hide💡July 26 marks the anniversary of the Americans with Disabilities Act.
Accessibility and Inclusion is at the heart of what we do, learn with Amara.org about the role of captions in ADA compliance!

< Return to Video

Statistics intro: mean, median and mode

  • 0:01 - 0:07
    Bu videoda statistikanın əsaslarından
  • 0:07 - 0:10
    bəhs edəcəyik, hansı ki verilənləri
  • 0:10 - 0:12
    anlamağımızda böyük rol oynayır.
  • 0:12 - 0:15
    Statistika verilənlər haqqındadır.
  • 0:15 - 0:19
    Statistikanı öyrənməyə
  • 0:19 - 0:21
    təsviri statistika adlandırdığımız
  • 0:21 - 0:23
    hissədən başlayacağıq.
  • 0:23 - 0:25
    Fərz edin ki, müəyyən bir məlumat verilib.
  • 0:25 - 0:28
    Bütün o verilənlərdən bəhs etmədən,
  • 0:28 - 0:30
    həmin verilənləri daha kiçik
  • 0:30 - 0:34
    ədədlər qrupu şəklində təsvir edə bilərik?
  • 0:34 - 0:36
    Bu sualın cavabını tapmağa çalışacağıq.
  • 0:36 - 0:37
    Təsviri statistika haqqında müəyyən
  • 0:37 - 0:39
    biliklərə yiyələndikdən sonra
  • 0:39 - 0:42
    verilənlər haqqında mühakimə yeridib,
  • 0:42 - 0:44
    onlar haqqında fikir bildirməyə
    başlaya bilərik.
  • 0:44 - 0:49
    Statistik çalışmalar etdikdən sonra
  • 0:49 - 0:51
    nəticə əldə edə biləcəksiniz.
  • 0:51 - 0:53
    Gəlin verilənləri necə təsvir
  • 0:53 - 0:56
    edə biləcəyimiz haqqında düşünək.
  • 0:56 - 1:01
    Müəyyən bir ədədi ardıcıllıq verildiyini fərz edin.
  • 1:01 - 1:02
    Bunun verilənlər olduğunu
    hesab edə bilərik.
  • 1:02 - 1:05
    Təsəvvür edin ki, bağımızdakı bitkilərin
  • 1:05 - 1:06
    hündürlüklərini ölçürük.
  • 1:06 - 1:07
    Fərz edin ki, 6 ədəd bitkimiz var.
  • 1:07 - 1:14
    Onların ölçüləri 4 sm, 3 sm, 1 sm, 6 sm,
  • 1:14 - 1:18
    1 sm və 7sm-dir.
  • 1:18 - 1:21
    Fərz edin ki, sizin bitkilərinizi
  • 1:21 - 1:22
    görməyən bir şəxs
  • 1:22 - 1:25
    sizdən bitkilərin ölçüsünü soruşur.
  • 1:25 - 1:26
    Həmin şəxs cavab olaraq, yalnız
    bir qiymət eşitmək istəyir.
  • 1:26 - 1:31
    Müxtəlif hündürlükdə olan bitkilərin
  • 1:31 - 1:33
    ölçülərini ifadə edən bir qiymət.
  • 1:33 - 1:37
    Bunu necə edə bilərik?
  • 1:37 - 1:39
    Müxtəlif bitkilərin ölçülərini
  • 1:39 - 1:41
    bir qiymətlə necə ifadə edə bilərik?
  • 1:41 - 1:44
    Bəlkə, orta qiyməti göstərən ədədi tapmalıyıq.
  • 1:44 - 1:46
    Bəlkə də ən çox təkrarlanan ədədi və ya
  • 1:46 - 1:49
    bütün ədədlərin ortasında
  • 1:49 - 1:51
    olan ədədi tapmalıyıq.
  • 1:51 - 1:53
    Bunlar haqqında düşünürsünüzsə,
  • 1:53 - 1:55
    deməli, insanların təsviri statistika
  • 1:55 - 1:58
    üçün istifadə etdiyi üsullar haqqında
  • 1:58 - 1:58
    düşünürsünüz.
  • 1:58 - 2:00
    Bunu necə həll edə bilərik?
  • 2:00 - 2:05
    Gəlin "orta qiymət" haqqında düşünək.
  • 2:05 - 2:08
    Bu, gündəlik həyatımızda
  • 2:08 - 2:10
    tez-tez istifadə etdiyimiz
    sözlərdən biridir.
