Money supply: M0, M1, and M2 | The monetary system | Macroeconomics | Khan Academy

In this video, learn about the two measures of money that are part of the money supply - M1 and M2 - as well as the monetary base (which is sometimes called M0).

Watch the next lesson: https://www.khanacademy.org/economics-finance-domain/macroeconomics/monetary-system-topic/factional-reserve-accounting/v/simple-fractional-reserve-accounting-part-1?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=macroeconomics

Missed the previous lesson? https://www.khanacademy.org/economics-finance-domain/macroeconomics/monetary-system-topic/fractional-reserve-banking-tut/v/full-reserve-banking?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=macroeconomics

Macroeconomics on Khan Academy: Topics covered in a traditional college level introductory macroeconomics course

About Khan Academy: Khan Academy offers practice exercises, instructional videos, and a personalized learning dashboard that empower learners to study at their own pace in and outside of the classroom. We tackle math, science, computer programming, history, art history, economics, and more. Our math missions guide learners from kindergarten to calculus using state-of-the-art, adaptive technology that identifies strengths and learning gaps. We've also partnered with institutions like NASA, The Museum of Modern Art, The California Academy of Sciences, and MIT to offer specialized content.

For free. For everyone. Forever. #YouCanLearnAnything

Subscribe to Khan Academy's Macroeconomics channel: https://www.youtube.com/channel/UCBytY7pnP0GAHB3C8vDeXvg
Subscribe to Khan Academy: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy

Bu videoda, sirkülasyonda olan para miktarını ölçmenin değişik yöntemleri üzerinde duracağız.

Merkez Bankası ile başlayalım.
Örneğimiz ABD'ye ilişkin, yani bu durumda bahsettiğimiz Merkez Bankası da US Federal Reserve.

Diyelim ki 4 $ basıyorlar.

Bu parayı elektronik olarak da basabilirler,
ancak gözümüzde rahat canlandırabilmemiz için

fiziksel banknot olarak bastıklarını düşünelim.

Bastıkları bu 4 $'ı sirkülasyona sokmak için,

açık piyasa işlemleri yapıyorlar,
yani menkul değerler satın alıyorlar.
Aldıkları menkul kıymetler son derece sağlam, ve likiditesi yüksek kağıtlar.

Bir menkul kıymetin likid olması, büyük tutarlı alım veya satım işlemlerini çok kolay yapabilmeniz anlamını taşıyor.

Örneğin, hazine bonoları ve devlet tahvilleri son derece likid menkul kıymetlerdir.

Diyelim ki PEZ Oyuncakları firmasının hisse senetleri likid menkul kıymetler değildir,

bu hisse senedinde 1 milyar $'lık işlem yapmanız çok zordur.

Bu şirketin hisse senedinden 1 milyar $'lık almanız çok zordur,
oldu ki aldınız bunu satmanız çok daha zordur,

kısa zamanda bu kadar büyük hacimde işlem yapamazsınız.

.

Merkez Bankamız gidiyor ve 4$ değerinde bir menkul kıymeti satın alıyor.

Satın aldıkları menkul kıymeti de şuraya çizelim.

Merkez Bankası'na bu menkul kıymeti satan taraf, satıştan eline geçen parayı götürüp bankaya yatırıyor.

Menkulü satan kişi parayı götürüp bankaya yatırabilir,

veya satıştan eline geçen parayla birşeyler alır,

bu kez onun mal aldığı kişi kişi götürüp parayı bankaya yatırabilir.

Merkez Bankası'nın menkulü satın alırken ödediği para, birkaç el değiştirse de sonunda bankaya yatıyor.

Buraya da bankamızı çizelim, bu bir ticari banka, Banka 1 olsun ismi de.

Paralar buradaki bankamıza geldi yattı.

Artık bu paralar Merkez Bankası'na ait değiller.

Paranın yattığı bu bankaya B1 demiştik.

Parasını bu bankaya yatıran kişi, bunun 3 $'ını çek hesabında tutmak istiyor,

zira bu hesaba bağlı çek defteri kullanacak. Bu hesaptan çek yazacak. Vadesiz hesap gibi yani.

3$'ını çek hesabına yatırdı, toplam 3 $'a kadar çek yazabilir.

Bankalar zorunlu karşılık tutmak zorunda olmadıkları için yatırım hesabına daha iyi faiz veriyorlar, parasının 1 $'ını da yatırım hesabına yatırdı,

Şunu da hemen belirteyim, ben genel olarak para arzını anlatıyorum ve örneğimiz ABD için. Bir başka ülkede çeki vadesiz hesaptan kullanıyor olabilirsiniz veya zorunlu karşılıklar farklı değildir, bu gibi detaylar ülkeden ülkeye değişebilir. Temel bilgiler aynı, ancak her ülkede ilgili kanunlar, mevzuat, uygulama farklı olabilir.

Nerede kalmıştık, 1 $'ını da yatırım hesabına yatırdı.

Yatırım hesabından çek yazamıyorlar.

Aslında bazı özel koşullar altında yatırım hesabından da çek yazılabiliyor ancak şimdi o istisnai uygulamalara hiç girmeyelim.

