیرێن
Description:

لەم بەستەرە تەواوی ڤیدیۆکە ببینە:
http://ed.ted.com/lessons/can-you-solve-einstein-s-riddle-dan-van-der-vieren
here: http://ed.ted.com/lessons/can-you-solve-einstein-s-riddle-dan-van-der-vieren#digdeeper

پێش ئەوەی فیزیا هەڵبکات بە سەرەوژێر ، ئەلبێرت ئەنیشتاینی گەنج بلیمەتی خۆی نیشان دەدات بە دانانی مەتەڵێکی ئاڵۆز کە ماسییەکی بیانی دزراوی تێدایە و لیستێکی درێژی گومانلێکراوەکان . دەتوانی بەرەنگاری کیشەی مێشک بیت کە لەلایەن یەکێک لە زیرەکترین خەڵک لە مێژوودا نوسراوە؟ دان ڤان دێر ڤیرێن نیشانی دەدات کە چۆن
وانەیەک لەلایەن دان ڤان دێر ڤیرێن ئەنیمەیشن له لایەن ستۆدیۆی ئارتەک
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:13

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.