  • 2:10 - 2:12
    İnsanlar orta dedikdə, adətən,
  • 2:12 - 2:13
    ədədi ortanı nəzərdə tuturlar.
  • 2:13 - 2:15
    Birazdan bu barədə bəzi məlumatlar görəcəyik.
  • 2:15 - 2:18
    Statistikada "orta" sözünün daha ümumi mənası var.
  • 2:18 - 2:23
    Burada orta dedikdə səciyyəvi bir ədəd
  • 2:23 - 2:30
    və ya ortada olan bir ədəd nəzərdə tutulur.
  • 2:30 - 2:32
    Burada, həqiqətən də
  • 2:32 - 2:33
    mərkəzi tendensiyanı ölçməliyik.
  • 2:39 - 2:41
    Bir daha deyim, bir neçə ədədimiz var.
  • 2:41 - 2:43
    Bu ədədləri "orta qiymət" və ya
  • 2:43 - 2:46
    mərkəzi ədəd adlandırdığımız bir qiymətlə
  • 2:46 - 2:49
    ifadə etməyə
  • 2:49 - 2:50
    çalışmalıyıq.
  • 2:50 - 2:54
    Orta qiyməti tapmağın bir neçə üsulu var.
  • 2:54 - 2:57
    Təqdim edəcəyim ilk üsulu, çox güman ki,
    artıq bilirsiniz.
  • 2:57 - 2:58
    Məsələn, insanlar tez-tez orta keçid balı
  • 2:58 - 3:01
    və ya orta hündürlük kimi ifadələr işlədirlər.
  • 3:01 - 3:03
    Burada ədədi orta nəzərdə tutulur.
  • 3:03 - 3:05
    Gəlin yazaq.
  • 3:05 - 3:13
    Bunu sarı rənglə yazacam.
    Ədədi orta.
  • 3:13 - 3:16
    Ədədi orta sözünü
  • 3:16 - 3:20
    çox güman ki,
  • 3:20 - 3:22
    eşitmisiniz.
  • 3:22 - 3:25
    Ədədi ortanı tapmaq üçün
    müəyyən ardıcıllıqda verilmiş
  • 3:25 - 3:28
    ədədlərin cəmini
  • 3:28 - 3:32
    həmin ədədlərin
  • 3:32 - 3:34
    sayına bölməliyik.
  • 3:34 - 3:37
    Buradakı ardıcıllıqda ədədi orta
  • 3:37 - 3:39
    nəyə bərabərdir?
  • 3:39 - 3:40
    Gəlin hesablayaq.
  • 3:40 - 3:46
    4 + 3 + 1 + 6 + 1 + 7,
  • 3:46 - 3:51
    böl bu ədədlərin sayı.
  • 3:51 - 3:53
    Burada 6 ədəd var.
  • 3:53 - 3:55
    Odur ki, cəmi 6-a bölməliyik.
  • 3:55 - 4:02
    4 + 3 = 7, üstəgəl 1 = 8, üstəgəl 6 = 14,
  • 4:02 - 4:05
    üstəgəl 1 = 15, üstəgəl 7.
  • 4:05 - 4:08
    bərabərdir 22.
  • 4:08 - 4:09
    Gəlin yoxlayaq.
  • 4:09 - 4:15
    7, 8, 14, 15, 22. Böl 6.
  • 4:15 - 4:17
    Bunu sadələşdirə bilərik.
  • 4:17 - 4:21
    22 böl 6 = 3, qalıq 4.
  • 4:21 - 4:25
    Bunu 3 tam 4/6 kimi və ya 3 tam 2/3 kimi
    yaza bilərik.
  • 4:25 - 4:29
    Dövrü onluq kəsr şəklində də 3,6 kimi yaza bilərik.
  • 4:29 - 4:32
    3 tam dövrdə 6.
  • 4:32 - 4:34
    İstənilən formada yaza bilərsiniz.
  • 4:34 - 4:37
    Bu, ardıcıllığı təmsil edə bilən ədəddir
  • 4:37 - 4:40
    və mərkəzi tendensiyanı göstərir.
  • 4:40 - 4:42
    Həmçinin insanların tapdığı bir üsuldur.