Genel olarak yatırım hesabından çek yazılamıyor diyelim.

Banka yatırım hesabındaki bakiyeye bakıyor, 1 $, bu para üzerinden zorunlu karşılık ayırması da gerekmiyor,

bu 1 $'ı kredi olarak bir müşterisine kullandırıyor.

Diyelim ki, Banka1'den kredi kullanan bu kişi de gidiyor, kredi olarak aldığı 1 $'ı başka bir bankaya yatırıyor.

Yatırdığı banka da Banka2 olsun.

Banka1'den kullandığı 1 $ krediyi, Banka2'deki hesabına yatırıyor.

Banka2'deki vadesiz hesabına yatırdı diyelim.

Banka 2 diyor ki, bu vadesiz hesap, vadesiz hesapların bakiyesi üzerinden zorunlu karşılık tutmam gerekiyor,

geçerli zorunlu karşılık oranı neymiş bakalım, demek ki vadesiz hesaptaki bakiyenin ancak %90'ına kadar kredi açabilirim br başka müşterime diyor.

.

Varsayalım ki Banka2 çok muhafazakar bir banka olsun, kanunen %90'a kadar kredi verebileceği halde,

sadece 2/3 kadarıyla başka müşterisine kredi açmaya karar vermiş olsun.

Yani kendilerine yatan 3 $'ın 2 $'ını başka müşteriye kredi olarak kullandıracaklar.

Ve diyelim ki 2 kredi kullanan bu müşterinin hesabı da tesadüfen aynı bankada, Banka2'de.

Bu 2 $ Banka 2'ye yatırılıyor.
Artık Banka1'de değiller.

Aslında para Banka1'den çıkalı çok oldu, ama oradaki müşteri hala kendi hesabındaki 3 $'a kadar çek yazabiliyor.

Banka2'deki bu rakam da diyelim ki çek hesabına yatırılmış olsun, kesikli çizgiyle işaretlediğim 2 $ yani.

Banka2 burada birkaç yol izleyebilir:

Be çek hesabı olduğu için, bu hesaba ilişkin olarak zorunlu karşılık tutması gerekecek,

diyelim ki iyice muhafazakar davrandılar, ve sadece yarısı kadar kredi kullandırmaya karar verdiler.

Oysa hatırlayın, kanunen %90'ına kadar kredi kullandırma hakları vardı.

Banka2 muhafazakar davrandı ve sadece yarısı kadar kredi kullandırmaya karar verdi,

yani başka bir müşteriye 1 $ kredi açtı.
1$ kredi kullanan bu yeni müşteri de parayı cüzdanına koydu.

Buradaki müşteri de parasını cüzdanına koymuş olsun, yatırım hesabına dayanarak 1 $ kredi verdikleri müşteri.

.

Dikkat edin, başlangıçtaki 4 $ hala burada.

Bir daha üzerinden geçelim, Banka1'de hesabı olan bu kişi 3$'a kadar çek yazabiliyor,

Banka2'de hesabı olan bu kişi de 2 $'a kadar çek yazabiliyor.

Burada biraz duralım ve paranın değişik formları üzerinde düşünelim.

Para miktarını düşündüğümüzde, çok dar bir bakış açısıyla bakarsak,
'Merkez Bankası ne kadar para bastı?'

Merkez Bankası parayı banknot olarak basmış olabilir, veya elektronik ortamda kaydi para yaratmış olabilir,

ancak biz konuyu basitleştirmek için banknot bastı diye düşünelim.

Bu tutar, Para Tabanı olarak adlandırılıyor, ABD ve diğer ülkeler aynı tanımı kullanıyor burada, Para Tabanı.

Veya M0 da deniyor, ancak M0 tanımında ülkeden ülkeye küçük farklılıklar olabiliyor.

.

Bizim örneğimizde, Merkez Bankası 4 $ basıp bunu sirkülasyona soktuğunda,

Para Tabanımız 4$ oldu.
Parasal taban dendiğini de duyabilirsiniz.

Merkez Bankası bu 4 $'ı bastı, gidip bu parayla piyasalardan menkul kıymet aldı, ve böylece sirkulasyona giren para artık el değiştirmeye devam ediyor,

bu parayla değişik mallar alınıyor,.

işlemler yapılıyor..

Örneğimizde oluşturduğumuz bu küçük dünyada para olarak kullanılan tek şey bu banknotlar değil.

Banknot olarak 4 $ var,
ancak buradaki kişiler çek de yazabiliyorlar.

Paranın biraz daha geniş bir tanımına geliyoruz böylece,

buna M1 deniyor,

insanların ceplerindeki banknot artı yazabilecekleri çeklerin toplamı diye düşünebilirsiniz,

bizim senaryomuzda insanların ceplerindeki banknot 2 $ demiştik,
çek yazma limiti 5$,
toplam 7 $.

.

.

.

.

Başka bir bakış açısıyla, M0 artı çeke dönüşebilecek mevduatlar diye düşünebilirsiniz.

Ancak bunu düşünürseniz şunu unutmayın, M0'ın bir kısmı çek hesaplarından kaynaklanan zorunlu karşılıklardan oluşuyor. .Dolayısıyla bu tutarı mükerrer, yani 2 kez hesaba dahil etmiş oluyorsunuz.

.

Dolayısıyla M0 artı çeke dönüşebilecek hesapların toplamı eksi çek hesapları dolayısıyla ayrılmış zorunlu karşılıklar diye düşünmelisiniz.

Banka zorunlu karşılıkları ne kadardı, 4 $

çünkü buradakileri iki kez hesaba katmak istemeyiz.

M0 eşittir 4 $.

Beyaz renkle yazacağım bunları.

M0 eşittir 4 $.

Çeke dönüşebilir mevduatlar 5 $, bunu da pembeyle yazalım.

.

artı 5 $.

ve sonra da zorunlu karşılıkları çıkartacağız.

zorunlu karşılıklar burada yazıyordu, 2 $,

yani 2 $ çıkartacağız, sonuç 7 $, ilk sonuçla aynı. İki bakış açısıyla da aynı sonuca ulaşıyoruz.

Burada dikkat edeceğiniz husus, hesaplama yaparken herhangi bir rakamı mükerrer olarak yani yanlışlıkla 2 kez dahil etmemeniz.

Buradakini hem çeke dönüşebilir mevduatların içinde hem de M0'ın içinde 2 kez göstermiyorsunuz.

.

Hem para tabanının içinde var hem de çeke dönüşebilir hesapların, iki kere hesaplamaya girmesini istemeyiz.

Bunu düşünmenin en basit yolu şu:
'İşlemlerde kullanılabilecek olan tutar ne kadar?'

İnsanların ceplerindeki 2 $'lık banknot ve çek yazabilecekleri üst sınır olan 5$.

Yani burada gördüğünüz durum.

M2 ise, daha geniş kapsamlı bir parasal büyüklük.

M1 neydi hatırlayalım, işlemlerde hemen kullanılabilecek para, yani insanların ceplerindeki banknot artı hemen çeke dönebilecek mevduatlar, buda 7 $'dı.

Eğer buna, kolayca M1'e dahil olabilecek değerleri de eklersek M2'ye ulaşırız.

Örneğin bu yatırım hesapları kolayca çek hesaplarına dönüşebilir.

Yatırım hesapları çek hesaplarına dönüştüğünde,

bankanın ayıracağı zorunlu karşılık oranları biraz değişecek,

ancak bu parayı yatırım hesabından çek hesabına aktaran kişi artık çek yazabiliyor olacak.

Yani M2 eşittir M1 artı kolayca M1'e çevrilebilecek değerler.

Yani bunlar yatırım hesapları olabilir, vadeli mevduat hesapları olabilir, para piyasasına bağlı kısa dönemli hesaplar olabilir, çok detayına girmeyelim.

.

.

.

Bizim örneğimizde kolaylık olması için, sadece yatırım hesaplarını değerlendirmeye alalım,

yani M1'den gelen 7$ artı buradaki yatırım hesabındaki 2 $.

Sanırım ana resmi biraz daha net görebildik.

Birisi size para arzından bahsettiğinde, neyi kastettiğini netleştirmelisiniz.

Genelde M1'den bahsediyor oluruz,

çünkü işlem yapmak için direk kullanılabilen bu.

İnsanların ceplerindeki banknotlar ve çek yazabilecekleri üst sınır.

Ancak para tabanından bahsediyor olabilirler.

Para tabanının dar tanımı nyedi hatırlayalım, M0.

daha geniş tanım ise M2.

Sanırım şimdi raporlamayı bıraktılar, ancak bir zamanlar M3 de raporlanıyordu, likide yakın diğer bazı aktifleri de ekliyorlardı.

.

Ancak FED M3'ü raporlamayı bıraktığına göre, muhtemelen.

para arzı dediklerinde kastettikleri M0, M1 veya M2'dir.

Bu videoyu bitirmeden önce, Türkiye'deki tanımları da tekrar özetleyelim:
Parasal büyüklük, dolaşımdaki para ile finansal kuruluşların parasal ya da paraya çevrilebilir olan çeşitli yükümlülüklerinin toplamı olarak tanımlanabilir.
İçerdiği varlıkların likit olma derecesine göre çeşitli parasal büyüklük tanımları bulunmaktadır.
Bu parasal büyüklüklerden
M1, dolaşımdaki para ve vadesiz mevduat,
M2, M1 ve vadeli mevduat,
en geniş tanımlı para arzı olan M3 ise M2, repo ve B tipi likit fonların toplamından oluşmaktadır.
Rezerv Para, M1 ile fon hesapları ve banka dışı kesimin mevduatları toplamıdır.
Merkez bankasının piyasadaki likiditeyi düzenlemek amacıyla yaptığı açık piyasa işlemleri nedeniyle bankacılık kesimine olan nakit yükümlülüklerinin rezerv paraya eklenmesiyle ‘Parasal Taban’a ulaşılmaktadır.
Merkez Bankası Parası ise parasal taban ve kamu mevduatlarının toplamından oluşmaktadır.

bir sonraki videoda görüşmek üzere hoşçakalın.