  • 4:42 - 4:44
    Məsələn, ədədi ortanın tərifinin
  • 4:44 - 4:46
    belə olmağı haqqında
  • 4:46 - 4:48
    heç bir dini sənəd və s.
  • 4:48 - 4:49
    tapılmayıb.
  • 4:49 - 4:53
    Bu, yekun hesablama deyil.
  • 4:53 - 4:55
    Məsələn, çevrənin uzunluğunun
  • 4:55 - 4:57
    tapılması kainatın öyrənilməsi üçün
  • 4:57 - 4:58
    daha vacib idi.
  • 4:58 - 5:01
    Bununla kainat haqqında bir çox məlumat
    əldə etdik.
  • 5:01 - 5:02
    Hazırkı isə, sadəcə olaraq, əlverişli
  • 5:02 - 5:04
    hesab etdiyimiz bir tərifdir.
  • 5:04 - 5:07
    Orta qiymətin tapılmasının
  • 5:07 - 5:10
    başqa üsulları da var.
  • 5:10 - 5:14
    Həmin üsullardan biri mediandır.
  • 5:14 - 5:16
    Gəlin yazaq.
  • 5:16 - 5:17
    Fərqli bir rəng istifadə edəcəyəm.
  • 5:17 - 5:19
    Bunu çəhrayı rənglə yazacam.
  • 5:19 - 5:21
    Bu mediandır.
  • 5:21 - 5:25
    Median dedikdə tam ortadakı
    qiymət nəzərdə tutulur.
  • 5:25 - 5:27
    Medianı tapmaq üçün artan sıra ilə düzülmüş
  • 5:27 - 5:31
    ədədlərdən tam ortada yerləşəni seçməliyik.
  • 5:31 - 5:34
    Bu nümunədə verilmiş ədədlərin medianı
  • 5:34 - 5:36
    nəyə bərabərdir?
  • 5:36 - 5:37
    Gəlin hesablayaq.
  • 5:37 - 5:38
    Əvvəlcə sıranı müəyyən edək.
  • 5:38 - 5:40
    Buraya 1 yazırıq.
  • 5:40 - 5:41
    Daha sonra digər 1-i yazırıq.
  • 5:41 - 5:43
    Sonra 3,
  • 5:43 - 5:47
    daha sonra isə 4, 6 və 7 yazırıq.
  • 5:47 - 5:49
    Bütün ədədləri kiçikdən
    böyüyə doğru sıraladıq.
  • 5:49 - 5:51
    Tam ortada yerləşən qiymət hansıdır?
  • 5:51 - 5:52
    Buraya nəzər salın.
  • 5:52 - 5:55
    Ədədlərin sayı cüt olduğundan,
    burada 6 ədəd olduğundan
  • 5:55 - 5:57
    tam ortada yerləşən ədəd yoxdur.
  • 5:57 - 6:00
    Burada ortada 2 ədəd
  • 6:00 - 6:02
    var.
  • 6:02 - 6:03
    Bunlar 3 və 4-dür.
  • 6:03 - 6:06
    Əgər ortada 2 ədəd varsa,
  • 6:06 - 6:10
    onların yarısını tapmalıyıq.
  • 6:10 - 6:12
    Yəni bu iki ədədin ədədi ortası
  • 6:12 - 6:14
    median olacaq.
  • 6:14 - 6:16
    Belə ki, median 3 və 4-ün
  • 6:16 - 6:19
    yarısına, yəni 3,5-ə bərabərdir.
  • 6:19 - 6:24
    Burada median 3,5-ə bərabərdir.
  • 6:24 - 6:27
    Əgər ədədlərin sayı cüt olarsa,
  • 6:27 - 6:29
    medianı tapmaq üçün ortada olan
  • 6:29 - 6:31
    iki qiymətin ədədi ortasını tapmalıyıq.
  • 6:31 - 6:33
    Ədədlərin sayı tək oduqda,
  • 6:33 - 6:34
    medianı tapmaq daha asandır.
  • 6:34 - 6:36
    Gəlin daha bir nümunəyə baxaq.
  • 6:36 - 6:37
    Başqa bir neçə ədəd yazaq.
  • 6:37 - 6:39
    Gəlin həmin ədədləri
  • 6:39 - 6:42
    müəyyən ardıcıllıqla yazaq:
  • 6:42 - 6:56
    0, 7, 50, 10000 və 1000000.
  • 6:56 - 6:57
    Ədədi ardıcıllığımız budur.
  • 6:57 - 6:58
    Ədədlər bir qədər böyükdür.
  • 6:58 - 7:02
    Bu nümunədə median nəyə bərabərdir?
  • 7:02 - 7:04
    Burada 5 ədəd var.
  • 7:04 - 7:05
    Yəni ardıcıllıqda tək sayda ədəd var.
  • 7:05 - 7:07
    Burada orta qiyməti tapmaq
    daha asandır.
  • 7:07 - 7:12
    Medianımız ədədlərin ikisindən böyük,
  • 7:12 - 7:14
    ikisindən də kiçikdir.
  • 7:14 - 7:15
    Tam ortadakı ədəd.
  • 7:15 - 7:19
    Bu nümunədə median 50-dir.
  • 7:19 - 7:21
    İndi isə mərkəzi tendensiyanın
  • 7:21 - 7:22
    üçüncü və ən az istifadə olunan
  • 7:22 - 7:26
    növünə- modaya baxaq.
  • 7:26 - 7:28
    İnsanlar bunu tez-tez unudur.
  • 7:28 - 7:30
    Bu, bir qədər qarışıq görünə bilər.
  • 7:30 - 7:31
    Ancaq, əslində, çox
  • 7:31 - 7:33
    sadə bir hesablamadır.
  • 7:33 - 7:36
    Hətta ən sadəsi belə demək olar.
  • 7:36 - 7:41
    Moda ardıcıllıqdakı ən çox
  • 7:41 - 7:42
    təkrarlanan ədədə bərabərdir.
  • 7:42 - 7:44
    Əgər hər bir ədəd sadəcə bir dəfə yazılıbsa,
  • 7:44 - 7:46
    təkrarlanan bir ədəd yoxdursa,
  • 7:46 - 7:47
    deməli, moda yoxdur.
  • 7:47 - 7:50
    Modanın tərifinə əsasən
  • 7:50 - 7:54
    bu ardıcıllıqda ən çox təkrarlanan
  • 7:54 - 7:58
    ədəd hansıdır?
  • 7:58 - 8:00
    Burada 1 ədəd 4,
  • 8:00 - 8:01
    bir ədəd 3,
  • 8:01 - 8:03
    2 ədəd 1,
  • 8:03 - 8:05
    bir ədəd 6 və 1 ədəd 7 var.
  • 8:05 - 8:09
    Odur ki, buradakı ardıcıllıqda ən çox
    təkrarlanan ədəd
  • 8:09 - 8:11
    1-dir.
  • 8:11 - 8:14
    Yəni elə modamız
  • 8:14 - 8:18
    1-ə bərabərdir.
  • 8:18 - 8:20
    Gördüyünüz kimi orta qiymətləri
  • 8:20 - 8:23
    tapmağın müxtəlif üsulları var.
  • 8:23 - 8:26
    Onların hər birində müxtəlif üsullar
    tətbiq edilir.
  • 8:26 - 8:27
    Statistikanı daha ətraflı
    öyrəndikcə görəcəksiniz ki,
  • 8:27 - 8:30
    onların hər biri müxtəlif hallarda yararlıdır.
  • 8:30 - 8:32
    Ədədi orta çox tez-tez istifadə edilir.
  • 8:32 - 8:35
    Əgər bir qədər böyük ədədlər varsa, onda
  • 8:35 - 8:36
    mediandan istifadə etmək
  • 8:36 - 8:38
    daha əlverişli olur.
  • 8:38 - 8:41
    Əgər bir ədəd təkrarlanırsa,
  • 8:41 - 8:43
    bu zaman isə modanı hesablamaq
  • 8:43 - 8:46
    daha əlverişlidir.
  • 8:46 - 8:48
    Videonu burada yekunlaşdırıram.
  • 8:48 - 8:52
    Növbəti videolarda statistikanı daha ətraflı
  • 8:52 - 8:53
    öyrənəcəyik.
Title:
Statistics intro: mean, median and mode
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
08:54
Evawest881 edited Azerbaijani subtitles for Statistics intro: mean, median and mode Nov 18, 2020, 4:51 PM
Evawest881 edited Azerbaijani subtitles for Statistics intro: mean, median and mode Nov 18, 2020, 1:43 PM
SuraKa edited Azerbaijani subtitles for Statistics intro: mean, median and mode Nov 17, 2020, 6:30 PM

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions